Rosja triumfalnie wraca na Zakaukazie. Zachód zajmuje się sobą

Najbardziej spektakularnym potwierdzeniem obecności Rosji na Zakaukaziu była ogłoszona na początku września decyzja Armenii o odejściu od integracji z Unią Europejską. W zamian przystąpi do Unii Celnej z Rosją, Białorusią i Kazachstanem, a w przyszłości także do Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej, o której marzy gospodarz Kremla Władimir Putin.

Z trzech państw Zakaukazia Armenia zawsze wyróżniała się prorosyjskością. Wciśnięta między nieprzyjazne Turcję i Azerbejdżan, w Moskwie widziała gwaranta swojego bezpieczeństwa. Po rozpadzie ZSRR Armenia zachowała u siebie rosyjskie bazy wojenne, a także oddała w dzierżawę rosyjskim koncernom swoją energetykę i łączność. W ostatnich latach armeńskie władze coraz odważniej starały się jednak prowadzić politykę „komplementarności”, polegającej na zachowywaniu przyjaźni z Rosją w polityce i obronności przy jednoczesnym zacieśnianiu współpracy gospodarczej z Zachodem. Umowa stowarzyszeniowa z Unią Europejską, jaka miała być podpisana przez Armenię w listopadzie w Wilnie, miała być triumfalnym zwieńczeniem polityki komplementarności. Prezydent Serż Sarkisjan, który jeszcze pod koniec czerwca podczas wizyty w Polsce zapewniał o dążeniu Armenii do Europy, na początku września w Moskwie ogłosił, że nad integrację z Europą Ormianie przedkładają przyjaźń z Rosją. Tłumaczył, że chcąc utrzymać sojusz obronny z Rosją, Armenia nie może odcinać się od integracji gospodarczej z sojuszniczką.

Przez całe lato ostrzeżenia te powtarzali kremlowscy doradcy: jeśli Armenia wybierze Europę, nie może dalej liczyć na Rosję w konflikcie z Azerami o Górski Karabach, ormiańską enklawę na azerbejdżańskim terytorium. Wojna karabaska została przerwana i zamrożona w 1994 roku. Ormianie rządzą w Karabachu, a także okupują sześć graniczących z nim azerbejdżańskich powiatów, a Rosja, jako strażniczka rozejmu, gwarantuje status quo. Kreml zapewnia o swojej bezstronności w karabaskim konflikcie, na dowód czego dostarcza z zyskiem najnowocześniejszą broń obu zwaśnionym państwom. Opływający w ropę naftową Azerbejdżan nie ukrywa, że kupuje od Rosjan broń, by odbić Karabach. W sierpniu, hucznie goszcząc Putina w Baku, prezydent Ilham Alijew podpisał z nim kontrakty na dostawy broni, opiewające na 4 mld dolarów. Azerbejdżan wierzył, że najlepszą gwarancją jego bezpieczeństwa będą kontrakty naftowe, jakie podpisał z zachodnimi koncernami. Zabiegając o kaspijską ropę, Zachód miał też bronić Azerbejdżanu. Jednak zdaniem Azerów Zachód niewystarczająco troszczy się o ich państwo i traktuje je jako surowcowe zagłębie.

Uznając, że nie może liczyć na Zachód i oburzone amerykańską krytyką niedawnych wyborów prezydenckich, przywództwo Azerbejdżanu zaczęło bardziej liczyć się z Rosją. Zabiegi o względy Kremla mają zrównoważyć sojusz Rosji z Armenią.

Przyjaźń z Rosją ma też zapewnić Alijewowi, że w Moskwie, wśród tamtejszej azerskiej diaspory, nie zawiąże się opozycja, która zagrozi jego panowaniu. W rosyjskiej stolicy mieszka wielu azerskich bogaczy (prezes naftowego koncernu Wagit Alekpierow czy magnat na rynku nieruchomości Araz Agałarow) i dawnych dygnitarzy, którzy wypadli z łask Alijewa (m.in. były wicepremier Abbas Abbasow). Gdyby udało się im zyskać wsparcie Kremla, mogliby sięgnąć po władzę w Baku tak, jak przed rokiem uczynił to w Gruzji bogacz Bidzina Iwaniszwili, który także dorobił się majątku w Rosji.

Kiedy przed rokiem Iwaniszwili przejmował władzę, to zapowiadał, że poza integracją z Zachodem, zakopanie topora wojennego z Rosją będzie jednym z jego najważniejszych celów. Na razie udało mu się go zrealizować jedynie w niewielkim stopniu. Kreml złagodził antygruzińską retorykę, zniósł restrykcje na handel z Gruzją, a kiedy krytykuje gruzińskie dążenia do Unii Europejskiej i NATO, atakuje nie Tbilisi, lecz Zachód. Rosja nie przestała jednak wspierać Abchazji i Osetii Południowej, a kremlowscy „jastrzębie” nazywają Gruzję państwem upadłym, sztucznym, grożą jego rozpadem i złowrogo przepowiadają, że w ślad za Abchazją i Osetią Południową mają pójść Megrelia, muzułmańska Adżaria i zamieszkana przez Ormian Dżawachetia. Przemawiając po raz ostatni na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, gruziński prezydent Micheil Saakaszwili oskarżył Rosję, że usiłuje zastraszyć państwa z Partnerstwa Wschodniego. Znienawidzony przez Rosję Saakaszwili składa właśnie stanowisko prezydenta. Jego polityczny wróg Iwaniszwili bardziej uważa na słowa, ale w wywiadzie dla radia Swoboda również przyznał, że to potężna Rosja dyktuje warunki jej kaukaskim sąsiadom i „na nic się zdadzą lamenty i potrząsanie szabelką”. Wspomniał też, że i Gruzja - jeśli uzna to za dla siebie korzystne - może jak Armenia przystąpić do Unii Celnej z Rosją.

Autor: mk//gak / Źródło: PAP