Marszałek Sejmu. Jakie ma zadania, obowiązki i przywileje

W trakcie pierwszego posiedzenia ślubowanie złożyli nowi posłowie, następnie Sejm wybrał swojego nowego marszałka. Posłowie zgłosili dwoje kandydatów - ustalonego wcześniej przez KO, Trzecią Drogę i Lewicę Szymona Hołownię oraz marszałek Sejmu poprzedniej kadencji - Elżbietę Witek, kandydatkę Zjednoczonej Prawicy. Kandydaturę Hołowni poparło w głosowaniu 265 posłów, Witek zdobyła 193 głosy.

ZOBACZ TEŻ: To on przeprowadzi wybór drugiej osoby w państwie. Jakie kompetencje ma marszałek senior

W regulaminie Sejmu zapisano, że marszałek Sejmu i wicemarszałkowie wybierani są podczas pierwszego posiedzenia tej izby. Kandydata na urząd marszałka Sejmu może zgłosić grupa co najmniej 15 posłów.

Jeden poseł może poprzeć tylko jedną kandydaturę. Wybór marszałka Sejmu następuje bezwzględną większością głosów (czyli więcej "za" niż "przeciw" i wstrzymujących się) w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Z regulaminu Sejmu wynika też, że "jeżeli zgłoszono więcej niż jednego kandydata, a w pierwszym głosowaniu żaden z kandydatów nie uzyskał bezwzględnej większości głosów, przed kolejnymi turami głosowania usuwa się z listy kandydatów nazwisko tego kandydata, który w poprzedniej turze uzyskał najmniejszą liczbę głosów". Jeśli wtedy nadal nie uda się wybrać marszałka, wybór ten przeprowadza się ponownie. Wybrany marszałek zarządza następnie wybory wicemarszałków.

ZOBACZ TEŻ: Szymon Hołownia jest parlamentarnym debiutantem. I został marszałkiem Sejmu

Marszałek Sejmu pełni ważne funkcje, wynikające z Konstytucji RP. Zapisano w niej, że przewodniczy on obradom Sejmu, strzeże jego praw oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz.

Jego rolą jest także zarządzanie terminu wyborów prezydenckich, ale i przejęcie obowiązków głowy państwa, jeśli ta nie może ich przejściowo sprawować. Tym samym marszałek Sejmu jest drugą po prezydencie osobą w państwie. Tymczasowo, do czasu wyboru nowej głowy państwa, wykonuje on obowiązki prezydenta w razie jego śmierci, zrzeczenia się urzędu, stwierdzenia nieważności jego wyboru lub nieobjęcia przez niego urzędu, uznania przez Zgromadzenie Narodowe niezdolności do sprawowania przez niego funkcji ze względu na stan zdrowia lub złożenia go z urzędu w wyniku orzeczenia Trybunału Stanu.

Szerszy zestaw zadań należących do marszałka reguluje regulamin Sejmu. Zapisano w nim między innymi, że marszałek Sejmu stoi na straży praw, godności i powagi Sejmu, reprezentuje Sejm, zwołuje posiedzenia Sejmu i przewodniczy jego obradom, czuwa nad tokiem i terminowością prac Sejmu i jego organów, kieruje pracami Prezydium Sejmu i przewodniczy jego obradom, zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom.

Oprócz tego marszałek Sejmu nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym, wnioskom organów państwa skierowanym do Sejmu, dokumentom związanym z członkostwem Polski w UE oraz petycjom złożonym do Sejmu. Prowadzi sprawy dotyczące relacji Sejmu z Senatem, parlamentami innych krajów i z instytucjami i organami UE. Udziela też posłom niezbędnej pomocy w ich pracy, sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem w Sejmie (w tym może wydać zarządzenie o użyciu Straży Marszałkowskiej), ustala projekt budżetu Kancelarii Sejmu, powołuje i odwołuje jej szefa oraz jego zastępców.

ZOBACZ TEŻ: Czym zajmuje się Senat? Jakie obowiązki i przywileje ma senator

Marszałek Sejmu może być odwołany bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Wniosek w tej sprawie złożyć może grupa co najmniej 46 posłów, którzy wskażą jego następcę. W przypadku śmierci lub rezygnacji marszałka Sejmu jego obowiązki przejmuje najstarszy wiekiem wicemarszałek aż do wyboru nowego marszałka.

Aby obliczyć zarobki marszałka Sejmu, należy pomnożyć przez odpowiedni mnożnik kwotę bazową zapisaną w ustawie budżetowej. W 2023 roku kwota bazowa dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe wynosi 1 789,42 zł. Zgodnie z rozporządzeniem prezydenta z 2021 roku w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe w przypadku marszałka Sejmu należy pomnożyć tę kwotę razy 8,68. Wynagrodzenie zasadnicze wyniesie więc 15 532 zł. Oprócz tego marszałek otrzyma dodatek funkcyjny, którego kwotę uzyskamy, mnożąc kwotę bazową razy 2,8 (czyli 5010 zł). Uposażenie marszałka wyniesie więc co najmniej 20 542 zł - dokładnie tyle samo, co marszałka Senatu i Prezesa Rady Ministrów.

Zgodnie z ustawą o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, marszałkowi Sejmu, tak jak prezydentowi, marszałkowi Senatu, premierowi i członkom ich najbliżej rodziny, przysługuje też prawo do świadczeń opieki zdrowotnej w razie nagłego zachorowania lub urazu, wypadku, zatrucia lub konieczności natychmiastowego leczenia szpitalnego. Marszałek Sejmu może otrzymać także "lokal służący do zaspokojenia potrzeb reprezentacyjnych i mieszkaniowych" na czas zajmowania swojego stanowiska.