Jarzębina - wygląd, gatunki, owoce, właściwości jarzębu i przepis na nalewkę z jarzębiny

Źródło:
Drzewa. Encyklopedia ilustrowana.
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"TVN24, Polska i Świat
wideo 2/4
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"TVN24, Polska i Świat

Jarzębina, czyli potoczna nazwa jarzębu pospolitego, to wieloletnia roślina z rodziny różowatych. Jarzębina w Polsce jest pospolitym krzewem lub drzewem owocowym. Jest popularna, ponieważ ładnie kwitnie i ma atrakcyjne pomarańczowo-czerwone owoce. Jarzębina jest jadalna, można z niej przyrządzić m.in. nalewkę, sok czy dżem.

● Jarzębina, czyli jarząb pospolity, to często spotykane w Polsce drzewo lub krzew ozdobny. ● W Polsce rosną cztery gatunki jarzębiny, niektóre z nich, jak jarząb szwedzki, są pod ochroną. ● Jarzębina jest jadalna. Z owoców jarzębiny można przygotować soki, dżemy, konfitury, nalewkę, wino. ● Owoce mają właściwości lecznicze, m.in. w przebiegu schorzeń wątroby i nerek.

Jarzębina - co to za drzewo?

Jarzębina, inaczej jarząb zwyczajny, jarząb pospolity (Sorbus aucuparia) to wieloletnie drzewo owocowe z rodziny różowatych. Rośnie na półkuli północnej, w Polsce występują 4 z 80 różnych gatunków jarzębu. Drzewo jarzębiny może dorosnąć do ok. 15 metrów. Może też mieć postać krzewu.

Gdzie rośnie jarząb pospolity?

Jarzębina rośnie praktycznie wszędzie: w lasach liściastych i mieszanych, w parkach, ogrodach, przy drogach. Jarząb pospolity to niewymagająca roślina. Rośnie na każdym rodzaju gleby, nawet na piasku. To drzewo (krzew) rosnące na półkuli północnej, dlatego dobrze znosi mróz i przejściowo małą ilość światła.

Jarzębina: drzewo - do czego wykorzystuje się drewno?

Jarzębina jest krzewem lub drzewem wieloletnim, dożywającym do ok. 80 lat. Drewno jarzębiny jest twarde i wytrzymałe, wytwarzano z niego instrumenty muzyczne (np. flety), laski spacerowe, było też wykorzystywane w stolarstwie i tokarstwie

Jak wygląda jarzębina?

Jarząb pospolity może mieć postać drzewa, wtedy ma jeden pień lub krzewu z wieloma pniami. Gałęzie jarzębiny są proste, skierowane w górę. Kora jarzębu jest gładka, szarawa i błyszcząca. Jarzębina ma zielone pierzaste liście i pomarańczowe lub czerwone owoce.

Liść jarzębiny 

Liście jarzębiny są ciemnozielone z wierzchu i szarawe od dołu. Mają pierzasty kształt z 5-10 listkami i wyrastają z gałęzi skrętolegle. Górne listki na liściach mają piłki, są cienkie i ostre na końcach. 

Kwiat jarzębiny

Jarzębina kwitnie w maju na biało lub kremowo, w baldachach. Kwiaty jarzębu mają nieprzyjemny rybi zapach, ale - dla kontrastu - młode listki po roztarciu wydzielają woń marcepanu.

Czerwona jarzębina

Określenie czerwona jarzębina pochodzi od koloru owoców jarzębu pospolitego. Jarzębina owocuje we wrześniu, choć zdarza się, że jej owoce można zauważyć już w lipcu czy sierpniu. Jej młode owoce są intensywnie pomarańczowe, z czasem czerwienieją. Wykorzystuje się je do przetworów, a dzieci tradycyjnie robią czerwone korale z owoców jarzębiny, nawlekając czerwone kulki jarzębiny na sznurek.

Jarząb szwedzki 

Jarząb szwedzki (Sorbus intermedia) to jeden z najrzadszych gatunków jarzębiny w Polsce, choć dobrze się rozsiewa i spotykany jest coraz częściej. Figuruje w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin, jest pod ścisłą ochroną. Dobrze rośnie w miastach i ma bardzo ozdobne liście, dlatego jarząb szwedzki wykorzystywany jest m.in. jako drzewo ozdobne sadzone wzdłuż ulic.

Gatunki jarzębu

Inne gatunki jarzębiny, poza jarząbem pospolitym i jarząbem szwedzkim, występujące w Polsce to:

- jarząb mączny, inaczej mąkinia (Sorbus aria) rośnie m.in. w Tatrach i Pieninach, w niskich warstwach gór. Ma piękne srebrzystobiałe liście; 

- jarząb brekinia (Sorbus torminalis) rośnie na północnym wschodzie i jest objęty ścisłą ochroną. 

Jarzębina - jadalna czy nie?

Czy jarzębina jest jadalna? Tak, owoce jarzębiny są jadalne i zdrowe. Zawierają dwukrotnie więcej karotenu niż marchew. Co można zrobić z jarzębiny? Z owoców wytwarza się m.in. wino, nalewkę (jarzębiak), sok, dżem, syrop, musy. Konfitura z jarzębiny świetnie sprawdza się jako dodatek do mięs. 

Poza witaminą A, w owocach jarzębiny znajdują się też: - witamina C, - witamina E, - witamina K, - witamina P, - witamina B3, - kwasy organiczne: jabłkowy i cytrynowy, - pektyny, - garbniki, - flawonoidy, - magnez, - wapń, - cynk, - żelazo, - mangan.

Jarzębina zawiera również sorbinę (kwas parasorbowy). To jej owoce jarzębiny zawdzięczają swój gorzki smak, z powodu którego wiele osób myśli, że jarzębina jest trująca. Wystarczy jednak odpowiednio przetworzyć owoce jarzębu, żeby zneutralizować sorbinę i pozbyć się goryczki. Owoce jarzębiny można więc jeść po obróbce, nie na surowo. Wystarczy je włożyć do zamrażarki przed spożyciem lub zblanszować, dzięki temu stracą gorycz.  

Jarzębina - właściwości lecznicze

Warto przyrządzać z owoców jarzębiny soki, dżemy i konfitury, a leczniczo stosować nalewkę i napary z owoców jarzębiny, ponieważ jarzębina: - działa moczopędnie i przeciwzapalnie,

- łagodzi objawy kamicy nerkowej, nieżytów jelit,

- działa korzystnie na wątrobę, pęcherzyk żółciowy,

- pomaga na przewlekłe biegunki i zaburzenia trawienia.

W medycynie naturalnej owoce jarzębiny stosowano już w starożytnym Rzymie, gdzie wyciąg z jarzębiny miał wzmacniać pracę serca i całego układu krwionośnego. polscy zielarze stosowali jarząb na choroby płuc, wątroby i nerek, a także jako pomoc przy krwawych biegunkach. 

Jarzębina - kiedy zbierać?

Kiedy zbierać owoce jarzębiny? Jarzębinę na przetwory, a także do suszenia, zbiera się, kiedy jej owoce są już czerwone, bardzo dojrzałe, czyli na przełomie września i października.

Najlepiej zbierać je w całych baldachach i po przymrozkach (zimno zniweluje gorycz).

Nalewka z jarzębiny

Jeśli chcesz przygotować coś z owoców jarzębiny, wypróbuj na początek dżem (przygotujesz go tak samo, jak dżem z borówek, możesz dodać też jabłka lub gruszki). Jeśli jednak masz ochotę na coś bardziej wyrafinowanego i pracochłonnego, zrób nalewkę z jarzębiny. Owoce jarzębiny do przygotowania nalewki warto zbierać po pierwszych przymrozkach — będą wtedy mniej gorzkie. Możesz włożyć je na dobę do zamrażarki przed przygotowaniem nalewki.

ZOBACZ >> Jak pasteryzować słoiki? Do zrobienia nalewki z jarzębiny będziesz potrzebować: - 1 kg owoców jarzębiny, - litr spirytusu, - 400-500 g cukru, - ok. litr wody.

Jak zrobić nalewkę z jarzębiny?

Aby zrobić nalewkę z jarzębiny, postępuj wg tego przepisu:

Nieuszkodzone owoce przelej wrzątkiem i przełóż do słoika. Zalej spirytusem i wodą (0,5 l spirytusu i 0,5 l wody). Zakręć słoik i odstaw w ciepłe miejsce na ok. miesiąc. 

Po tym czasie zlej płyn, dodaj cukier i zalej pozostałym spirytusem i wodą. Możesz też najpierw przygotować syrop cukrowy - rozpuść cukier w pozostałej wodzie, ostudź i taką mieszankę wlej wraz ze spirytusem do słoja. Zakręć i odstaw na kolejny miesiąc.

W następnym kroku przecedź nalewkę przez drobne sitko lub gazę, rozlej do butelek. Taka nalewka z jarzębiny może leżakować nawet przez pół roku.

Podstawą przygotowania jarzębiaka, jest zalanie owoców spirytusem. Aby pozbyć się goryczy z jarzębiny, wsyp jej owoce do gotującej się wody na kilka minut, następnie odsącz, osusz i włóż do słoika. Po zalaniu spirytusem postaw słoik w ciemnym miejscu na ok. 5 tyg.

Autorka/Autor:ks//mro

Źródło: Drzewa. Encyklopedia ilustrowana.

Źródło zdjęcia głównego: SHUTTERSTOCK

Pozostałe wiadomości

Pogoda na jutro. Sobota 06.07 na obszarze niemal całej Polski upłynie pod znakiem słońca. Przed wieczorem w części kraju pojawią się gwałtowne burze z ulewami i porywistym wiatrem. Zrobi się upalnie.

Pogoda na jutro - sobota 06.07. Gwałtowne burze w niektórych regionach

Pogoda na jutro - sobota 06.07. Gwałtowne burze w niektórych regionach

Źródło:
tvnmeteo.pl

Przed nami gorące dni. Uderzenie upału w weekend i na początku tygodnia poczuje tylko część z nas, ale później termometry pokażą ponad 30 stopni Celsjusza w całej Polsce. Bardzo wysokiej temperaturze w niektórych regionach będą towarzyszyć burze.

Upał najpierw odczuje tylko część z nas. Później żar rozleje się na cały kraj

Upał najpierw odczuje tylko część z nas. Później żar rozleje się na cały kraj

Źródło:
tvnmeteo.pl

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ostrzega przed upałami. Temperatura w weekend w cieniu sięgnie nawet 32 stopni Celsjusza. Wydano ostrzeżenia pierwszego i drugiego stopnia.

Gorąco będzie trudne do zniesienia. Ostrzeżenia IMGW drugiego stopnia

Gorąco będzie trudne do zniesienia. Ostrzeżenia IMGW drugiego stopnia

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

W Hiszpanii trwa fala upałów. Na skutek udaru cieplnego w ostatnich dniach zmarły dwie osoby - poinformowały lokalne media.

Upały w Hiszpanii zbierają śmiertelne żniwo

Upały w Hiszpanii zbierają śmiertelne żniwo

Źródło:
ENEX, diariodesevilla.es, wetteronline.de, tvnmeteo.pl

Beryl, huragan drugiej kategorii, po tym jak przetoczył się między innymi przez Karaiby, w piątek dotarł do Meksyku. - Niebo zrobiło się bordowe i zaczęło lać, dość porządnie. Niektóre pokoje w hotelu pozalewało - mówił w rozmowie z redakcją Kontaktu 24 pan Dariusz, który przebywa w Cancun.

"Niebo zrobiło się bordowe, niektóre pokoje pozalewało". Relacja Polaka ze spotkania z huraganem Beryl

"Niebo zrobiło się bordowe, niektóre pokoje pozalewało". Relacja Polaka ze spotkania z huraganem Beryl

Aktualizacja:
Źródło:
CNN, Reuters, Kontakt 24

Z powodu pożarów, do których dochodzi w całej Kalifornii, 30 tysiącom mieszkańców tego amerykańskiego stanu nakazano ewakuację. Wysoka temperatura utrudnia walkę z ogniem. W piątek blisko połowa mieszkańców USA była objęta ostrzeżeniami związanymi z upałami.

Kolejne nakazy ewakuacji, temperatura ma dojść do 47 stopni

Kolejne nakazy ewakuacji, temperatura ma dojść do 47 stopni

Źródło:
PAP, Reuters

Z powodu aktywności wulkanu Etna na Sycylii czasowo zamknięte zostało lotnisko w Katanii, jedno z głównych na wyspie. Linia lotnicza Ryanair odwołała w piątek część lotów do i z tego miasta. Przed godziną 17 w piątek lotnisko wznowiło działalność.

Ryanair odwołał część lotów po wybuchu Etny

Ryanair odwołał część lotów po wybuchu Etny

Aktualizacja:
Źródło:
Reuters, PAP, euronews.com, aeroporto.catania.it

Doszło do erupcji sycylijskiego wulkanu Etna. Z krateru wydobyły się ogromne ilości pyłu i popiołu wulkanicznego, które przysłoniły niebo. Zamknięto lotnisko w Katanii, a także wprowadzono zakaz korzystania z pojazdów dwukołowych. Na Kontakt 24 otrzymaliśmy nagrania z Katanii.

W popularnym kurorcie popiół leci z nieba

W popularnym kurorcie popiół leci z nieba

Aktualizacja:
Źródło:
Kontakt 24

Po wędrówce po jednym z parków w stanie Arizona, gdzie panował ponad 40-stopniowy upał, zmarł 10-latek. Chłopiec poczuł się źle, dlatego jego krewni wezwali pomoc. Niestety w szpitalu nie udało się uratować dziecka.

10-letni chłopiec zmarł po wędrówce. Do szpitala trafił "w skrajnie krytycznym stanie"

10-letni chłopiec zmarł po wędrówce. Do szpitala trafił "w skrajnie krytycznym stanie"

Źródło:
CNN, abcnews.go.com

Australijska policja stanowa z Terytorium Północnego znalazła szczątki 12-letniego dziecka, które miał zaatakować krokodyl. Dziewczynka zaginęła podczas kąpieli w potoku.

Znaleziono zwłoki dziecka, które miał zaatakować krokodyl

Znaleziono zwłoki dziecka, które miał zaatakować krokodyl

Źródło:
Reuters, ABC Australia, tvnmeteo.pl

Grecję nękają gwałtowne burze. Od piorunów wybuchają niegroźne pożary, a ulewny deszcz powoduje zalania i utrudnienia na drogach. Mieszkańcy kilku regionów dostali alerty ostrzegające przed groźną pogodą.

Od piorunów wybuchają pożary, mieszkańcy dostają alerty

Od piorunów wybuchają pożary, mieszkańcy dostają alerty

Źródło:
eKhatimerini, Greek Reporter, ENEX, tvnmeteo.pl, pelop.gr

Po ulicach peruwiańskiego miasta Santa Anita biegał byk. Zwierzę wywołało niemały popłoch wśród pieszych i kierowców. Groźnie wyglądające zdarzenie zarejestrowała kamera.

Byk biegał po ulicach miasta. Zwierzę strąciło mężczyznę z roweru

Byk biegał po ulicach miasta. Zwierzę strąciło mężczyznę z roweru

Źródło:
Reuters, LaRepublica.pe

Najstarsze malarstwo figuratywne na świecie odkryli w indonezyjskiej prowincji Celebes Południowy badacze z Australii i Indonezji - poinformowała stacja BBC. Naskalne malowidła liczą ponad 52 tysiące lat. - To najstarszy istniejący dowód na opowieść - powiedział profesor Maxime Aubert z Griffith University w Australii, jeden z odkrywców.

Odkryto najstarsze malarstwo figuratywne na świecie. Liczy co najmniej 52 tysiące lat

Odkryto najstarsze malarstwo figuratywne na świecie. Liczy co najmniej 52 tysiące lat

Źródło:
PAP, BBC

Fala upałów nadciągnęła nad Moskwę. W środę po południu termometry w rosyjskiej stolicy pokazały 32 stopnie Celsjusza - to najwyższa wartość, jaką kiedykolwiek zanotowano tam 2 lipca. W mieście pojawiły się ciężarówki spryskujące ulice wodą.

Gorąco w Moskwie. Pobity rekord sprzed stulecia

Gorąco w Moskwie. Pobity rekord sprzed stulecia

Źródło:
Reuters, Khaleej Times

Drapanie u kotów to nie tylko kwestia wychowania. Jak pokazały badania międzynarodowego zespołu naukowców, niszczenie mebli może wynikać także z innych czynników takich, jak obecność dzieci w domu i poziom aktywności zwierzaków. Istnieje jednak wiele metod na walkę z tym zachowaniem.

Naukowcy mają sposób na to, jak oduczyć koty drapania mebli

Naukowcy mają sposób na to, jak oduczyć koty drapania mebli

Źródło:
Frontiers

Ulewy zalały Park Narodowy Kaziranga w północnych Indiach. Pod wodą znalazły się tereny zamieszkiwane przez wiele zagrożonych gatunków. Jak podały lokalne media, w powodziach utonęło 11 zwierząt. Pod wodą znalazły się także liczne miejscowości, zamieszkiwane przez ponad milion osób.

Park narodowy pod wodą. Utonęło 11 zwierząt

Park narodowy pod wodą. Utonęło 11 zwierząt

Źródło:
Reuters, Hindustan Times

Polska rakieta suborbitalna ILR-33 BURSZTYN 2K sięgnęła Kosmosu. W środę odbył się lot testowy, w którym urządzenie osiągnęło zamierzony pułap. To pierwszy tego typu sprzęt wykorzystujący przyjazny dla środowiska materiał napędowy.

Polski Bursztyn dotarł do Kosmosu. "3 lipca przejdzie do historii"

Polski Bursztyn dotarł do Kosmosu. "3 lipca przejdzie do historii"

Źródło:
PAP Łukasiewicz - Instytut Lotnictwa

Polski konsulat w Rzymie zaapelował w środę do polskich turystów wybierających się do Włoch. Jak wynika z prognoz meteorologów, na północy kraju istnieje ryzyko wystąpienia burz i ulew. Pogoda ma się pogorszyć także w centrum kraju.

Apel konsulatu we Włoszech do polskich turystów. "Doradzamy ostrożność"

Apel konsulatu we Włoszech do polskich turystów. "Doradzamy ostrożność"

Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl

Za nami zarówno upalne, jak i burzowe chwile. Pierwszego lipca aura w Polsce znacząco się ochłodziła i uspokoiła. Co dalej z pogodą w wakacje? Synoptyk tvnmeteo.pl Arleta Unton-Pyziołek sprawdziła modele prognostyczne największych ośrodków, żeby sprawdzić, jaka pogoda czeka nas w lipcu i sierpniu.

Co dalej z pogodą w wakacje. Modele z Europy, USA i Rosji są raczej zgodne

Co dalej z pogodą w wakacje. Modele z Europy, USA i Rosji są raczej zgodne

Źródło:
tvnmeteo.pl

Na greckiej wyspie Kos szalał na początku tygodnia pożar, który doprowadził do ewakuacji ludności. Żywioł udało się opanować. To, jak wyglądała sytuacja na miejscu z perspektywy turysty z Polski, opowiadał na antenie TVN24 pan Wojciech.

"Pożar wzniecał się bardzo szybko, telefony w rękach, niepokój"

"Pożar wzniecał się bardzo szybko, telefony w rękach, niepokój"

Źródło:
TVN24, tvnmeteo.pl

Chińscy naukowcy odkryli gatunek rośliny, która jest w stanie przetrwać na Marsie. To rodzaj mchu - Syntrichia caninervis - występujący w najtrudniejszych do życia ziemskich obszarach, między innymi na pustyni Mojave w Kalifornii, w Tybecie oraz na Antarktydzie.

Odkryto roślinę, która mogłaby rosnąć na powierzchni Marsa

Odkryto roślinę, która mogłaby rosnąć na powierzchni Marsa

Źródło:
PAP, "Guardian"

Miejscowość Cogne w Dolinie Aosty na północy Włoch została w weekend poważnie dotknięta skutkami powodzi wywołanej ulewnym deszczem. Dojazd do miejsca jest utrudniony, bo zniszczona jest jedyna droga łącząca je z doliną. Włoska minister zapowiedziała sprowadzanie tam turystów za pomocą śmigłowca, co spotkało się z falą krytyki.

Powódź zniszczyła jedyną drogę, mają sprowadzić turystów śmigłowcami

Powódź zniszczyła jedyną drogę, mają sprowadzić turystów śmigłowcami

Źródło:
PAP

Aż cztery leje kondensacyjne pojawiły się we wtorek w tym samym momencie w okolicach Krynicy Morskiej (woj. pomorskie). Dwa z nich to trąby wodne. Niezwykłe zjawiska udało się uchwycić na jednym zdjęciu.

Cztery leje kondensacyjne na niebie

Cztery leje kondensacyjne na niebie

Źródło:
tvnmeteo.pl

Do czterech wzrosła liczba ofiar śmiertelnych ulew i burz, które w weekend przetoczyły się nad Szwajcarią. W alpejskich kantonach wciąż trwają poszukiwania kilku zaginionych osób. Region został dotknięty licznymi podtopieniami i osuwiskami.

Osuwiska zmiotły drogi, woda zalała domy. Cztery osoby nie żyją

Osuwiska zmiotły drogi, woda zalała domy. Cztery osoby nie żyją

Źródło:
Reuters, PAP

Bolid, czyli jasny meteor, rozbłysnął nad Polską w nocy z poniedziałku na wtorek. Tuż po północy niebo nad centralnymi regionami naszego kraju na chwilę stało się jasne. Jak przekazali analitycy z projektu Skytinel, którzy nagrali to zjawisko, kosmiczny gość pochodził z pasa planetoid.

Kula ognia rozświetliła nocne niebo. Co przeleciało nad Polską

Kula ognia rozświetliła nocne niebo. Co przeleciało nad Polską

Źródło:
Skytinel, tvnmeteo.pl

Kryzys sanitarny nad jeziorem Garda we Włoszech. W miejscowości Torri del Benaco w ciągu zaledwie kilku dni zanotowano setki przypadków zapalenia żołądka i jelit. Badania mikrobiologiczne wykazały obecność norowirusów w zbiornikach dookoła miasta.

W kilka dni zachorowało prawie tysiąc osób

W kilka dni zachorowało prawie tysiąc osób

Źródło:
PAP, tg24.sky.it