Nieznane zdjęcia obozu zagłady w Sobiborze. "Zobaczyłam to, co zobaczyli moi dziadkowie"

Obóz zagłady w Sobiborze powstał w 1942 roku w ramach akcji "Reinhardt", ostatecznej zagłady Żydów przede wszystkim z Generalnego Gubernatorstwa i Okręgu Białostockiego. W czasie kilkunastu miesięcy trwania nazistowskiej operacji zamordowano ok. 1,8 miliona Żydów. Większość była obywatelami Polski. W samym Sobiborze zgładzono około 180 tysięcy ludzi.

Do tej pory zachowało się niewiele zdjęć Sobiboru, który został zrównany z ziemią przed końcem II wojny światowej, dlatego zaprezentowane fotografie są cennym źródłem informacji o tym, jak funkcjonował obóz oraz o osobach, które były w jego działanie zaangażowane - pisze agencja Reutera.

- Zobaczenie tych zdjęć Sobiboru było dla mnie zapierającym dech w piersiach doświadczeniem - powiedziała 72-letnia Jetje Manheim z Holandii, której dziadków zamordowano w obozie. - Po raz pierwszy zobaczyłam to, co zobaczyli moi dziadkowie pod koniec ich wyczerpującej, 72-godzinnej podróży pociągiem. Tamtego dnia ich życie się skończyło - powiedziała podczas prezentacji zdjęć w muzeum, znajdującym się na terenie dawnej siedziby głównej SS i Gestapo w Berlinie.

Zdjęcia należały niegdyś do Johanna Niemanna, zastępcy komendanta obozu zagłady w Sobiborze, który został zabity podczas powstania więźniów w październiku 1943 roku. Historykom przekazali je jego potomkowie. Na niektórych fotografiach widać samego Niemanna, m.in. pozującego na koniu na rampie, na której zatrzymywały się pociągi z więźniami. Na dwóch zdjęciach widać postać przypominającą Demjaniuka.

Historycy zwrócili się do policji z prośbą o pomoc w identyfikacji osoby na fotografii. - Konkluzja, że prawdopodobnie jest to John Demjaniuk, jest wynikiem połączenia najnowocześniejszych metod policyjnych i badań historycznych - powiedział historyk Martin Cueppers.

Syn Demjaniuka w oświadczeniu wysłanym Reutersowi napisał, że fotografie nie przesądzają o winie jego ojca. "Te zdjęcia na pewno nie dowodzą, że mój ojciec był w Sobiborze, mogą go nawet odciążyć, gdy zostaną zbadane sądowo" - napisał.

Pochodzący z Ukrainy Demjaniuk w maju 2011 roku został skazany w Monachium na karę pięciu lat więzienia za udział w zamordowaniu 28 tysięcy Żydów, zgładzonych w Sobiborze w 1943 roku. Demjaniuk był strażnikiem w tym obozie od marca do września 1943 roku. Bezpośrednio po ogłoszeniu wyroku sąd nakazał uwolnienie skazanego ze względu na jego podeszły wiek. Na wolności Demjaniuk oczekiwał na rozpatrzenie apelacji od wyroku. Zmarł w marcu 2012 roku w wieku 91 lat w domu spokojnej starości w bawarskim Bad Feilnbach.

Kolekcja zdjęć została przekazana archiwom Muzeum Holokaustu (United States Holocaust Memorial Museum) w Waszyngtonie.