Ustalili, kiedy powstał gród Mieszka I. "Rywalizacja o status pierwszej stolicy Polski nie ma sensu"

Pierwszą stolicą Polski było Gniezno – uczono wszystkich w podstawówce. Ale od lat pojawiały się w tej kwestii wątpliwości. I zastanawiano się, czy tym mianem nie powinno się określać Poznania, w którym w 968 roku papież ustanowił pierwsze biskupstwo w Polsce z biskupem Jordanem i powstała pierwsza w Polsce katedra, w której pochowano Mieszka I oraz Bolesława Chrobrego. Albo Ostrowa Lednickiego, gdzie z kolei powstało palatium, czyli budowla rezydencjonalno-sakralna Mieszka I.

Naukowcy badający siedziby pierwszych Piastów przekonują, że rywalizacja o status pierwszej stolicy Polski nie ma sensu. Bo pierwsi Piastowie nie mieli jednej stolicy. Przemieszczali się między głównymi grodami kraju, gdzie znajdowały się palatia.

Tym samym Mieszko I mieszkał zapewne jednocześnie w Poznaniu, Gnieźnie i Ostrowie Lednickim. Datę budowy tej ostatniej siedziby udało się właśnie doprecyzować.

OGLĄDAJ TVN24 NA ŻYWO W TVN24 GO >>>

Od dawna wiadomo, że palatium na Ostrowie Lednickim składało się z dwóch części: kaplicy i rezydencji. Budowla powstała z głazów narzutowych. Wzniesiono z nich mury i fundamenty, które połączono zaprawą gipsową i wapienną. Kaplica ma kształt krzyża greckiego, a w jej ramionach są niewielkie absydy. W północnym i południowym ramieniu kaplicy znajdują się zagłębienia interpretowane przez część badaczy jako pozostałości basenów chrzcielnych. Od zachodu przylega do niej część rezydencjonalna zbudowana na planie prostokąta o wymiarach 14 na 31 metrów.

Dotychczas wiadomo było, że palatium na Ostrowie Lednickim powstało w początkach istnienia państwa Piastów. Wnioski na temat jego wieku oparte były jednak głównie o analizy architektoniczne.

Teraz naukowcy przeanalizowali liczne drobinki węgla z zapraw pobrane z murów średniowiecznej budowli, a także znalezione tuż przy pałacu fragmenty kości i ziarna zbóż. Wykorzystali do tego metodę radioaktywnego izotopu węgla (C14 AMS).

Jak zastrzegają, samo wykonanie datowania tą metodą nie jest wystarczające i bywa niedokładne. Dlatego zastosowali jednocześnie metodę, która pozwala doprecyzować wiek budynku: modelowanie, wykonane w oparciu o statystykę bayesowską (nazwa pochodzi od XVIII–wiecznego matematyka Thomasa Bayesa). Do tego modelu wprowadzono uzyskane daty C14.

Z analiz fizykochemicznych wykonanych przez prof. Tomasza Goslara z Poznańskiego Laboratorium Radiowęglowego wynika, że - z prawdopodobieństwem bliskim 70 proc. - zaczęto je wznosić w latach 936-985.

Tak dokładnych informacji na temat wieku nie uzyskano dotychczas dla żadnej z podobnie starych budowli z terenu Polski.

Ale i tą datę można jeszcze doprecyzować. - Wszystko wskazuje na to, że budowę palatium rozpoczęto tuż po wzniesieniu mostów wiodących na wyspę – tłumaczy Danuta Banaszak z Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.

Bo w czasie wcześniejszych analiz dendrochronologicznych naukowcy ustalili datę ścięcia drzew, z których go wykonano na lata 963-964. Oznacza to, że palatium wzniesiono w czasie rządów Mieszka I. Władca ten panował w latach 960-992. Jak dodaje Banaszak, z terenu Polski znanych jest co prawda kilka innych pozostałości po podobnych budowlach rezydencjonalnych (m.in. z Giecza, Poznania czy Przemyśla), jednak żadna nie zachowała się tak dobrze. Określenie ich wieku w tak precyzyjny sposób nie jest możliwe, gdyż nie udało się pobrać tak licznych próbek do analiz fizykochemicznych. - Nasze najnowsze badania pozwalają określić lednickie palatium jako jedną z najstarszych budowli tego typu w Polsce, i to z bardzo dużym prawdopodobieństwem – podkreśla Banaszak.

W trakcie najnowszych badań naukowcy odkryli też sześć niewielkich szkiełek. Znaleźli je przy zewnętrznych ścianach kaplicy pałacowej oraz w jej wnętrzu. - Być może są to pozostałości po przeszklonych oknach kaplicy – uważa Banaszak. Dane dotyczące otworów okiennych i ich wykończenia w przypadku pozostałych budowli tego typu w Polsce nie są znane ze względu na ich fragmentaryczny stan zachowania. Inne ciekawe znalezisko to fragment tynku z częściowo zachowanym malunkiem. Odkryto go kilka lat temu przy północnej ścianie pałacowej kaplicy w warstwie, której wiek szacowany jest na drugą połowę XI/XII w. Teraz eksperci dokładnie się mu przyjrzeli. - Najprawdopodobniej jest to fragment tynku z wnętrza kaplicy. Widoczna jest na niej półkolista linia, być może jest to fragment aureoli – sugeruje Banaszak.

Dzięki analizom z wykorzystaniem m.in. skanera fluorescencji rentgenowskiej udało się ustalić, że ciemny pigment na tynku mógł być wykonany z czerni kostnej, czyli powstać przez wyprażanie kości lub czerni otrzymanej na bazie roślin. W skład pigmentu wchodzi też żelazo i miedź. Zdaniem ekspertów zaangażowanych w projekt, być może w ten sposób chciano nadać barwnikowi metaliczny połysk lub zielony odcień.