Zespół badaczy przy udziale polskich naukowców odnalazł we wschodniej części Sahary w Sudanie setki kamiennych narzędzi używanych przez Homo erectus, czyli przodka Homo sapiens, datowanych nawet na milion lat. Tak starych świadectw po pobycie człowieka w tym rejonie jeszcze nie znano.
- We wschodniej części Sudanu na Pustyni Wschodniej, podobnie jak w wielu miejscach Sahary, rozgorzała gorączka złota - w prowizorycznych odkrywkowych kopalniach ludzie poszukują tego cennego kruszcu. Odsłaniając kolejne warstwy, górnicy natknęli się na narzędzia sprzed kilkuset tysięcy lat - opowiada kierownik badań profesor Mirosław Masojć z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Do tego ważnego odkrycia doszło w jednej z porzuconych kopalni złota, około 70 kilometrów na wschód od współczesnego miasta Atbara. Informacja dotarła do archeologów. Od kilku lat przemierzają oni porzucone kopalnie w poszukiwaniu kolejnych zabytków i ciągle je znajdują.
Tego typu odkryć wcześniej nie znano
Wśród setek narzędzi kamiennych w jednej z kopalń uwagę naukowców zwróciły uwagę szczególnie tak zwane rozłupce. To duże, kilkukilogramowe masywne narzędzia o poprzecznej krawędzi tnącej, które przypominają nieco pięściaki - narzędzia o kształcie migdałowatym, mające obustronnie obciosane krawędzie, które u zbiegu tworzą spiczasty wierzchołek.
- Rozłupce to typowe narzędzia znane z obecnych obszarów Etiopii i Kenii, które były tam wytwarzane nawet już milion lat temu - mówi prof. Masojć. Tego typu odkrycie jest dla badaczy nowością - wcześniej zespół prof. Masojcia odkrywał pięściaki i inne narzędzia, ale nigdy takie, które byłyby technologiczne tak bardzo zbliżone do tych z Afryki równikowej i to tak starych. Badacz uważa, że w miejscu odkrycia zabytków znajdowała się pracownia, w której wytwarzano narzędzia, bo zachowały się zarówno gotowe "produkty", jak również odłupki powstałe w czasie ich wykonywania.
To ślady po obecności afrykańskiej odmiany Homo erectus (człowieka wyprostowanego) - przodka człowieka współczesnego (Homo sapiens), który pojawił się w Afryce około 1,8 mln lat temu, skąd szybko migrował do Eurazji.
Nawet milion lat
Archeologom udało się sprecyzować wiek zabytków. Nawarstwienia ziemi i piachu zalegające tuż nad nimi przebadano z pomocą metody optycznie stymulowanej luminescencji (OSL). Okazało się, że liczą one około 390 tysięcy lat. - Oznacza to, że warstwy poniżej są z pewnością starsze. Na podstawie stylu wykonania narzędzi uważam, że mogą mieć ponad 700 tysięcy lat, a może nawet milion, podobnie jak ich odpowiedniki dalej na południu Afryki - podkreśla prof. Masojć.
Tak sędziwy wiek zabytków to archeologiczna sensacja. Gdy kilka lat temu prof. Masojć informował o odkryciu w tym rejonie narzędzi mających około pół miliona lat, również były to pierwsze tak stare wytwory ludzkie na Pustyni Wschodniej. - Teraz mamy potwierdzenie, że w tym rejonie są zabytki, które są być może nawet dwa razy starsze - podkreśla badacz.
Naukowiec zwraca uwagę, że z terenu Egiptu i Sudanu są to najstarsze znane wytwory człowieka, które mają tak dobrze potwierdzoną chronologię. - Owszem, na pustyniach znajdowane są pradziejowe narzędzia, ale nigdy do tej pory nie pochodziły z warstw, których wiek możemy tak bezpiecznie określić - zaznacza.
W jego ocenie nie można wykluczyć, że w głębszych fragmentach kopalń znajdują się jeszcze starsze zabytki. Jednak dostęp do nich na razie jest utrudniony.
- Ostatni sezon badawczy miał miejsce pod koniec 2019 roku, kiedy sytuacja polityczna była bardzo napięta i w końcu doszło do przewrotu w Sudanie i obalenia wieloletniego reżimu. Prace były bardzo trudne pod względem logistycznym - brakowało paliwa, musieliśmy też unikać manifestacji. W tym czasie zdarzało się, że ginęli ludzie - wspomina prof. Masojć.
Do tej pory badacze znaleźli niemal 200 miejsc, w których zachowały się paleolityczne wyroby kamienne. Część z nich znajduje się w kopalniach (te rozlokowane są około 350 km na północ od Chartumu). Znajdują tam różnego rodzaju narzędzia używane zarówno przez Homo erectus, jak i Homo sapiens. Wiek narzędzi jest bardzo różny - od mających przeszło pół miliona lat po 60 tysięcy lat.
W projekcie, finansowanym przez Narodowe Centrum Nauki, uczestniczyli naukowcy z Arabii Saudyjskiej, Korei Południowej, Niemiec i USA. Wyniki badań opublikowano właśnie w prestiżowym czasopiśmie "Plos One".
Autor: ps/dd / Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Masojć et al./Uniwersytet Wrocławski