Kosmologia – czym się zajmuje i jakie ma zastosowanie?

Źródło:
zpe.gov.pl
Jak wygląda wszechświat
Jak wygląda wszechświattvn24
wideo 2/3
Jak wygląda wszechświattvn24

Jak wygląda Wszechświat? Jaka jest jego struktura? Jak zakończy się ewolucja Wszechświata? Odpowiedzi na te pytania poszukują naukowcy zajmujący się kosmologią.

● Kosmologia pierwotnie była działem filozofii, a obecnie klasyfikowana jest jako nauka o strukturze i ewolucji Wszechświata.

● Kosmologia jest często mylona z kosmogonią, która zajmuje się badaniem pochodzenia Wszechświata.

● Kosmologia wykorzystuje badania astronomii pozagalaktycznej, dzięki którym wyznacza ogólne prawidłowości rządzące Wszechświatem.

Czym zajmuje się kosmologia?

Kosmologia to nauka zajmująca się badaniem Wszechświata jako całości. Przez stulecia opierała się na filozofii. Jeszcze w XX wieku była nauką czysto teoretyczną, dopiero późniejszy rozwój technologii sprawił, że kosmologia stała się nauką doświadczalną. Nazwa kosmologia pochodzi z greckiego, kosmos – oznacza porządek, Wszechświat, natomiast logos – studium, nauka.

Definicja kosmologii mówi o tym, że nauka zajmuje się badaniem Wszechświata jako całości. Ale co to właściwie znaczy? W praktyce nauka ta zajmuje się ewolucją i strukturą Wszechświata. Szuka odpowiedzi na pytania jak powstał Wszechświat, co było przed Wielkim Wybuchem, czy Wszechświat nadal będzie ewoluował, czy Wszechświat jest nieskończony?.

Kosmologię można podzielić na kosmologię obserwacyjną i kosmologię teoretyczną. Dzięki temu podziałowi jest zaliczana jednoczenie do astronomii i astrofizyki teoretycznej. Kosmologię teoretyczną uznaje się za starszą od kosmologii obserwacyjnej, ponieważ początek tej drugiej przyjmuje się 1917 rok. Konkretnym wydarzeniem, które zapoczątkowało kosmologię teoretyczną było skonstruowanie przez Alberta Einsteina pierwszego cylindrycznego modelu kosmologicznego na podstawie ogólnej teorii względności. Kosmologia obserwacyjna również opiera się na ogólnej teorii względności Einsteina, jednak jej podstawą jest badanie relatywistycznych modeli kosmologicznych wprowadzonych przez Aleksandra Friedmana, Georgesa Lemaître, Howarda Robertsona i Arthura Geoffrey’a Walkera.

Jak stary jest wszechświat
Jak stary jest wszechświatJak stary jest wszechświat

ZOBACZ TEŻ: Jaki jest wiek Wszechświata? I jak liczyć czas we Wszechświecie...

Odkrycia kosmologii

W historii kosmologii jednym z najistotniejszych wydarzeń było odkrycie mikrofalowego promieniowania tła (Cosmic Microwave Background – CMB, inaczej promieniowanie reliktowe) w 1964 roku. CMB jest rodzajem promieniowania elektromagnetycznego i pozostałością po bardzo wczesnym etapie ewolucji Wszechświata. Badania promieniowania tła niosą istotne informacje o „młodości” przestrzeni kosmicznej i procesach, jakie w nim wtedy zachodziły (np. powstanie gwiazd i galaktyk).

Współczesna kosmologia zgromadziła wiele dowodów na to, że Wszechświat rozpoczął się od eksplozji, która znana jest jako Wielki Wybuch. Miało to miejsce około 13,7 miliarda lat temu. W Wielkim Wybuchu oprócz materii, która została wyrzucona w kosmos, powstała sama przestrzeń.

Obecny Wszechświat, który jest obserwowalny, ma średnicę około 90 miliardów lat świetlnych. Całość Wszechświata może być znacznie większa lub nawet nieskończona. Duża część fizyków zajmujących się kosmologią twierdzi, że Wszechświat jest jednym z wielu, które są osadzone w jeszcze większym multiwersum (utrawszechświecie, wieloświecie).

Kim jest kosmolog?

Kosmolog jest osobą, która bada Wszechświat fizyczny. Interesuje się odpowiedzią na pytania o to, jak powstał Wszechświat, co się z nim dzieje i jakie jest miejsce człowieka we Wszechświecie. Kosmolodzy przeważnie posiadają wiedzę z kilku dziedzin naukowych. Zazwyczaj specjalizują się w fizyce, ponieważ ma ona szczególne znaczenie dla zrozumienia wielu pojęć z kosmologii. Mają także wiedzę z zakresu astronomii i nauki identyfikowania, nazywania oraz opisywania różnych obiektów istniejących we Wszechświecie. Kosmologowie często są naukowcami eksperymentalnymi. Testują różne hipotezy dotyczące makrokosmosu i obserwują jego części, które są widoczne z Ziemi.

Kosmologów interesują obiekty fizyczne we Wszechświecie i ich wzajemny stosunek. Ciekawi ich też ruch ciał niebieskich oraz tworzenie i niszczenie różnych obiektów w przestrzeni kosmicznej. Do swojej pracy wykorzystują wiele różnych przyrządów, w tym teleskopy o dużej mocy czy specjalistyczne radioteleskopy, a także narzędzi związanych z Ziemią, jak np.: akceleratory cząstek.

CZYTAJ TEŻ: Jaki teleskop wybrać?

Źródła: Mała księga kosmologii, Page Lyman, wydawnictwo: Copernicus Center Press, 2021 zpe.gov.pl ncbj.gov.pl Filozofia kosmologii, Heller Michał, wydawnictwo: Copernicus Center Press, 2016 Stulecie kosmologii. Jak zrozumieliśmy Wszechświat, Peebles P.J.E, wydawnictwo: Prószyński Media, 2021

Autorka/Autor:red.//am

Źródło: zpe.gov.pl

Źródło zdjęcia głównego: toteraz

Pozostałe wiadomości

Gdzie jest burza? W poniedziałek 9.06 w części kraju wciąż pojawiają się pojedyncze wyładowania atmosferyczne. Burzom towarzyszą opady deszczu oraz silny wiatr. Śledź aktualną sytuację pogodową w Polsce w tvnmeteo.pl.

Gdzie jest burza? Grzmi w części kraju

Gdzie jest burza? Grzmi w części kraju

Źródło:
tvnmeteo.pl

Silny wiatr powalił drzewo w Ustce (woj. pomorskie). W poniedziałek na Wybrzeżu od rana występują niebezpieczne podmuchy. Materiały otrzymaliśmy na Kontakt24.

Mocno wieje. Wiatr powalił drzewo w Ustce

Mocno wieje. Wiatr powalił drzewo w Ustce

Źródło:
Kontakt24, tvnmeteo.pl

Sławosz Uznański-Wiśniewski już we wtorek ma polecieć w kosmos. Większość przygotowań została już zakończona, ale start wciąż może zostać opóźniony - na przykład przez warunki pogodowe. Czy polskiemu astronaucie będzie sprzyjała aura?

Pogoda na lot Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego

Pogoda na lot Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego

Źródło:
TVN24

Po kilku bardzo ciepłych, a nawet gorących dniach temperatura spadnie poniżej 20 stopni. Jak długo potrwa ochłodzenie? Sprawdź autorską, długoterminową prognozę temperatury na 16 dni, przygotowaną przez Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni. Nadchodzi duże ochłodzenie - czy na długo?

Pogoda na 16 dni. Nadchodzi duże ochłodzenie - czy na długo?

Źródło:
tvnmeteo.pl

Za kilkadziesiąt godzin Sławosz Uznański-Wiśniewski zostanie drugim Polakiem w historii, który poleci w kosmos - i pierwszym, który dotrze na Międzynarodową Stację Kosmiczną. Jego żona, posłanka Aleksandra Uznańska-Wiśniewska towarzyszy mu podczas ostatnich dni przygotowań na Florydzie. Rozmawiał z nią korespondent "Faktów" TVN Marcin Wrona.

Aleksandra Uznańska-Wiśniewska o tym, co czuje przed lotem męża w kosmos

Aleksandra Uznańska-Wiśniewska o tym, co czuje przed lotem męża w kosmos

Źródło:
tvnmeteo.pl, The European Space Agency

Sławosz Uznański-Wiśniewski już we wtorek ma wyruszyć w stronę Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Lot na ISS składa się z wielu trudnych, potencjalnie nawet niebezpiecznych momentów. Chociaż z niecierpliwością czekamy na moment startu, eksperci wyjaśniają, że najważniejsze będzie to, co przyjdzie już po nim - od prowadzenia badań po inspirację, jaką lot na ISS wzbudzi w młodych Polakach.

Sławosz Uznański-Wiśniewski leci na ISS. Ten moment będzie najbardziej niebezpieczny

Sławosz Uznański-Wiśniewski leci na ISS. Ten moment będzie najbardziej niebezpieczny

Źródło:
TVN24, PAP, tvnmeteo.pl

Ponad 700 razy interweniowali strażacy w związku z frontem burzowym, który przechodził w niedzielę przez Polskę. W Wielkopolsce dwie osoby zostały ranne po tym, jak drzewa spadły na samochody. Jednym z poszkodowanych był 11-letni chłopiec. W wielu regionach obowiązywały ostrzeżenia meteorologiczne, wydane przez IMGW.

Dwie osoby ranne, uszkodzone auta. Ponad 700 interwencji

Dwie osoby ranne, uszkodzone auta. Ponad 700 interwencji

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl, PAP

Cypr zmaga się z ogromną suszą. Poziom wody w zbiornikach retencyjnych niebezpiecznie maleje, co widać na zdjęciach satelitarnych. Kurczące się zasoby wody nie pozostały bez wpływu na obchody ważnego dla mieszkańców Cypru święta.

"Święto Potopu" z brakiem wody. Wszystko przez suszę

"Święto Potopu" z brakiem wody. Wszystko przez suszę

Źródło:
EU Copernicus, philenews.com

Włochy przygotowują się na długotrwałą falę upałów. Temperatury sięgające nawet 40 stopni Celsjusza mają utrzymać się niemal do końca czerwca - ostrzegają meteorolodzy.

Szykują się na nadejście afrykańskiego upału

Szykują się na nadejście afrykańskiego upału

Źródło:
PAP, meteo.it

IMGW wydał ostrzeżenia meteorologiczne. W północnej Polsce spodziewane są silne podmuchy wiatru. Niebezpiecznie może być przez cały dzień.

Alarmy IMGW. Tam będzie silnie wiało przez cały dzień

Alarmy IMGW. Tam będzie silnie wiało przez cały dzień

Źródło:
IMGW

Pogoda na dziś, czyli poniedziałek 9.06. Początek nowego tygodnia przyniesie spore ochłodzenie. Miejscami na termometrach w najcieplejszym momencie dnia zobaczymy nie więcej niż 16-17 stopni. Powieje silniejszy wiatr, może też spaść deszcz.

Pogoda na dziś - poniedziałek, 9.06. W całej Polsce odczujemy chłód

Pogoda na dziś - poniedziałek, 9.06. W całej Polsce odczujemy chłód

Źródło:
tvnmeteo.pl

Doktor Sławosz Uznański-Wiśniewski razem z resztą załogi misji Ax-4 prowadzi ćwiczenia procedury startowej w Centrum Kosmicznym Kennedy’ego na Florydzie. Do startu astronautów pozostało kilkadziesiąt godzin.

"Ze strony rakiety mamy już wszystko na zielono"

"Ze strony rakiety mamy już wszystko na zielono"

Źródło:
PAP

Trzęsienie ziemi o magnitudzie 6,4 nawiedziło w niedzielę Kolumbię. Wstrząsy były odczuwalne między innymi w Bogocie, stolicy kraju, gdzie w budynkach rozległy się alarmy. W innych regionach lekko rannych zostało kilka osób, odnotowano uszkodzenia budynków.

Trzęsienie ziemi w Kolumbii. W stolicy rozległy się alarmy

Trzęsienie ziemi w Kolumbii. W stolicy rozległy się alarmy

Źródło:
El Tiempo, CNN, tvnmeteo.pl

Fala upałów zalała Indie, uprzykrzając codzienne życie mieszkańców i turystów. W Nowym Delhi i innych miastach temperatura przekracza 40 stopni Celsjusza, zmuszając ludzi do szukania cienia, unikania wychodzenia z domu i ustawiania się w kolejkach po zimne napoje. Meteorolodzy ostrzegają, że najgorsze dopiero nastąpi.

Fala upałów zalewa kraj, temperatura przekracza 40 stopni

Fala upałów zalewa kraj, temperatura przekracza 40 stopni

Źródło:
Reuters

Zadrzechnia, potocznie nazywana czarną pszczołą, po raz pierwszy została zaobserwowana w Roztoczańskim Parku Narodowym. Ten wyjątkowy, ściśle chroniony gatunek przez lata uchodził w Polsce za wymarły, ale obecnie zaczyna pojawiać się w kolejnych regionach.

Rzadki owad w Roztoczańskim Parku Narodowym

Rzadki owad w Roztoczańskim Parku Narodowym

Źródło:
tvnmeteo.pl, PAP

Posiadanie psa w domu może obniżać ryzyko rozwoju egzemy u dzieci genetycznie predysponowanych do tej choroby - sugerują najnowsze badania międzynarodowego zespołu naukowców. Odkrycie rzuca nowe światło na zależność między genami, a wpływem środowiska w kontekście chorób alergicznych.

Psy zmniejszają ryzyko egzemy u dzieci? Nowe badania

Psy zmniejszają ryzyko egzemy u dzieci? Nowe badania

Źródło:
The University of Edinburgh

Trwają ostatnie przygotowania przed startem misji Axiom-4, w której udział weźmie doktor Sławosz Uznański-Wiśniewski. Przed polskim astronautą pracowite dwa tygodnie na orbicie - przeprowadzi on szereg eksperymentów, których nie można zrealizować w ziemskich warunkach. Odliczanie do startu obserwuje z Florydy reporter TVN24 Hubert Kijek.

Już za kilka dni będzie "rękami i oczami" badaczy

Już za kilka dni będzie "rękami i oczami" badaczy

Źródło:
TVN24, tvnmeteo.pl

Ponad 800 interwencji przeprowadziła straż pożarna w związku z burzami, które w sobotę przetoczyły się nad Polską. Załogi wypompowywały wodę z zalanych ulic i posesji, usuwały połamane drzewa i konary oraz zabezpieczały uszkodzone dachy. Jedna osoba została ranna.

Połamane drzewa, zerwane dachy. Bilans sobotnich burz

Połamane drzewa, zerwane dachy. Bilans sobotnich burz

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl, PAP

Martwy humbak został wyrzucony na brzeg w Rio de Janeiro. Mierzący sześć metrów ssak został znaleziony na miejskiej plaży w sobotę rano. Operacja zabezpieczenia i usunięcia zwłok trwała kilka godzin.

Morze wyrzuciło humbaka na miejską plażę

Morze wyrzuciło humbaka na miejską plażę

Źródło:
Reuters, G1

W sobotni wieczór z powodu ulewnego deszczu przerwano XXIX Ogólnopolskie Spotkanie Młodych Lednica 2000, organizowane na Polach Lednickich. Według organizatorów, w tegorocznej Lednicy brało udział ponad 21 tysięcy osób. Interwencja straży na miejscu nie była jednak konieczna.

Ewakuacja Spotkania Młodych w Lednicy

Ewakuacja Spotkania Młodych w Lednicy

Źródło:
PAP, TVN24

Od poniedziałku nad Polskę wkroczy od północnego zachodu duże ochłodzenie. Temperatura maksymalna w naszym kraju zawierać się będzie między 14 a 19 stopniami Celsjusza, a do czwartku wzrośnie maksymalnie do 22 stopni. Co jeszcze przyniosą nam najbliższe dni?

Pogodowy rollercoaster w czerwcu. "Czeka nas szok termiczny"

Pogodowy rollercoaster w czerwcu. "Czeka nas szok termiczny"

Źródło:
tvnmeteo.pl

Choroby alergiczne są problemem cywilizacyjnym i określa się je mianem epidemii XXI wieku. Jak wskazuje Światowa Organizacja Zdrowia, zajmują już trzecią pozycję na liście najczęstszych chorób przewlekłych. Z alergiami zmagają się nie tylko dzieci, lecz także również dorośli. Sprawdź, jak rozpoznać objawy, kiedy zgłosić się do specjalisty i jak radzić sobie z alergią na co dzień.  

Alergie u osób dorosłych. Jak sobie z nimi radzić? 

Alergie u osób dorosłych. Jak sobie z nimi radzić? 

Źródło:
Otrivin

Nawałnica zniszczyła rezerwat przyrody na Litwie. Silny wiatr łamał i powalał zdrowe drzewa na przestrzeni kilku kilometrów. Katastrofę uchwyciły kamery monitoringu straży granicznej.

Nawałnica dosłownie położyła las. Kataklizm na nagraniu

Nawałnica dosłownie położyła las. Kataklizm na nagraniu

Źródło:
Kauno Diena

Ponad dwa tysiące razy interweniowali w piątek polscy strażacy w związku z burzami, które przechodziły nad Polską. Szczególnie trudna sytuacja panowała we Włocławku, gdzie nawałnica przewracała drzewa i zrywała linie energetyczne.

Powyrywane drzewa, ściana deszczu. Ponad dwa tysiące interwencji po burzach

Powyrywane drzewa, ściana deszczu. Ponad dwa tysiące interwencji po burzach

Źródło:
PAP, TVN24

W Tatrach w rejonie Zamarłej Turni doszło do śmiertelnego wypadku. W działaniach Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (TOPR) brali też udział słowaccy ratownicy.

Śmiertelny wypadek w Tatrach

Śmiertelny wypadek w Tatrach

Źródło:
tvnmeteo.pl, Kontakt24

Pogoda w części Teksasu w czwartek przyniosła gwałtowne zjawiska. W wyniku burz, którym towarzyszyły tornada, ulewy i silny wiatr, jedna osoba została ranna. Jeden z wirujących lejów udało się sfilmować z bliska.

Potężne tornado wirowało tuż obok drogi. Nagranie

Potężne tornado wirowało tuż obok drogi. Nagranie

Źródło:
FOX Weather

Część mieszkańców Małopolski nie otrzymała w czwartek alertu RCB. Jak przekazał tvnmeteo.pl rzecznik prasowy Rządowego Centrum Bezpieczeństwa Piotr Błaszczyk, wina leżała po stronie RCB. Trwa ustalanie przyczyny.

Nie dostali alertu RCB podczas silnej burzy

Nie dostali alertu RCB podczas silnej burzy

Źródło:
WZZK Małopolska, RCB, tvnmeteo.pl

Wodnisty katar, swędzenie nosa czy uporczywe kichanie to uciążliwe objawy związane z alergicznym nieżytem nosa (ANN). To jedna z najczęstszych chorób alergicznych, która może występować zarówno sezonowo, jak i przez cały rok. W Polsce z tą przypadłością boryka się około 22 procent społeczeństwa. Jakie są jej przyczyny i jak łagodzić objawy?

Czym jest alergiczny nieżyt nosa? Objawy, przyczyny, leczenie

Czym jest alergiczny nieżyt nosa? Objawy, przyczyny, leczenie

Źródło:
Otrivin

Tylko w tym tygodniu morze wyrzuciło na brzeg aż trzy przedstawicielki rodziny Regalecidae, nazywane "rybami zagłady". Eksperci podkreślają, że to wyjątkowa rzadkość.

Trzy "ryby zagłady" wyrzucone na brzeg w krótkim czasie

Trzy "ryby zagłady" wyrzucone na brzeg w krótkim czasie

Źródło:
"Guardian", tvn24.pl

Gwatemalski wulkan Volcan de Fuego przebudził się kilka dni temu. W powietrze wystrzelona została ogromna porcja popiołu i lawy. Od tamtego czasu władze musiały prewencyjnie ewakuować ponad 700 mieszkańców. Są też miejsca, gdzie odwołano zajęcia w szkołach.

Słup popiołu na sześć kilometrów, ewakuacja setek mieszkańców

Słup popiołu na sześć kilometrów, ewakuacja setek mieszkańców

Źródło:
Reuters