Jarzębina - wygląd, gatunki, owoce, właściwości jarzębu i przepis na nalewkę z jarzębiny

Źródło:
Drzewa. Encyklopedia ilustrowana.
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"TVN24, Polska i Świat
wideo 2/4
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"TVN24, Polska i Świat

Jarzębina, czyli potoczna nazwa jarzębu pospolitego, to wieloletnia roślina z rodziny różowatych. Jarzębina w Polsce jest pospolitym krzewem lub drzewem owocowym. Jest popularna, ponieważ ładnie kwitnie i ma atrakcyjne pomarańczowo-czerwone owoce. Jarzębina jest jadalna, można z niej przyrządzić m.in. nalewkę, sok czy dżem.

● Jarzębina, czyli jarząb pospolity, to często spotykane w Polsce drzewo lub krzew ozdobny. ● W Polsce rosną cztery gatunki jarzębiny, niektóre z nich, jak jarząb szwedzki, są pod ochroną. ● Jarzębina jest jadalna. Z owoców jarzębiny można przygotować soki, dżemy, konfitury, nalewkę, wino. ● Owoce mają właściwości lecznicze, m.in. w przebiegu schorzeń wątroby i nerek.

Jarzębina - co to za drzewo?

Jarzębina, inaczej jarząb zwyczajny, jarząb pospolity (Sorbus aucuparia) to wieloletnie drzewo owocowe z rodziny różowatych. Rośnie na półkuli północnej, w Polsce występują 4 z 80 różnych gatunków jarzębu. Drzewo jarzębiny może dorosnąć do ok. 15 metrów. Może też mieć postać krzewu.

Gdzie rośnie jarząb pospolity?

Jarzębina rośnie praktycznie wszędzie: w lasach liściastych i mieszanych, w parkach, ogrodach, przy drogach. Jarząb pospolity to niewymagająca roślina. Rośnie na każdym rodzaju gleby, nawet na piasku. To drzewo (krzew) rosnące na półkuli północnej, dlatego dobrze znosi mróz i przejściowo małą ilość światła.

Jarzębina: drzewo - do czego wykorzystuje się drewno?

Jarzębina jest krzewem lub drzewem wieloletnim, dożywającym do ok. 80 lat. Drewno jarzębiny jest twarde i wytrzymałe, wytwarzano z niego instrumenty muzyczne (np. flety), laski spacerowe, było też wykorzystywane w stolarstwie i tokarstwie

Jak wygląda jarzębina?

Jarząb pospolity może mieć postać drzewa, wtedy ma jeden pień lub krzewu z wieloma pniami. Gałęzie jarzębiny są proste, skierowane w górę. Kora jarzębu jest gładka, szarawa i błyszcząca. Jarzębina ma zielone pierzaste liście i pomarańczowe lub czerwone owoce.

Liść jarzębiny 

Liście jarzębiny są ciemnozielone z wierzchu i szarawe od dołu. Mają pierzasty kształt z 5-10 listkami i wyrastają z gałęzi skrętolegle. Górne listki na liściach mają piłki, są cienkie i ostre na końcach. 

Kwiat jarzębiny

Jarzębina kwitnie w maju na biało lub kremowo, w baldachach. Kwiaty jarzębu mają nieprzyjemny rybi zapach, ale - dla kontrastu - młode listki po roztarciu wydzielają woń marcepanu.

Czerwona jarzębina

Określenie czerwona jarzębina pochodzi od koloru owoców jarzębu pospolitego. Jarzębina owocuje we wrześniu, choć zdarza się, że jej owoce można zauważyć już w lipcu czy sierpniu. Jej młode owoce są intensywnie pomarańczowe, z czasem czerwienieją. Wykorzystuje się je do przetworów, a dzieci tradycyjnie robią czerwone korale z owoców jarzębiny, nawlekając czerwone kulki jarzębiny na sznurek.

Jarząb szwedzki 

Jarząb szwedzki (Sorbus intermedia) to jeden z najrzadszych gatunków jarzębiny w Polsce, choć dobrze się rozsiewa i spotykany jest coraz częściej. Figuruje w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin, jest pod ścisłą ochroną. Dobrze rośnie w miastach i ma bardzo ozdobne liście, dlatego jarząb szwedzki wykorzystywany jest m.in. jako drzewo ozdobne sadzone wzdłuż ulic.

Gatunki jarzębu

Inne gatunki jarzębiny, poza jarząbem pospolitym i jarząbem szwedzkim, występujące w Polsce to:

- jarząb mączny, inaczej mąkinia (Sorbus aria) rośnie m.in. w Tatrach i Pieninach, w niskich warstwach gór. Ma piękne srebrzystobiałe liście; 

- jarząb brekinia (Sorbus torminalis) rośnie na północnym wschodzie i jest objęty ścisłą ochroną. 

Jarzębina - jadalna czy nie?

Czy jarzębina jest jadalna? Tak, owoce jarzębiny są jadalne i zdrowe. Zawierają dwukrotnie więcej karotenu niż marchew. Co można zrobić z jarzębiny? Z owoców wytwarza się m.in. wino, nalewkę (jarzębiak), sok, dżem, syrop, musy. Konfitura z jarzębiny świetnie sprawdza się jako dodatek do mięs. 

Poza witaminą A, w owocach jarzębiny znajdują się też: - witamina C, - witamina E, - witamina K, - witamina P, - witamina B3, - kwasy organiczne: jabłkowy i cytrynowy, - pektyny, - garbniki, - flawonoidy, - magnez, - wapń, - cynk, - żelazo, - mangan.

Jarzębina zawiera również sorbinę (kwas parasorbowy). To jej owoce jarzębiny zawdzięczają swój gorzki smak, z powodu którego wiele osób myśli, że jarzębina jest trująca. Wystarczy jednak odpowiednio przetworzyć owoce jarzębu, żeby zneutralizować sorbinę i pozbyć się goryczki. Owoce jarzębiny można więc jeść po obróbce, nie na surowo. Wystarczy je włożyć do zamrażarki przed spożyciem lub zblanszować, dzięki temu stracą gorycz.  

Jarzębina - właściwości lecznicze

Warto przyrządzać z owoców jarzębiny soki, dżemy i konfitury, a leczniczo stosować nalewkę i napary z owoców jarzębiny, ponieważ jarzębina: - działa moczopędnie i przeciwzapalnie,

- łagodzi objawy kamicy nerkowej, nieżytów jelit,

- działa korzystnie na wątrobę, pęcherzyk żółciowy,

- pomaga na przewlekłe biegunki i zaburzenia trawienia.

W medycynie naturalnej owoce jarzębiny stosowano już w starożytnym Rzymie, gdzie wyciąg z jarzębiny miał wzmacniać pracę serca i całego układu krwionośnego. polscy zielarze stosowali jarząb na choroby płuc, wątroby i nerek, a także jako pomoc przy krwawych biegunkach. 

Jarzębina - kiedy zbierać?

Kiedy zbierać owoce jarzębiny? Jarzębinę na przetwory, a także do suszenia, zbiera się, kiedy jej owoce są już czerwone, bardzo dojrzałe, czyli na przełomie września i października.

Najlepiej zbierać je w całych baldachach i po przymrozkach (zimno zniweluje gorycz).

Nalewka z jarzębiny

Jeśli chcesz przygotować coś z owoców jarzębiny, wypróbuj na początek dżem (przygotujesz go tak samo, jak dżem z borówek, możesz dodać też jabłka lub gruszki). Jeśli jednak masz ochotę na coś bardziej wyrafinowanego i pracochłonnego, zrób nalewkę z jarzębiny. Owoce jarzębiny do przygotowania nalewki warto zbierać po pierwszych przymrozkach — będą wtedy mniej gorzkie. Możesz włożyć je na dobę do zamrażarki przed przygotowaniem nalewki.

ZOBACZ >> Jak pasteryzować słoiki? Do zrobienia nalewki z jarzębiny będziesz potrzebować: - 1 kg owoców jarzębiny, - litr spirytusu, - 400-500 g cukru, - ok. litr wody.

Jak zrobić nalewkę z jarzębiny?

Aby zrobić nalewkę z jarzębiny, postępuj wg tego przepisu:

Nieuszkodzone owoce przelej wrzątkiem i przełóż do słoika. Zalej spirytusem i wodą (0,5 l spirytusu i 0,5 l wody). Zakręć słoik i odstaw w ciepłe miejsce na ok. miesiąc. 

Po tym czasie zlej płyn, dodaj cukier i zalej pozostałym spirytusem i wodą. Możesz też najpierw przygotować syrop cukrowy - rozpuść cukier w pozostałej wodzie, ostudź i taką mieszankę wlej wraz ze spirytusem do słoja. Zakręć i odstaw na kolejny miesiąc.

W następnym kroku przecedź nalewkę przez drobne sitko lub gazę, rozlej do butelek. Taka nalewka z jarzębiny może leżakować nawet przez pół roku.

Podstawą przygotowania jarzębiaka, jest zalanie owoców spirytusem. Aby pozbyć się goryczy z jarzębiny, wsyp jej owoce do gotującej się wody na kilka minut, następnie odsącz, osusz i włóż do słoika. Po zalaniu spirytusem postaw słoik w ciemnym miejscu na ok. 5 tyg.

Autorka/Autor:ks//mro

Źródło: Drzewa. Encyklopedia ilustrowana.

Źródło zdjęcia głównego: SHUTTERSTOCK

Pozostałe wiadomości

Przed nami dynamiczny pogodowo weekend. Miejscami termometry pokażą nawet 32 stopnie, ale nad krajem będzie wędrował front przynoszący opady i burze. Kolejne dni przyniosą spokojniejszą, ale miejscami chłodniejszą aurę.

W weekend nadciągnie żar. A co czeka nas później?

W weekend nadciągnie żar. A co czeka nas później?

Źródło:
tvnmeteo.pl

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ostrzega przed upałami. W sobotę do części kraju zawita skwar, który miejscami pozostanie z nami przez cały weekend. Sprawdź, gdzie będzie niebezpiecznie.

Fala gorąca wkroczy nad Polskę. IMGW ostrzega

Fala gorąca wkroczy nad Polskę. IMGW ostrzega

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl

Martwe małże wypełniły chorwacką zatokę Mali Ston. W niektórych hodowlach zginęło prawie 90 procent mięczaków. Pomór zwierząt ma być powiązany z rekordowo wysoką temperaturą wód Adriatyku.

Zginęło 90 procent małży. "Bezprecedensowa katastrofa" w Chorwacji

Zginęło 90 procent małży. "Bezprecedensowa katastrofa" w Chorwacji

Źródło:
PAP

Pogoda na jutro, czyli na sobotę 27.07. Noc w większości regionów będzie pogodna, jednak lokalnie spodziewane są przelotne opady deszczu i burze. Pochmurne niebo towarzyszyć nam będzie także w dzień. Na termometrach zobaczymy do 31 stopni Celsjusza.

Pogoda na jutro - sobota 27.07. Nocą lokalnie przydadzą się parasole

Pogoda na jutro - sobota 27.07. Nocą lokalnie przydadzą się parasole

Źródło:
tvnmeteo.pl

Rekordowa fala ulewnych deszczy nawiedziła północno-wschodnie regiony Japonii, powodując powodzie i osuwiska ziemi. Japońskie władze poinformowały o co najmniej dwóch ofiarach śmiertelnych.

Woda porwała radiowóz. Nie żyje policjant

Woda porwała radiowóz. Nie żyje policjant

Źródło:
PAP, Reuters, The Japan Times, Kyodo News

Do silnego wstrząsu doszło na włoskich Polach Flegrejskich. Wstrząsy o magnitudzie 4,0 były odczuwalne w sąsiednim Neapolu. Chociaż nie doszło do poważnych uszkodzeń, aktywność sejsmiczna w tych okolicach budzi niepokój mieszkańców.

Wstrząsy w rejonie najgroźniejszego superwulkanu Europy

Wstrząsy w rejonie najgroźniejszego superwulkanu Europy

Źródło:
PAP, ANSA, tvnmeteo.pl

Filipińska Straż Przybrzeżna walczy ze skutkami zatonięcia tankowca MT Terra Nova u wybrzeży prowincji Bataan. Jak podały lokalne media, na wodach Zatoki Manilskiej rozciąga się plama ropy sięgająca kilku kilometrów. Chociaż uszkodzenie statku miało być stosunkowo niewielkie, służby przygotowują się na najgorszy scenariusz.

"Przygotowujemy się na najgorszy scenariusz"

"Przygotowujemy się na najgorszy scenariusz"

Źródło:
BBC, inquirer.net

Trzęsienie ziemi o magnitudzie 5,0 nawiedziło Teksas. Do zdarzenia doszło w piątek rano czasu lokalnego. Aktywność zarejestrowano bardzo płytko pod ziemią, przez co była odczuwalna na dość dużym obszarze.

Seria trzęsień ziemi w Teksasie

Seria trzęsień ziemi w Teksasie

Źródło:
USGS, KCBD

Ponad 60 tysięcy hektarów lasu spłonęło już w pożarze Park, który w środę wybuchł w północnej Kalifornii. Żywioł rozprzestrzenia się w błyskawicznym tempie. Lokalne służby poinformowały o zatrzymaniu mężczyzny, który jest podejrzewany o wywołanie pożaru.

Niebo czerwone jak krew, dziesiątki tysięcy hektarów w ogniu

Niebo czerwone jak krew, dziesiątki tysięcy hektarów w ogniu

Źródło:
Reuters, CNN, AP

42-letni turysta z Belgii trafił do szpitala z oparzeniami trzeciego stopnia, których doznał w Dolinie Śmierci w Kalifornii - jednym z najgorętszych miejsc na ziemi. Mężczyzna miał stracić klapki, chodząc po gorących wydmach.

W klapkach po Dolinie Śmierci. Finał w szpitalu

W klapkach po Dolinie Śmierci. Finał w szpitalu

Źródło:
CNN, tvnmeteo.pl

W trakcie ogromnego pożaru Park w Kalifornii powstało bardzo rzadkie i niebezpieczne zjawisko - ogniste tornado. Można zobaczyć je na nagraniu.

Ogniste tornado. Wirujący słup ognia na nagraniu

Ogniste tornado. Wirujący słup ognia na nagraniu

Źródło:
Reuters, tvnmeteo.pl

Rowerzysta w Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie natknął się na leśnej drodze na samicę niedźwiedzia grizli z młodymi. Zwierzę prawdopodobnie wystraszyło się i dlatego zaatakowało mężczyznę. Ten obronił się, uderzając niedźwiedzicę w pysk.

Jechał rowerem, grizli "natychmiast powalił go na ziemię"

Jechał rowerem, grizli "natychmiast powalił go na ziemię"

Źródło:
PAP, cbc.ca, vicnews.com

Dwójka astronautów pozostanie na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) do czasu, aż inżynierowie nie zakończą prac nad usterkami w ich statku - poinformowała w czwartek NASA. W sobotę minie 50 dni, odkąd załoga Starlinera przebywa w przestrzeni kosmicznej.

Mieli wrócić na Ziemię w czerwcu. NASA nadal nie wie, kiedy to nastąpi

Mieli wrócić na Ziemię w czerwcu. NASA nadal nie wie, kiedy to nastąpi

Źródło:
PAP, NASA

Z powodu upału w marokańskim mieście Bani Mallal w ciągu 24 godzin zmarło 21 osób - podał w czwartek resort zdrowia. W środę w tym regionie temperatura sięgała 48 stopni Celsjusza.

21 zgonów w 24 godziny w jednym mieście. Przez upał

21 zgonów w 24 godziny w jednym mieście. Przez upał

Źródło:
PAP, africanews.com

Tajfun Gaemi w czwartek lokalnego czasu uderzył we wschodnie wybrzeże Chin. Władze szacują, że dotkniętych przez żywioł jest ponad 600 tysięcy osób. Ogłoszo drugi najwyższy poziom alarmu powodziowego. Wcześniej przeszedł przez Tajwan i Filipiny, gdzie zginęło ponad 20 osób.

Setki tysięcy ewakuowanych, odwołane loty. Sytuacja "ponura i skomplikowana"

Setki tysięcy ewakuowanych, odwołane loty. Sytuacja "ponura i skomplikowana"

Źródło:
PAP, BBC, AP

Miliardy ludzi zmagają się z epidemią ekstremalnych upałów. Jeśli jest jedna rzecz, która łączy nasz podzielony świat, to fakt, że jest coraz bardziej gorąco - komentował w czwartek ostatnie rekordy temperatury na świecie sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres. Podkreślił, że "upały, choć niewidoczne, są bardziej zabójcze niż inne skutki zmiany klimatu" i wezwał kraje do podjęcia pilnych działań w celu zmniejszenia skutków tych zmian i ochrony ludności.

"Ekstremalne upały to nowa nienormalność"

"Ekstremalne upały to nowa nienormalność"

Źródło:
PAP, Reuters, un.org, tvnmeteo.pl

Ogień szaleje w Parku Narodowym Jasper w Kanadzie. Ewakuowano z niego około 25 tysięcy osób - poinformował na konferencji prasowej Mike Ellis, przedstawiciel prowincji Alberta.

"To największy koszmar, jaki mógł spotkać naszą społeczność"

"To największy koszmar, jaki mógł spotkać naszą społeczność"

Aktualizacja:
Źródło:
Reuters, CBC, Alberta Wildfire, BBC

W amerykańskim mieście New Gloucester w stanie Maine baribal przewrócił karmnik dla ptaków i uciekł z przymocowaną do niego kamerą. Całe zdarzenie zostało uchwycone na nagraniu skradzionego urządzenia.

Przewrócił karmnik dla ptaków i uciekł z kamerą. Nagranie

Przewrócił karmnik dla ptaków i uciekł z kamerą. Nagranie

Źródło:
Reuters

Utwór Missy Elliott został wysłany... na Wenus. NASA dokonała transmisji za pomocą anteny wchodzącej w skład sieci Deep Space Network. "The Rain (Supa Dupa Fly)" to pierwsza hip-hopowa piosenka, która trafiła w przestrzeń pozaziemską.

Hip-hopowy hit wysłany na Wenus

Hip-hopowy hit wysłany na Wenus

Źródło:
PAP, NASA

Włochy przygotowują się na uderzenie antycyklonu afrykańskiego Charon. Przyniesie on kolejną falę upałów z temperaturą sięgającą 40 stopni w miastach. Atak gorąca, który miał trwać do końca lipca, będzie nękać kraj także w sierpniu.

Kolejne uderzenie antycyklonu Charon. Jak długo potrwa fala upałów we Włoszech

Kolejne uderzenie antycyklonu Charon. Jak długo potrwa fala upałów we Włoszech

Źródło:
PAP, ilgiornale.it, milanopavia.news, ANSA

Do ponad 250 wzrosła liczba ofiar śmiertelnych osuwisk, które w poniedziałek zeszły w południowej Etiopii. Według Organizacji Narodów Zjednoczonych w katastrofie mogło zginąć dwa razy więcej osób. W rejonie trwają akcje poszukiwawcze oraz ewakuacja mieszkańców.

Pod lawiną skał i ziemi mogło zginąć nawet 500 osób

Pod lawiną skał i ziemi mogło zginąć nawet 500 osób

Źródło:
Reuters, UN OCHA

Waran z Komodo, największa współcześnie żyjąca jaszczurka, posiada cienką warstwę żelaza pokrywającą zęby - wynika z najnowszych badań. Zdaniem naukowców, ta dość nietypowa cecha pozwala mu skutecznie zabijać ofiary i zdobywać pożywienie.

Zęby warana z Komodo są pokryte żelazem

Zęby warana z Komodo są pokryte żelazem

Źródło:
Nature, phys.org, The Guardian

Oceany stają się zbyt głośne dla zwierząt. Badania przeprowadzone przez australijskich naukowców wykazały, że dźwięki emitowane przez źródła antropogeniczne mogą zagłuszać naturalne odgłosy oceanu. Utrudnia to życie m.in. ostrygom, które mają problemy z kierowaniem się w optymalne miejsca do żerowania.

Hałas nie daje żyć mieszkańcom oceanów

Hałas nie daje żyć mieszkańcom oceanów

Źródło:
University of Adelaide, EEA

Po raz pierwszy w historii naukowcom udało się sfotografować planetę, która nie była wcześniej obserwowana z Ziemi. Dzięki Kosmicznemu Teleskopowi Jamesa Webba ich oczom ukazała się niezwykła egzoplaneta, sklasyfikowana jako super-Jowisz.

Ta planeta jest sześć razy cięższa niż Jowisz. Naukowcom udało się ją sfotografować

Ta planeta jest sześć razy cięższa niż Jowisz. Naukowcom udało się ją sfotografować

Źródło:
PAP, mpia, National Geographic

Naukowcy opisali "nowe El Nino" - anomalię pogodową kształtującą pogodę na świecie. Pojawia się na Pacyfiku nieopodal Australii i ma wpływ na całą półkulę południową. Jak twierdzą badacze, odkrycie może pomóc w tworzeniu dokładniejszych modeli klimatycznych i prognozowaniu pogody.

Naukowcy odkryli "nowe El Nino"

Naukowcy odkryli "nowe El Nino"

Źródło:
University of Reading, tvnmeteo.pl

W Parku Narodowym Yellowstone w USA wybuchł gejzer, gdy w pobliżu stała grupa ludzi. Na dużą wysokość z ziemi wystrzeliła gorąca para i fragmenty skał. Świadkowie zarejestrowali ten moment na nagraniu. Według służb nikomu nic się nie stało. Obszar w pobliżu gejzeru jest tymczasowo zamknięty.

Nagła eksplozja w parku narodowym. Ludzie rzucili się do ucieczki

Nagła eksplozja w parku narodowym. Ludzie rzucili się do ucieczki

Źródło:
CNN, volcanoes.usgs.gov, tvnmeteo.pl

Lej kondensacyjny, czyli zalążek trąby powietrznej, pojawił się w środę w Pszczynie (województwo śląskie). Nagranie, na którym widać chmurę w kształcie leja zniżającą się ku ziemi, otrzymaliśmy na Kontakt 24.

Zalążek trąby powietrznej na Śląsku

Zalążek trąby powietrznej na Śląsku

Źródło:
Kontakt 24, tvnmeteo.pl

Poniedziałek 22 lipca to najcieplejszy dzień na świecie w historii pomiarów - wynika ze wstępnych danych europejskiej agencji Copernicus Climate Change Service (C3S). Tym samym dzień ten wyprzedził niedzielę 21 lipca, która zdobyła ten tytuł zaledwie wczoraj.

Ziemia się gotuje. Kolejny dzień, kolejny rekord

Ziemia się gotuje. Kolejny dzień, kolejny rekord

Źródło:
Reuters