Fundacja Batorego przygotowała projekt nowej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym

Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego wydał w poniedziałek oświadczenie, w którym czytamy, że "z niepokojem obserwuje kolejne informacje potwierdzające całkowite uzależnienie Trybunału Konstytucyjnego od polityków partii rządzącej". 

"Obecny Trybunał nie jest w stanie bezstronnie i efektywnie sprawować kontroli konstytucyjności prawa. Działalność orzecznicza Trybunału zanikła niemal całkowicie" - ocenili eksperci.

Wskazali, że w 2021 roku Trybunał wydał tylko 18 wyroków, podczas gdy przed 2015 roku wydawał ich nawet ponad 70 rocznie. 

"Szybko rozpatrywane są jedynie wnioski polityków partii rządzącej. Sprawy obywateli na rozpatrzenie czekają latami, a z powodu upadku autorytetu Trybunału sądy w zasadzie zaprzestały kierowania do niego pytań prawnych" - podkreślili eksperci Fundacji Batorego w komunikacie.

"Od ponad 9 miesięcy Trybunał nie jest w stanie sporządzić pisemnego uzasadnienia wyroku ogłoszonego 7 października 2021 r. o sygn. K 3/21, stwierdzającego rzekomą niekonstytucyjność wybranych przepisów Traktatu o Unii Europejskiej, choć art. 108 ust. 3 ustawy o organizacji i trybie postępowania przez TK zobowiązuje ten organ do sporządzenia uzasadnienia „nie później niż w ciągu miesiąca od dnia ogłoszenia orzeczenia" - dodali.

Zobacz oświadczenie Zespołu Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego

W oświadczeniu czytamy, że "z informacji ostatnio podawanych przez media wynika, że sprawy ważne dla partii rządzącej omawiane są z jej politykami przez Panią Julię Przyłębską (osobę niezgodnie z prawem powołaną na stanowisko Prezesa Trybunału), a na oficjalnej stronie Trybunału opublikowane zostało oświadczenie polityczne Pana Jarosława Wyrembaka (osoby nieuprawnionej do orzekania w TK), atakujące w sposób zupełnie nieakceptowalny kobiety oraz osoby walczące o praworządność".

CZYTAJ RÓWNIEŻ: Afera mailowa. Dworczyk miał konsultować z Przyłębską działania TK

"Warto przypomnieć przy tym, że w 2019 r. dr hab. Wyrembak przekazał senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji wewnętrzne dokumenty Trybunału, w których domagał się on dymisji Pani Julii Przyłębskiej, zarzucającej jej 'rażące naruszanie elementarnych reguł praworządności'. 

Według ekspertów "te i inne zdarzenia, które są udziałem osób zasiadających w Trybunale Konstytucyjnym, doprowadziły do całkowitego upadku autorytetu tego organu i umocnienia się w społeczeństwie braku zaufania do jego działalności".

"Nie mamy wątpliwości, że działalność obecnego Trybunału Konstytucyjnego stanowi realne zagrożenie dla funkcjonowania demokratycznego państwa prawa, całkowicie wypaczając sens i istotę kontroli konstytucyjności prawa" - napisali.

Eksperci "w poczuciu potrzeby podjęcia konkretnych działań na rzecz poszanowania zasad praworządności" przygotowali projekt ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wraz z przepisami wprowadzającymi, który ma na celu "przywrócenie stanu praworządności oraz usprawnienie jego pracy".

Zaznaczono, że propozycje nie ograniczają się do kwestii 'przywrócenia" roli Trybunału, którą pełnił do 2015 roku. "Mając świadomość, że postępowanie przed Trybunałem już wcześniej obarczone było mankamentami i nie zawsze odpowiadało potrzebom obywateli, proponowane przez Zespół przepisy mają w założeniu zreformować działanie tego organu" - dodano w oświadczeniu.

ZOBACZ PROJEKT USTAWY O TRYBUNALE KONSTYTUCYJNYM

ZOBACZ PROJEKT USTAWY WPROWADZAJĄCEJ USTAWĘ O TK

Proponowane zmiany to:

- zmiana zasady jednoosobowego kierowania działalnością Trybunału Konstytucyjnego przez Prezesa Trybunału na rzecz zasady kolegialności

Projekt przewiduje powierzenie Zgromadzeniu kompetencji zarówno do wyznaczania składów orzekających Trybunału, jak również do dokonywania zmian w składach już wyznaczonych. 

- kadencyjność funkcji Prezesa Trybunału Konstytucyjnego

Projekt przewiduje, że prezes TK jest powoływany na trzyletnią kadencję. Na kolejną kadencję może być powołany tylko raz. Zgodnie z projektem przedstawienie Prezydentowi kandydatów na stanowiska prezesa i wiceprezesa Trybunału wymaga podjęcia odrębnej uchwały przez Zgromadzenie Ogólne sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

- nowe zasady wyborów sędziów Trybunału Konstytucyjnego

Zgodnie z projektem, sędziów TK ma wybierać Sejm większością kwalifikowaną 3/5 głosów.

- TK rozpoznaje sprawy na jawnej, otwartej dla publiczności, rozprawie

- legitymacja organizacji społecznych do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego

- kontrola procesu stanowienia prawa następująca z urzędu

Projekt "jednoznacznie rozstrzyga spór istniejący w doktrynie prawa konstytucyjnego i rozbieżności występujące w orzecznictwie Trybunału dotyczące tego, czy Trybunał jest obowiązany do dokonywania z urzędu kontroli zgodności z Konstytucją trybu, w którym został wydany zakwestionowany akt normatywny". Zgodnie z projektem kontrola taka staje się obligatoryjna. 

- zakres rozpoznania skarg konstytucyjnych

Projekt przewiduje, że "skarga konstytucyjna powinna wskazywać normę prawną stanowiącą podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia organu władzy publicznej, a więc nie tylko przepis będący podstawą procesową rozstrzygnięcia, ale także wszelkie regulacje prawa materialnego, które wpłynęły na treść rozstrzygnięcia w sprawie indywidualnej".

- odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów Trybunału Konstytucyjnego

Zgodnie z projektem skład sądu dyscyplinarnego I i II instancji ma być wyznaczany w drodze losowania przez prezesa TK spośród sędziów Trybunału i sędziów Trybunału w stanie spoczynku. Natomiast, wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego będzie mógł złożyć prezydent RP, Prokurator Generalny, sędzia Trybunału oraz sędzia Trybunału w stanie spoczynku. Dotychczas taki wniosek mógł złożyć sędzia Trybunału lub prezydent na wniosek Prokuratora Generalnego, po zasięgnięciu opinii pierwszego prezesa Sądu Najwyższego.

- stwierdzenie nieważności wyroków wydanych z udziałem tzw. dublerów

- ponowny wybór prezesa Trybunału Konstytucyjnego

Według projektu od dnia wejścia w życie ustawy obowiązki prezesa TK będzie sprawował sędzia o najdłuższym stażu sędziowskim w Trybunale.. W terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy Zgromadzenie przedstawia Prezydentowi kandydatów na stanowisko prezesa i wiceprezesa Trybunału. Osoby, które są nieuprawnione do orzekania (tzw. dublerzy i kolejne osoby zajmujące ich miejsce w składzie) z chwilą wejścia ustawy w życie nie będą mogły brać udziału w czynnościach orzeczniczych, a ich miejsce zajmą poprawnie wybrani sędziowie TK.