Sejmowa komisja o projekcie zmian w Sądzie Najwyższym. I prezes: oceniam jednoznacznie negatywnie

Sejm w środę rozpoczął pracę nad projektem nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym, autorstwa PiS, który - według autorów - ma wypełnić kluczowy "kamień milowy" dla odblokowania przez Komisję Europejską środków z KPO. Sejm nie zgodził się na odrzucenie projektu w pierwszym czytaniu, o co wnioskowała Konfederacja, i skierował projekt do prac w komisji sprawiedliwości i praw człowieka. Za tym wnioskiem podczas sejmowego głosowania opowiedziało się 34 posłów, 414 było przeciw, jedna osoba wstrzymała się od głosu.

Na początku wieczornego posiedzenia komisji głos zabrał między innymi minister ds. europejskich Szymon Szynkowski vel Sęk. - Proponowany projekt ustawy został skonsultowany z Komisją Europejską, był wynikiem prowadzonych rozmów z Komisją Europejską (...) Wariant, który jest przedkładany został oceniony przez Komisję jako stanowiący bazę do wypełnienia "kamienia milowego" - powiedział.

Wiceminister sprawiedliwości Sebastian Kaleta ocenił zaś, że "niestety ta ustawa ma charakter precedensowy w wielu obszarach, a tryb jej procedowania jest przyznaniem przez polski parlament", że "Unia Europejska ma kompetencje wobec polskiego sądownictwa, co przeczy m.in. wyrokowi polskiego Trybunału Konstytucyjnego".

Głos w dyskusji zabrała też uczestnicząca zdalnie w posiedzeniu pierwsza prezes Sądu Najwyższego Małgorzata Manowska. - Jednoznacznie negatywnie oceniam ten projekt - powiedziała.

Jej zdaniem "największym mankamentem tego projektu jest wprowadzenie testu bezstronności, niezawisłości sędziego oraz ustanowienia sądu na podstawie ustawy w proponowanym kształcie, a więc między innymi przy rozszerzeniu kompetencji do złożenia wniosku o przeprowadzenie takiego testu na każdego członka składu orzekającego".

- To rozwiązanie, oprócz tego, że oczywiście podważa prerogatywy prezydenckie, de facto stanowi naruszenie zasady nieusuwalności sędziego i niezawisłości, a także jest zaprzeczeniem konstytucyjnej procedury powołania sędziego w innych sprawach, jednakże zabezpieczenie to jest oczywiście pozorne - dodała.

Manowska oceniła, że "będziemy testować jedni drugich, bo te rozwiązania dotyczą wszystkich sędziów i sądy zajmą się sami sobą, a obywatel będzie czekał na rozpoznanie sprawy". - Te rozwiązania wprowadzą chaos i anarchię, zaburzając trójpodział władzy - podkreśliła.

Prezes NSA Jacek Chlebny wskazywał natomiast, że pomiędzy pionami sądownictwa powszechnego, a administracyjnego nie ma obecnie powiązań orzeczniczych i organizacyjnych.

- Rozstrzyganie tych spraw nie polega bowiem na kontroli działalności administracji publicznej. To prawda, że Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie dopuszczał na zasadzie wyjątku rozszerzenie właściwości sądów administracyjnych – przyznał. - Jednak pod warunkiem spełnienia ściśle określonych przesłanek. Trybunał dał temu jednoznaczny wyraz między innymi w wyroku z 25 marca 2019 roku, ale jest wiele wcześniejszych wyroków Trybunału Konstytucyjnego, które w tym wyroku zostały powołane – podkreślił.

Jacek Chlebny wskazał, że dlatego będące stosunkami prawnymi o charakterze administracyjno-prawnym stosunki służbowe służb mundurowych obejmujące sprawy dyscyplinarne funkcjonariuszy mogą podlegać właściwości sądu administracyjnego. – Natomiast w świetle powołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, nie podlegają tej kontroli uchwały Krajowej Rady Sądownictwa w sprawach powołania sędziów – zwrócił uwagę.

- W każdym bowiem przypadku właściwość sądów administracyjnych wiąże się z kontrolą działalności administracji publicznej – dodał.

- Największym mankamentem jest wprowadzenie możliwości badania spełnienia wymogów niezawisłości i bezstronności oraz ustanowienia sądu na podstawie ustawy - stwierdził Wiceprzewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa Rafał Puchalski.

Mówił, że projekt "czyni fikcją powołanie sędziego na czas nieoznaczony". Projekt - jego zdaniem - "godzi tym samym w standardy konstytucyjne, czyli niewzruszalność powołania sędziego". - Sędzia zagrożony "testem" przestaje być niezawisły - zaznaczył.

Sejmowa komisja sprawiedliwości zarekomendowała w czwartek około godziny 1.30 w nocy nowelizację ustawy o Sądzie Najwyższym. Za pozytywną oceną całości rozpatrzonego projektu nowelizacji głosowało 10 posłów z komisji, przeciw było pięciu, zaś 11 wstrzymało się od głosu.

Wcześniej komisja zaakceptowała szereg uwag redakcyjnych Biura Legislacyjnego. Przyjęta została także poprawka PiS do przepisu przejściowego ustawy dotyczącą rozszerzenia zapisu odnoszącego się do możliwości składania przez sędziów wniosków do Naczelnego Sądu Administracyjnego o wznowienie prawomocnie zakończonych postępowań w sprawach należących przed zmianą do właściwości Izby Odpowiedzialności Zawodowej SN.

Jak uzasadniono, zmiana taka zapewni konsekwentne przeniesienie ogółu spraw dyscyplinarnych i immunitetowych do właściwości NSA.

Akceptacji komisji nie uzyskały natomiast poprawki zgłaszane przez posłów opozycji i odnoszące się między innymi do pozostawienia sędziowskich spraw dyscyplinarnych i immunitetowych w Sądzie Najwyższym, po przeniesieniu ich do Izby Karnej tego sądu. Poprawki opozycyjne zostały odrzucone w głosowaniach niewielkimi przewagami głosów. W jednym przypadku wynik głosowania był remisowy, a więc poprawka także nie uzyskała większości.

- Nasze poprawki zostały odrzucone i ten projekt nadal jest niestety projektem niekonstytucyjnym - powiedziała dziennikarzom po posiedzeniu komisji jej wiceprzewodnicząca Anna Maria Żukowska z Lewicy.

W związku z tym posłowie opozycji postanowili wstrzymać się od głosu, zaś dalsze decyzje co do poprawek i projektu zostaną podjęte po spotkaniu przedstawicieli klubów opozycyjnych. - To będzie decyzja polityczna, na poziomie liderów - stwierdziła.

Zgodnie z projektem sprawy dyscyplinarne i immunitetowe sędziów będzie rozstrzygał Naczelny Sąd Administracyjny, a nie - jak obecnie - utworzona niedawno Izba Odpowiedzialność Zawodowej Sądu Najwyższego. Projekt przewiduje też poszerzenie zakresu tak zwanego testu niezawisłości i bezstronności sędziego, który mogłaby inicjować nie tylko strona postępowania, ale także z urzędu sam sąd.

Projekt ten posłowie PiS złożyli w Sejmie 13 grudnia ubiegłego roku. Dwa dni po złożeniu projektu prezydent oświadczył, że nie współuczestniczył w jego przygotowaniu ani nie konsultowano go z nim. Zapowiedział, że nie zgodzi się na rozwiązania godzące w system konstytucyjny oraz nie pozwoli, aby do polskiego systemu prawnego został wprowadzony jakikolwiek akt prawny, który będzie podważał nominacje sędziowskie albo pozwalał komukolwiek je weryfikować.

Podczas niedzielnego programu "Kawa na ławę" Andrzej Zybertowicz z Kancelarii Prezydenta mówił, że "pan prezydent wielokrotnie powtarzał, że dla niego granicą akceptacji ustaw korygujących funkcjonowanie sądownictwa jest nienaruszalność powołań sędziowskich, ze względu na stabilność obrotu prawnego oraz ze względu na to, że w okresie swoich prawie dwóch kadencji prezydent powołał około 3 tysiące osób".

Projekt od początku krytykował również koalicjant PiS - Solidarna Polska. W sprawie projektu nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym i kwestii odblokowania środków z Krajowego Planu Odbudowy premier Mateusz Morawiecki spotykał się parlamentarzystami Solidarnej Polski. Po spotkaniu wiceminister sprawiedliwości, polityk SP Sebastian Kaleta powiedział, że jego partia uzależnia swoje stanowisko od ewentualnego porozumienia między prezydentem i premierem, że prezydent na taką ustawę by się zgodził.