Operacja "Wagnergate". Sfingowana rekrutacja i opowieści rosyjskich najemników o działalności w Donbasie

Chodzi o historię, którą na Ukrainie określa się jako "Wagnergate". Latem ubiegłego roku ukraińskie media podały, że służby specjalne Ukrainy przygotowywały operację mającą doprowadzić do zatrzymania grupy tzw. wagnerowców, którzy brali udział w wojnie w Donbasie, i w tym celu zwabiono ich na Białoruś.

OGLĄDAJ TVN24 W INTERNECIE NA TVN24 GO >>>

Najemników planowano ująć, kiedy mieli lecieć z Mińska do Stambułu pod pretekstem wylotu do pracy w Wenezueli. Samolot z Mińska miałby wylądować na Ukrainie, gdzie tzw. wagnerowcy byliby ujęci. Jednak bojownicy zostali zatrzymani przez białoruskie służby w Mińsku, a następnie przekazano ich Rosji, choć o ich ekstradycję zwróciła się Ukraina.

Najemnicy mieli zostać zatrudnieni na podstawie podrobionych umów do ochraniania odwiertów naftowych w Wenezueli. Podczas werbunku mieli mówić o przestępstwach, jakich dopuścili się na terytorium Ukrainy, ponieważ myśleli, że pokazują w ten sposób "pracodawcy" poziom swoich "kwalifikacji" - pisała Ukraińska Prawda.

"Zerwanie operacji specjalnej mającej na celu zatrzymanie tzw. wagnerowców obrasta nowymi szczegółami, a zarazem pogłoskami, plotkami i intrygami już od ponad roku (...)" - podkreślił portal internetowy radia NW, przypominając, że w ukraińskim parlamencie powstała tymczasowa komisja śledcza badająca okoliczności operacji i mająca przybliżyć ustalenie prawdy w tej sprawie.

Informacje o tej historii zbiera też portal śledczy Bellingcat. Dziennikarze kręcą też poświęcony temu tematowi film dokumentalny.

W rozmowie z Radiem NW Grozew z Bellingcat podkreślił, że trzech kandydatów do rzekomej pracy w Wenezueli mogło być powiązanych z zestrzeleniem samolotu MH17 w 2014 roku w Donbasie. Jak dodał, dwóch z nich chwaliło się, że było na miejscu, ale "nie jest to potwierdzone przez obiektywne dane". Jeszcze jeden zrezygnował z wyjazdu na Białoruś. Według Grozewa w "rozmowie rekrutacyjnej" próbował przekonywać swoich "kuratorów", że warto go zatrudnić, opowiadając m.in. o tym, że eskortował konwój z pociskami Buk i zajmował się konwojami pocisków z granicy Ukrainy i Rosji. Nazwał nawet swoich kuratorów z rosyjskiego wywiadu wojskowego GRU, którzy wydawali mu instrukcje - wskazał Grozew.

"Byłby najcenniejszym ze wszystkich świadków, ale nie pojechał" na Białoruś, jednak, jak dodał dziennikarz, "nawet w takiej na wpół nieudanej operacji jest wiele wartościowego". To przede wszystkim informacje zawarte w rozmowach, w których najemnicy opowiadali o swojej przeszłości na ukraińskim terytorium. "To bardzo cenna baza dowodowa" - ocenił.

Pytany o to, w jaki sposób najemników werbowano do rzekomej pracy w Wenezueli, poinformował, że najpierw utworzono listy bojowników, których można zatrudnić w danej chwili, ponieważ byli w tym czasie bez pracy i nie przebywali za granicą. "Ludzie, którzy mają najemniczą przeszłość, są specyficzni, bo przywykli do pracy przy wysokim poziomie adrenaliny, są przyzwyczajeni do zabijania i do tego, że ich mogą zabić. Po kilku miesiącach życia w malutkich wsiach w ich życiu pojawiają się luki: finansowe - bo za swoje wyjazdy otrzymują znaczne pieniądze i emocjonalne - potrzebny jest im skok adrenaliny" - powiedział Grozew. Według niego ukraińskie służby utworzyły właśnie taką długą listę. Następnie tworzy się krótką listę, dzwoni się do tych osób i zaprasza do pracy - przekazał dziennikarz.

W ramach "rekrutacji" najemnicy wysyłali zdjęcia i nagrania, w tym zestrzelonych ukraińskich samolotów, śmigłowców. Inni mówili, w jakich bitwach brali udział. Opowiadali, ilu według ich szacunków było zabitych, ilu rannych. Ale takie dowody nie zawsze są uznawane za wystarczające - podkreślił Grozew.

Dziennikarz powiedział, że dane zebrane przez jego portal "nie pokazują i nie muszą pokazywać, czy (w operacji) brał udział zagraniczny wywiad". "Widzimy tylko, że ci najemnicy byli wynajęci przez ukraińskie służby specjalne, widzimy, że operacja się odbywała; że była przygotowywana od końca 2019 roku" - poinformował.

Według źródeł, z którymi rozmawiały media, operacja była przeniesiona o 3-4 dni, co, jak ocenił Grozew, było "przyczyną niepowodzenia". Można było przypuścić, że zostawiając na kilka dni 33 mężczyzn z militarną przeszłością na Białorusi, operacja może się zakończyć fiaskiem - zaznaczył.

Pytany o to, kto i dlaczego "zerwał" tę operację, dziennikarz odparł, że jest to oceniające określenie. "Tu mogą być legalne, ale błędne działania. W najbardziej niewinnym wariancie możliwe, że administracja oszacowała, że plusów odłożenia (operacji) jest więcej niż minusów i ryzyka. Wydaje nam się to nielogicznym i błędnym rozwiązaniem, ale wtedy możliwe, że ktoś uznał je za odpowiednie. Więc nie trzeba koniecznie mówić o tym, że ktoś zerwał tę operację, a najpewniej popełnił taktyczny i strategiczny błąd, który był krytyczny" - uznał dziennikarz.

Grozew ocenił, że największym błędem ukraińskich władz było to, że nie przekształciły operacji w swój sukces. "Nazywając operację 'operacją', publikując od razu wszystkie telefony, tysiące minut zeznań najemników - powstałaby baza dowodowa dla wielu spraw sądowych, które teraz trwają, w tym w Hadze i w Strasburgu" - powiedział dziennikarz. "Dla mnie najważniejsze byłoby pokazanie, jak poniżająca ta operacja była dla rosyjskich służb specjalnych, bo to wszystko działo się obok nich, o niczym nie wiedzieli" - zauważył Grozew.