Jarzębina - wygląd, gatunki, owoce, właściwości jarzębu i przepis na nalewkę z jarzębiny

Źródło:
Drzewa. Encyklopedia ilustrowana.
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"TVN24, Polska i Świat
wideo 2/4
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"TVN24, Polska i Świat

Jarzębina, czyli potoczna nazwa jarzębu pospolitego, to wieloletnia roślina z rodziny różowatych. Jarzębina w Polsce jest pospolitym krzewem lub drzewem owocowym. Jest popularna, ponieważ ładnie kwitnie i ma atrakcyjne pomarańczowo-czerwone owoce. Jarzębina jest jadalna, można z niej przyrządzić m.in. nalewkę, sok czy dżem.

● Jarzębina, czyli jarząb pospolity, to często spotykane w Polsce drzewo lub krzew ozdobny. ● W Polsce rosną cztery gatunki jarzębiny, niektóre z nich, jak jarząb szwedzki, są pod ochroną. ● Jarzębina jest jadalna. Z owoców jarzębiny można przygotować soki, dżemy, konfitury, nalewkę, wino. ● Owoce mają właściwości lecznicze, m.in. w przebiegu schorzeń wątroby i nerek.

Jarzębina - co to za drzewo?

Jarzębina, inaczej jarząb zwyczajny, jarząb pospolity (Sorbus aucuparia) to wieloletnie drzewo owocowe z rodziny różowatych. Rośnie na półkuli północnej, w Polsce występują 4 z 80 różnych gatunków jarzębu. Drzewo jarzębiny może dorosnąć do ok. 15 metrów. Może też mieć postać krzewu.

Gdzie rośnie jarząb pospolity?

Jarzębina rośnie praktycznie wszędzie: w lasach liściastych i mieszanych, w parkach, ogrodach, przy drogach. Jarząb pospolity to niewymagająca roślina. Rośnie na każdym rodzaju gleby, nawet na piasku. To drzewo (krzew) rosnące na półkuli północnej, dlatego dobrze znosi mróz i przejściowo małą ilość światła.

Jarzębina: drzewo - do czego wykorzystuje się drewno?

Jarzębina jest krzewem lub drzewem wieloletnim, dożywającym do ok. 80 lat. Drewno jarzębiny jest twarde i wytrzymałe, wytwarzano z niego instrumenty muzyczne (np. flety), laski spacerowe, było też wykorzystywane w stolarstwie i tokarstwie

Jak wygląda jarzębina?

Jarząb pospolity może mieć postać drzewa, wtedy ma jeden pień lub krzewu z wieloma pniami. Gałęzie jarzębiny są proste, skierowane w górę. Kora jarzębu jest gładka, szarawa i błyszcząca. Jarzębina ma zielone pierzaste liście i pomarańczowe lub czerwone owoce.

Liść jarzębiny 

Liście jarzębiny są ciemnozielone z wierzchu i szarawe od dołu. Mają pierzasty kształt z 5-10 listkami i wyrastają z gałęzi skrętolegle. Górne listki na liściach mają piłki, są cienkie i ostre na końcach. 

Kwiat jarzębiny

Jarzębina kwitnie w maju na biało lub kremowo, w baldachach. Kwiaty jarzębu mają nieprzyjemny rybi zapach, ale - dla kontrastu - młode listki po roztarciu wydzielają woń marcepanu.

Czerwona jarzębina

Określenie czerwona jarzębina pochodzi od koloru owoców jarzębu pospolitego. Jarzębina owocuje we wrześniu, choć zdarza się, że jej owoce można zauważyć już w lipcu czy sierpniu. Jej młode owoce są intensywnie pomarańczowe, z czasem czerwienieją. Wykorzystuje się je do przetworów, a dzieci tradycyjnie robią czerwone korale z owoców jarzębiny, nawlekając czerwone kulki jarzębiny na sznurek.

Jarząb szwedzki 

Jarząb szwedzki (Sorbus intermedia) to jeden z najrzadszych gatunków jarzębiny w Polsce, choć dobrze się rozsiewa i spotykany jest coraz częściej. Figuruje w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin, jest pod ścisłą ochroną. Dobrze rośnie w miastach i ma bardzo ozdobne liście, dlatego jarząb szwedzki wykorzystywany jest m.in. jako drzewo ozdobne sadzone wzdłuż ulic.

Gatunki jarzębu

Inne gatunki jarzębiny, poza jarząbem pospolitym i jarząbem szwedzkim, występujące w Polsce to:

- jarząb mączny, inaczej mąkinia (Sorbus aria) rośnie m.in. w Tatrach i Pieninach, w niskich warstwach gór. Ma piękne srebrzystobiałe liście; 

- jarząb brekinia (Sorbus torminalis) rośnie na północnym wschodzie i jest objęty ścisłą ochroną. 

Jarzębina - jadalna czy nie?

Czy jarzębina jest jadalna? Tak, owoce jarzębiny są jadalne i zdrowe. Zawierają dwukrotnie więcej karotenu niż marchew. Co można zrobić z jarzębiny? Z owoców wytwarza się m.in. wino, nalewkę (jarzębiak), sok, dżem, syrop, musy. Konfitura z jarzębiny świetnie sprawdza się jako dodatek do mięs. 

Poza witaminą A, w owocach jarzębiny znajdują się też: - witamina C, - witamina E, - witamina K, - witamina P, - witamina B3, - kwasy organiczne: jabłkowy i cytrynowy, - pektyny, - garbniki, - flawonoidy, - magnez, - wapń, - cynk, - żelazo, - mangan.

Jarzębina zawiera również sorbinę (kwas parasorbowy). To jej owoce jarzębiny zawdzięczają swój gorzki smak, z powodu którego wiele osób myśli, że jarzębina jest trująca. Wystarczy jednak odpowiednio przetworzyć owoce jarzębu, żeby zneutralizować sorbinę i pozbyć się goryczki. Owoce jarzębiny można więc jeść po obróbce, nie na surowo. Wystarczy je włożyć do zamrażarki przed spożyciem lub zblanszować, dzięki temu stracą gorycz.  

Jarzębina - właściwości lecznicze

Warto przyrządzać z owoców jarzębiny soki, dżemy i konfitury, a leczniczo stosować nalewkę i napary z owoców jarzębiny, ponieważ jarzębina: - działa moczopędnie i przeciwzapalnie,

- łagodzi objawy kamicy nerkowej, nieżytów jelit,

- działa korzystnie na wątrobę, pęcherzyk żółciowy,

- pomaga na przewlekłe biegunki i zaburzenia trawienia.

W medycynie naturalnej owoce jarzębiny stosowano już w starożytnym Rzymie, gdzie wyciąg z jarzębiny miał wzmacniać pracę serca i całego układu krwionośnego. polscy zielarze stosowali jarząb na choroby płuc, wątroby i nerek, a także jako pomoc przy krwawych biegunkach. 

Jarzębina - kiedy zbierać?

Kiedy zbierać owoce jarzębiny? Jarzębinę na przetwory, a także do suszenia, zbiera się, kiedy jej owoce są już czerwone, bardzo dojrzałe, czyli na przełomie września i października.

Najlepiej zbierać je w całych baldachach i po przymrozkach (zimno zniweluje gorycz).

Nalewka z jarzębiny

Jeśli chcesz przygotować coś z owoców jarzębiny, wypróbuj na początek dżem (przygotujesz go tak samo, jak dżem z borówek, możesz dodać też jabłka lub gruszki). Jeśli jednak masz ochotę na coś bardziej wyrafinowanego i pracochłonnego, zrób nalewkę z jarzębiny. Owoce jarzębiny do przygotowania nalewki warto zbierać po pierwszych przymrozkach — będą wtedy mniej gorzkie. Możesz włożyć je na dobę do zamrażarki przed przygotowaniem nalewki.

ZOBACZ >> Jak pasteryzować słoiki? Do zrobienia nalewki z jarzębiny będziesz potrzebować: - 1 kg owoców jarzębiny, - litr spirytusu, - 400-500 g cukru, - ok. litr wody.

Jak zrobić nalewkę z jarzębiny?

Aby zrobić nalewkę z jarzębiny, postępuj wg tego przepisu:

Nieuszkodzone owoce przelej wrzątkiem i przełóż do słoika. Zalej spirytusem i wodą (0,5 l spirytusu i 0,5 l wody). Zakręć słoik i odstaw w ciepłe miejsce na ok. miesiąc. 

Po tym czasie zlej płyn, dodaj cukier i zalej pozostałym spirytusem i wodą. Możesz też najpierw przygotować syrop cukrowy - rozpuść cukier w pozostałej wodzie, ostudź i taką mieszankę wlej wraz ze spirytusem do słoja. Zakręć i odstaw na kolejny miesiąc.

W następnym kroku przecedź nalewkę przez drobne sitko lub gazę, rozlej do butelek. Taka nalewka z jarzębiny może leżakować nawet przez pół roku.

Podstawą przygotowania jarzębiaka, jest zalanie owoców spirytusem. Aby pozbyć się goryczy z jarzębiny, wsyp jej owoce do gotującej się wody na kilka minut, następnie odsącz, osusz i włóż do słoika. Po zalaniu spirytusem postaw słoik w ciemnym miejscu na ok. 5 tyg.

Autorka/Autor:ks//mro

Źródło: Drzewa. Encyklopedia ilustrowana.

Źródło zdjęcia głównego: SHUTTERSTOCK

Pozostałe wiadomości

Nadchodzący weekend i początek tygodnia przyniosą wiele niebezpiecznych zjawisk - wynika z prognozy zagrożeń IMGW. Zdaniem synoptyków powinniśmy przygotować się na burze, ulewy oraz porywisty wiatr. W wielu regionach mogą zostać wydane pomarańczowe i żółte alarmy.

Kolejne niespokojne dni. IMGW może wydać pomarańczowe alarmy

Kolejne niespokojne dni. IMGW może wydać pomarańczowe alarmy

Źródło:
IMGW

W okolicach miasta Delvine w południowej Albanii trwa walka z pożarem roślinności. Ogień rozprzestrzenia się bardzo szybko i zagraża mieszkańcom okolicznych wiosek. Co najmniej pięć osób zostało przewiezionych do szpitala. Albańskie ministerstwo obrony zarządziło natychmiastową ewakuację miejscowej ludności.

"Cała nasza wieś spłonęła". Natychmiastowa ewakuacja z powodu pożaru

"Cała nasza wieś spłonęła". Natychmiastowa ewakuacja z powodu pożaru

Źródło:
Reuters, Bold News, shqiptarja.com

Pogoda na jutro, czyli sobotę, 26.07. Zbliżająca się noc będzie dość pogodna. Na północy kraju mogą jednak pojawić się silne zamglenia i mgły. W ciągu dnia dominować będzie pochmurna aura z przelotnymi opadami deszczu. Niewykluczone są też burze. Termometry pokażą do 28 stopni Celsjusza.

Pogoda na jutro - sobota, 26.07. W nocy mogą pojawić się mgły

Pogoda na jutro - sobota, 26.07. W nocy mogą pojawić się mgły

Źródło:
tvnmeteo.pl

Powrót wilków do amerykańskiego Parku Narodowego Yellowstone sprawił, że po raz pierwszy od 80 lat zaczęły rosnąć dawno niewidziane tam drzewa - donoszą amerykańscy naukowcy.

Do parku wróciły wilki, a wraz z nimi drzewa

Do parku wróciły wilki, a wraz z nimi drzewa

Źródło:
livescience.com

Po weekendzie czeka nas spore ochłodzenie. Wszystko za sprawą niżu genueńskiego, którzy przemieści się nad Europą Środkową. - Wędrując nad Polską, będzie przynosił duże opady - powiedział Tomasz Wasilewski, prezenter tvnmeteo.pl.

Niż genueński i ujemna anomalia temperatury. Prognoza

Niż genueński i ujemna anomalia temperatury. Prognoza

Źródło:
TVN24

"Niże pozostają przy piłce" - donoszą niemieccy meteorolodzy. To stwierdzenie zgadza się z rytmem natury, choć bywa on ostatnio mocno zachwiany. Między 21 a 30 lipca ma zwykle miejsce piąta fala monsunu europejskiego w Europie Środkowej, a między 1 a 10 sierpnia - szósta fala.

Czy grożą nam podtopienia? Sytuacja jest rozwojowa

Czy grożą nam podtopienia? Sytuacja jest rozwojowa

Źródło:
TVN24+

W nadchodzących dniach na niebie niemal cały czas będziemy oglądać chmury. Miejscami może ulewnie padać. Obniży się temperatura maksymalna.

Pogoda będzie przygnębiająca, a nawet niebezpieczna

Pogoda będzie przygnębiająca, a nawet niebezpieczna

Źródło:
tvnmeteo.pl

W Finlandii trwa najdłuższa od 1961 roku fala ciepła. W piątek w tym kraju odnotowano czternasty dzień z rzędu z temperaturą powietrza powyżej 30 stopni Celsjusza. Upał doskwiera także innymi krajom nordyckim. Norweskie pielęgniarki obawiają się o zdrowie pacjentów w szpitalach, a w Szwecji panuje niezwykle wysokie zagrożenie pożarowe.

Skandynawia kipi. Pociągi zwalniają, by nie zaprószać ognia

Skandynawia kipi. Pociągi zwalniają, by nie zaprószać ognia

Źródło:
ENEX, 8sidor.se, PAP

W ostatnich dniach północne Włochy nawiedziły burze, które połamały wiele drzew, zalały ulice i pola i wywołały osuwiska. Strażacy otrzymali setki wezwań do interwencji.

Osuwiska, zalane ulice i pola zamienione w jeziora

Osuwiska, zalane ulice i pola zamienione w jeziora

Źródło:
ENEX, oggitreviso.it

W piątek w Radżastanie w Indiach silne opady doprowadziły do zawalenia się dachu szkoły. Katastrofa budowlana doprowadziła do śmierci kilkorga dzieci.

Zginęły dzieci. Zawalił się dach szkoły

Zginęły dzieci. Zawalił się dach szkoły

Źródło:
Reuters, indianexpress.com

W piątek rano na popularnym wśród turystów kurorcie Mamaja na południowym wschodzie Rumunii obowiązywał zakaz pływania. Powodem wywieszenia czerwonej flagi nie były jednak wysokie fale i wzburzone morze, a gęsta mgła. Nad ranem widzialność na plaży wynosiła poniżej 20 metrów, co uniemożliwiało pracę ratowników.

Mgła spowiła popularną plażę. Wywieszono czerwoną flagę

Mgła spowiła popularną plażę. Wywieszono czerwoną flagę

Źródło:
ENEX

Tajfun Co-May uderzył w piątek rano w Filipiny. Przyniósł ze sobą obfite opady deszczu, które doprowadziły do powodzi i osunięć ziemi. Jak podają lokalne władze, żywioł zmusił do ewakuacji tysiące osób.

Tajfun uderzył. "Nie mogliśmy niczego uratować"

Tajfun uderzył. "Nie mogliśmy niczego uratować"

Aktualizacja:
Źródło:
Reuters, AP News, vietnamplus.vn

Alert RCB. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa wysłało w piątek 25.07 SMS-owe ostrzeżenia przed prognozowanymi gwałtownymi burzami. Dostali je odbiorcy sieci komórkowych przebywający na terenie powiatu tatrzańskiego.

Alert RCB w Tatrach

Alert RCB w Tatrach

Źródło:
RCB

Ekolodzy odnaleźli na Barbadosie najmniejszego węża świata Tetracheilostoma carlae - przekazał brytyjski dziennik "The Guardian", powołując się na tamtejsze ministerstwo środowiska. Gatunek ten uznano za wymarły 20 lat temu.

Cienki jak nitka spaghetti. Najmniejszy wąż świata wrócił

Cienki jak nitka spaghetti. Najmniejszy wąż świata wrócił

Źródło:
PAP, The Guardian

Pożary szaleją w południowej części Cypru. Jak podała lokalna policja, w wyniku żywiołu zginęły dwie osoby. W odpowiedzi na rozprzestrzenianie się ognia, swoje samoloty gaśnicze skierowały na wyspę Egipt, Grecja, Hiszpania, Izrael, Jordania, Liban, Unia Europejska i Wielka Brytania.

Spalone domy, ewakuacje. Na Cyprze trwa walka z pożarami

Spalone domy, ewakuacje. Na Cyprze trwa walka z pożarami

Aktualizacja:
Źródło:
Reuters, PAP

Morze Kaspijskie wysycha w alarmującym tempie. Poziom wody w akwenie spadł do najniższego poziomu w historii - podał w czwartek portal Times of Central Asia. Tafla wody znajduje się obecnie na wysokości niecałych 29 metrów poniżej poziomu morza.

Najniższy poziom w historii. Morze Kaspijskie wysycha

Najniższy poziom w historii. Morze Kaspijskie wysycha

Źródło:
PAP, timesca.com

Pogoda na dziś, czyli na piątek 25.07. W ciągu dnia popada, a na termometrach zobaczymy maksymalnie 26 stopni. Niewykluczone są wyładowania atmosferyczne.

Pogoda na dziś - piątek, 25.07. Spadnie deszcz, może zagrzmieć

Pogoda na dziś - piątek, 25.07. Spadnie deszcz, może zagrzmieć

Źródło:
tvnmeteo.pl

W norweskim hrabstwie Trondelag temperatura powyżej 30 stopni Celsjusza utrzymywała się przez 13 dni, bijąc poprzedni rekord sprzed 43 lat. Tak długiego gorącego okresu nie odnotowano odkąd prowadzone są pomiary meteorologiczne. Wyjątkowość zjawiska podkreślają zarówno lokalne władze, jak i naukowcy. I ostrzegają.

Tak długo upał nie trwał tam od ponad 40 lat

Tak długo upał nie trwał tam od ponad 40 lat

Źródło:
PAP, NRK

Część Danii zmaga się z ulewami i powodziami. Policja ewakuowała około 20 tysięcy osób z festiwalu muzycznego Gron Koncert. Wydano ostrzeżenia przed burzami i deszczem dla części kraju.

Burza, ulewa i powódź. Ewakuacja blisko 20 tysięcy osób z festiwalu

Burza, ulewa i powódź. Ewakuacja blisko 20 tysięcy osób z festiwalu

Źródło:
Reuters, Vafo.dk

Tureccy strażacy już czwarty dzień walczą z pożarem, który wybuchł w prowincji Bilecik, położonej w północno-zachodniej części kraju. Walkę z żywiołem utrudniają silny wiatr i wysoka temperatura.

Kolejny dzień walki. "Największy pożar w historii"

Kolejny dzień walki. "Największy pożar w historii"

Źródło:
Reuters

Patrzyliśmy, jak rakieta wynosi Sławosza do góry i to było w takim samym stopniu piękne, co zatrważające - mówiła w "Faktach po Faktach" Aleksandra Uznańska-Wiśniewska, opisując chwile startu jej męża w kosmos. Sławosz Uznański-Wiśniewski, który 20 dni spędził poza Ziemią, przyznał zaś, że "troszeczkę odzwyczaił się" od błękitnej planety. I opisywał, jak wygląda proces powrotu do zdrowia.

Pożegnanie wzrokiem i moment "w takim samym stopniu piękny, co zatrważający"

Pożegnanie wzrokiem i moment "w takim samym stopniu piękny, co zatrważający"

Źródło:
TVN24

Sławosz Uznański-Wiśniewski wrócił do Polski w czwartek po godzinie 11. Godzinę później, w towarzystwie szefów Polskiej i Europejskiej Agencji Kosmicznej, spotkał się z dziennikarzami i osobami zgromadzonymi na warszawskim lotnisku. Następnie udał się do kancelarii premiera, gdzie po godzinie 14 rozpoczęła się konferencja po spotkaniu z Donaldem Tuskiem. O godzinie 19.30 polski astronauta będzie gościem "Faktów po Faktach" w TVN24 i TVN24+.

"Pańska misja mogłaby mieć motto: warto marzyć"

"Pańska misja mogłaby mieć motto: warto marzyć"

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, TVN24

Sławosz Uznański-Wiśniewski jest już w Polsce. O to jak przebiegała jego podróż i co robił na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, polski astronauta pytany był przez zgromadzone na lotnisku Chopina dzieci. Chętnych do powitania członka załogi misji Axiom-4 nie brakowało.  

Sławosz Uznański-Wiśniewski powitany na lotnisku pytaniami od dzieci

Sławosz Uznański-Wiśniewski powitany na lotnisku pytaniami od dzieci

Źródło:
TVN24

Sławosz Uznański-Wiśniewski wrócił na Ziemię po 20 dniach w kosmosie. Nawet tak krótka wizyta znacząco wpływa na organizm. O tym, jakie zmiany zachodzą w ciele człowieka po powrocie z warunków mikrograwitacji, i jak je odwrócić, opowiadał w TVN24 profesor Jędrzej Antosiewicz z Zakładu Bioenergetyki i Fizjologii Wysiłku Fizycznego na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym.

Co z organizmem po pobycie w kosmosie. "Niektóre funkcje mogą się poprawić"

Co z organizmem po pobycie w kosmosie. "Niektóre funkcje mogą się poprawić"

Źródło:
TVN24

W czerwcu doszło do wypadku na jeziorze w Kalifornii - wysokie fale wywróciły łódź, w wyniku czego zginęło osiem osób. Wstępny raport śledczych ujawnił ważne szczegóły tragedii.

Fale przewróciły łódź, zginęło osiem osób. Wstępny raport śledczych

Fale przewróciły łódź, zginęło osiem osób. Wstępny raport śledczych

Źródło:
PAP

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze wygłosił opinię doradczą, która może mieć kluczowe znaczenie dla przyszłych działań państw na rzecz walki ze zmianami klimatu. Choć opinia nie będzie prawnie wiążąca, stanie się ważnym punktem odniesienia dla setek toczących się procesów klimatycznych na całym świecie.

Trybunał w Hadze wydał opinię, która może pomóc "uniknąć szkód zagrażających ludzkości"

Trybunał w Hadze wydał opinię, która może pomóc "uniknąć szkód zagrażających ludzkości"

Źródło:
Reuters, Center for International Environmental Law, Al Jazeera

Fala upałów nawiedziła Włochy. Miejscami temperatura przekroczyła 40 stopni Celsjusza. W środę lokalne służby medyczne podały, że prawdopodobnie z powodu wysokiej temperatury na plażach w Apulii zmarło pięć osób.  

W dwa dni na plażach we Włoszech zmarło pięć osób  

W dwa dni na plażach we Włoszech zmarło pięć osób  

Źródło:
PAP, gazzetta.it

Trzecia w tym roku fala upałów ogarnęła Półwysep Bałkański. Wysoka temperatura powietrza w połączeniu ze skąpymi opadami deszczu spowodowały, że poziom wody w serbskim jeziorze Gruza jest alarmująco niski.

Jezioro wysycha. "Sytuacja jest alarmująca"

Jezioro wysycha. "Sytuacja jest alarmująca"

Źródło:
Reuters

Turystka została zaatakowana przez niedźwiedzia brunatnego na popularnym górskim szlaku na Alasce. Kobieta doznała obrażeń niezagrażających życiu i dzięki szybkiej akcji ratunkowej została ewakuowana do szpitala.

Niedźwiedź zaatakował kobietę. "Nie była w stanie chodzić"

Niedźwiedź zaatakował kobietę. "Nie była w stanie chodzić"

Źródło:
Anchorage Daily News