Wielkie odejście młodych. Raport "Kościół w Polsce 2023"

We wtorek odbyła się prezentacja raportu "Kościół w Polsce 2023" przygotowanego przez Katolicką Agencję Informacyjną oraz Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej. Prezentuje on działalność Kościoła w Polsce w sferze duszpasterskiej, dziedzinach charytatywnej i społecznej. Zawiera także aktualny obraz polskiej religijności z przemianami, jakich ona doświadcza, w szczególności w młodszym pokoleniu.

Socjolog prof. Mirosława Grabowska z Uniwersytetu Warszawskiego powiedziała, że w przypadku Kościoła katolickiego w Polsce mamy do czynienia "raczej ze zmianami niż z procesem sekularyzacji (ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie roli religii w społeczeństwie - red.). Zaznaczyła, że w ocenie socjologów z zagranicy, "Polska wciąż uważana jest za kraj bardziej religijny niż inne kraje".

- Od co najmniej 5-8 lat można zaobserwować w kraju szybką zmianę religijną - mówiła prof. Grabowska. Zastrzegła, że szybciej zmienia się poziom praktyk religijnych niż poziom wiary.

Na poziomie całego społeczeństwa wiara deklarowana nie zmieniła się znacznie w Polsce w ciągu ostatnich 30 lat. - Zmieniły się natomiast praktyki religijne. Widać to zwłaszcza wśród osób wysoko wykształconych oraz w dużych miastach. W Warszawie, Łodzi, Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu, a obecnie także w Gdańsku, jest więcej osób niepraktykujących w ogóle niż praktykujących regularnie. Z danych CBOS wynika, że w 1992 r. praktykujących w tych wielkich miastach było 52 procent, a obecnie jest 28 procent, zaś niepraktykujących było 18 procent, a obecnie jest 40 procent - powiedziała socjolożka.

Proces odejścia od praktyk religijnych najszybciej dokonuje się wśród najmłodszych pokoleń. - W 2015 roku, kiedy ci ludzie weszli w badania CBOS z 2022 roku, regularnie praktykowało 55 procent, a dziś 23 procent. Niepraktykujących wówczas (w 2015 roku - red.) było 18 procent, a obecnie wskaźnik ten wyniósł 38 procent - wskazała prof. Grabowska.

Według raportu 21 procent młodzieży jako przyczynę niewiary lub obojętności wskazało "osobiste przekonania i przemyślenia", 18,98 procent "zniechęcenie do Kościoła jako instytucji", 9,3 procent "wiedzę o negatywnych postawach moralnych księży".

Na pytanie o najważniejsze źródła osobistej wiary 58,2 procent zadeklarowało wychowanie religijne w rodzinie, 16,2 procent wskazało na religijność któregoś z rodziców, 24,3 procent osobiste doświadczenia religijne, a 24 procent dotychczasowe doświadczenia.

"W badaniu socjologicznym uczniów szkół średnich wśród pięciu najczęściej wybieranych wartości znalazły się: miłość, wielkie uczucie (51,9 procent), zdobycie ludzkiego zaufania i przyjaciół (50,9 procent), szczęście rodzinne (46,3 procent), działanie i dążenie do wybranego celu (45,7 procent), a także znalezienie własnego miejsca w społeczeństwie oraz poczucie, że jest się w nim przydatnym i potrzebnym (44,7 procent). Wiara religijna natomiast, jako element nadający sens życiu, została wskazana przez co dziesiątego respondenta" - podaje raport.

Młodzież zapytana, czego przede wszystkim oczekuje od Kościoła, odpowiedziała, że doświadczenia Boga (32,5 procent), wsparcia w sytuacjach kryzysowych (29,7 procent), argumentów za prawdziwością wiary (27 procent). 26 procent zadeklarowało, że "niczego nie oczekuje od Kościoła".

Na pytanie, jaki rodzaj działań ze strony Kościoła byłby obecnie szczególnie potrzebny ludziom młodym, 35,6 procent podało otwartość księży na rozmowy o ich poszukiwaniach i problemach. 28,6 procent wskazało potrzebę miejsc dla otwartych spotkań, dyskusji, wspólnego odpoczynku, sal, klubów przy parafiach, a 26,5 procent wskazało miejsce, do którego zawsze można przyjść w sytuacji kryzysu.

35,8 procent młodych przyznało, że do rozwijania wiary i bycia w Kościele motywuje ich osobiste doświadczenie spotkania z Bogiem. 33,7 procent wskazało przykłady szczerej i konsekwentnej wiary w najbliższym otoczeniu, a 30,7 procent autentyzm i zaangażowanie księży. Przykłady odważnej i szczerej wiary ludzi ze świata kultury, sztuki, filmu, sportu, mediów wybrało 27,4 procent badanych.

- Największy wpływ na młode pokolenia mają dziś nowe technologie. To buduje bardzo dużo podziałów i bardzo niską samoocenę młodych - powiedziała w czasie konferencji Aneta Liberacka ze stacji7.pl. - Młodzi sprowadzają wiarę do kwestii moralnych, zwłaszcza związanych z seksualnością, więc Kościół traktowany jest przez nich jako instytucja opresyjna - dodała.

Liberacka zwróciła też uwagę, że "ludzie nie chcą zawierać w ogóle trwałych związków, nie chcą podejmować długoterminowych decyzji". - Realizuje się dziś scenariusz papieża Benedykta XVI, który mówił, że Kościół jutra będzie składał się z małych wspólnot - mówiła.

W książce "Wiara i przyszłość" papież wskazał, że "z obecnego kryzysu wyłoni się Kościół jutra. Kościół, który stracił wiele. Będzie niewielki i będzie musiał zacząć od nowa, mniej więcej od początku".

Raport "Kościół w Polsce 2023" zawiera także dane na temat struktur Kościoła katolickiego, działalności charytatywnej, duszpasterstwa rodzin, dialogu ekumenicznego i międzyreligijnego, mediów katolickich czy szkół katolickich.