Niewiele brakowało, a w 1983 r. w wyniku nieporozumień i braku komunikacji między Zachodem a Związkiem Radzieckim, doszłoby do wybuchu III wojny światowej z użyciem broni jądrowej. Moskwa była przekonana, że Stany Zjednoczone i NATO przygotowują uderzenie na ZSRR, z kolei Zachód nie zdawał sobie do końca sprawy, że Rosjanie, nie chcąc być zaskoczeni, są gotowi do kontrataku jądrowego.
Napięcie w Europie osiągnęło punkt krytyczny podczas ćwiczeń NATO o kryptonimie "Able Archer ‘83" w listopadzie 1983 r., które w większości miały charakter ćwiczeń sztabowych i teoretycznych, ale w Związku Radzieckim zostały uznane za przygotowanie ataku na ZSRR i kraje mu podległe.
Radzieckie siły powietrzne stacjonujące między innymi w Polsce zostały postawione w stan najwyższej gotowości bojowej od czasów stalinowskich. I choć apogeum napięcia i zagrożenia wojną to właśnie ćwiczenia "Able Archer ‘83", to cały rok 1983 należy uznać za krytyczny moment w historii zimnej wojny. Świadomość, jak blisko Zachód i ZSRR są od nawet przypadkowej wymiany ciosów atomowych, skłoniła najpierw USA, a potem Moskwę do szukania sposobów wyjścia z nuklearnego pata.
Faza pierwsza: atak Układu Warszawskiego
Manewry i ćwiczenia "Able Archer ‘83" przewidywały, że III wojna światowa rozpocznie się od konwencjonalnego ataku Układu Warszawskiego na Europę Zachodnią i kraje nie będące w NATO, ale zaprzyjaźnione z Ameryką. Układ Warszawski użyje przeciwko siłom NATO broni chemicznej, co zmusi Zachód do odwetu przy użyciu broni jądrowej.
Taki odwet oznaczałby koniec cywilizacji. Dzisiaj po latach możemy zapoznać się ze scenariuszem konfliktu europejskiego, jaki NATO rysowało 30 lat temu. Na szczęście scenariusz nigdy nie wszedł w życie, ale Moskwa na serio przez kilka dni uważała, że „Able Archer” to po prostu przykrywka do uderzenia na Związek Radziecki. Od niedawna można przeglądać dokumenty z „Able Archer” w archiwach amerykańskich online.
Scenariusz manewrów
Zgodnie ze scenariuszem manewrów odtajnionego dokumentu NATO, "Sojuszem Pomarańczowych" nazwano siły Układu Warszawskiego. Armię NATO określono "Sojuszem Niebieskich".
Początek 1983 r. Pomarańczowi obawiają się wzrostu znaczenia Zachodu w Trzecim Świecie i Zatoce Perskiej. Zmiana kierownictwa Pomarańczowych. Pomarańczowi wspierają Iran w wojnie iracko-irańskiej oraz dostarczają broń m. in. Syrii. Kraje Zatoki Perskiej proszą USA o wsparcie.
Maj 1983 r. Rozszerzają się protesty w Europie Wschodniej. W czerwcu protesty nasilają się. Z kolei w Finlandii zamieszki organizuje partia pro-pomarańczowa. W lipcu Pomarańczowi nasilają wojnę propagandową z Zachodem. Rośnie presja Pomarańczowych na Jugosławię, która prosi o pomoc Zachód. W sierpniu wielkie manewry wojskowe Pomarańczowych.
Wrzesień 1983 r. Rośnie presja na Finlandię, Jugosławię i kraje nordyckie z sojuszu Niebieskich. Koniec października – inwazja Pomarańczowych na Jugosławię. Początek listopada - Pomarańczowi wkraczają do Finlandii, następnie atakują Norwegię. Wkrótce wojska Pomarańczowych przekraczają granicę NRD-RFN, atakują Grecję. Marynarka Wojenna Pomarańczowych atakuje Niebieskich na Morzu Czarnym, Śródziemnym i Adriatyku.
5 listopada Pomarańczowi decydują się na użycie broni chemicznej przeciwko Niebieskim. 6 listopada Pomarańczowi atakują wybrane cele na terytorium Niebieskich.
8 listopada Dowództwo Niebieskich w Europie prosi przywódców politycznych o zgodę na użycie broni jądrowej. Zgoda zostaje wydana, a broń atomowa zostaje użyta przeciwko Pomarańczowym.
Początek końca zimnej wojny
Tu kończy się opis scenariusza ćwiczeń "Able Archer ‘83". Zarówno Ronald Reagan i inni zachodni przywódcy po kryzysie atomowym z jesieni 1983 roku zdali sobie sprawę, że trzeba wytłumaczyć Kremlowi, że Zachód nie ma zamiaru zaatakować ZSRR i Układu Warszawskiego.
Podobnie zaczęli myśleć przywódcy radzieccy, zwłaszcza po dojściu do władzy Michaiła Gorbaczowa. Dlatego w 1983 r. szukać można początku końca zimnej wojny.
Autor: Stawiski Jacek, rf//gak / Źródło: TVN24 na podstawie US National Security Archive