- Państwa członkowskie mogą reformować swój wymiar sprawiedliwości, ale muszą to robić bez łamania unijnych traktatów - poinformowała w środę wiceszefowa Komisji Europejskiej Vera Jourova, informując o uruchomieniu wobec Polski procedury naruszeniowej w związku z ustawą dotyczącą dyscyplinowania sędziów.
Zdaniem KE uchwalone w grudniu przepisy podważają niezależność polskich sędziów i są sprzeczne z zasadą nadrzędności prawa UE. Polska dostała dwa miesiące na odpowiedź. Procedura ta może za kilka miesięcy doprowadzić do skierowania sprawy do Trybunału Sprawiedliwości UE, jeśli wcześniej w ramach dialogu KE z polskim rządem problem nie zostanie rozwiązany.
- Państwa członkowskie mogą reformować swój wymiar sprawiedliwości, ale muszą to robić bez łamania unijnych traktatów. Wszczęliśmy dziś postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, bo są do tego mocne podstawy prawne. Istnieje wyraźne ryzyko, że przepisy dotyczące systemu dyscyplinarnego wobec sędziów mogą być wykorzystane między innymi do politycznej kontroli treści orzeczeń sądowych - oświadczyła wiceszefowa KE Vera Jourova.
Sprawa dotyczy ustawy, która weszła w życie w lutym i pojawiła się w odpowiedzi na kwestionowanie statusu sędziów, wyłonionych przez nową Krajową Radę Sądownictwa. Uchwalona 20 grudnia 2019 roku nowelizacja wprowadza odpowiedzialność dyscyplinarną sędziów za działania mogące uniemożliwić lub utrudnić funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości. Chodzi m.in. o kwestionowanie skuteczności powołania sędziego z rekomendacji nowej KRS oraz działalność publiczną, której zdaniem ustawodawcy nie da się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
Raport tvn24.pl: Prezydent podpisał tak zwaną ustawę represyjną
"To europejska sprawa, ponieważ polskie sądy stosują prawo europejskie"
Prawnicy Komisji, którzy analizowali przepisy ponad dwa miesiące, zwrócili uwagę, że rozszerzają one pojęcie przewinienia dyscyplinarnego, tym samym zwiększają liczbę przypadków, w których treść orzeczeń sądowych można uznać za wykroczenie dyscyplinarne. W efekcie - wskazuje KE - "reżim dyscyplinarny może być wykorzystywany jako system politycznej kontroli treści orzeczeń sądowych". - To europejska sprawa, ponieważ polskie sądy stosują prawo europejskie. Sędziowie z innych krajów muszą mieć zaufanie co do tego, że polscy sędziowie działają niezależnie. To wzajemne zaufanie jest podstawą naszego jednolitego rynku - argumentowała Jourova.
KE powołuje się przy tym na kartę praw podstawowych i art. 19 Traktatu o Unii Europejskiej, który mówi o tym, że "państwa członkowskie ustanawiają środki zaskarżenia niezbędne do zapewnienia skutecznej ochrony sądowej w dziedzinach objętych prawem Unii".
"Nowe prawo jest niezgodne z zasadą pierwszeństwa prawa Unii"
Procedura dotyczy też Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, która na mocy lutowej ustawy dostała wyłączną kompetencję do orzekania w kwestiach dotyczących niezawisłości sądów. Prawnicy z Brukseli wskazali, że uniemożliwia to polskim sądom wypełnianie obowiązku stosowania prawa UE lub zwrócenie się do Trybunału Sprawiedliwości UE z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.
"Nowe prawo jest niezgodne z zasadą pierwszeństwa prawa Unii, funkcjonowaniem mechanizmu orzekania w trybie prejudycjalnym, a także z wymogami niezależności sądowej" - czytamy w komunikacie. Komisja odnotowała ponadto, że rozwiązania przyjęte przez Sejm uniemożliwiają polskim sądom ocenianie, w kontekście rozpatrywanych spraw, uprawnień do orzekania w sprawach przez innych sędziów. "Utrudnia to skuteczne stosowanie prawa UE i jest niezgodne z zasadą pierwszeństwa prawa wspólnotowego, funkcjonowaniem mechanizmu orzekania w trybie prejudycjalnym oraz wymogami niezawisłości sądów" - uzasadniła KE. W wezwaniu do polskich władz wskazano, że nowa ustawa wprowadza też przepisy wymagające od sędziów ujawnienia konkretnych informacji o ich działalności pozazawodowej. Uznane zostało to za niezgodne z prawem do poszanowania życia prywatnego i prawem do ochrony danych osobowych zagwarantowanym w Karcie praw podstawowych UE. KE wskazała też na sprzeczność tych zapisów z rozporządzeniem o ochronie danych. KE dała polskim władzom dwa miesiące na odpowiedź na jej zastrzeżenia. Jeśli nie dojdzie do usunięcia uchybienia, wówczas za kilka miesięcy sprawa może zostać skierowana do Trybunału Sprawiedliwości UE.
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Andrei Pungovschi/EC