Dziś Wielki Piątek, dzień upamiętniający mękę i śmierć Jezusa na krzyżu. To jedyny dzień w roku, kiedy Kościół katolicki nie sprawuje mszy świętych. Celebrowana jest liturgia Męki Pańskiej. Wiernych obowiązuje ścisły post.
Wielki Piątek męki i śmierci Jezusa Chrystusa na krzyżu jest dniem skupienia i powagi. Z ołtarzy w świątyniach znikają kwiaty i świece, puste są tabernakula, a obrazy z wizerunkiem Chrystusa są zasłonięte.
- To także jedyny dzień w roku, kiedy Kościół nie sprawuje eucharystii. Liturgia Męki Pańskiej właściwie jest kontynuacją liturgii, która rozpoczęła się w Wielki Czwartek. Stąd nabożeństwo zgodnie z mszałem rzymskim rozpoczyna się bez słów, bez znaku krzyża, i pozdrowienia. Ksiądz wchodzi i oddaje pokłon, cześć krzyżowi gestem prostracji, czyli po prostu leżeniem krzyżem - mówił kustosz sanktuarium świętego Andrzeja Boboli w Warszawie, jezuita ksiądz Paweł Bucki.
Zwrócił uwagę, że drugą częścią nabożeństwa jest liturgia słowa, w której naczelne miejsce zajmuje opis męki Pańskiej według świętego Jana. - Tego dnia Kościół akcentuje przede wszystkim chwałę odkupienia przez krzyż, to, że Chrystusa z miłości do człowieka przyjął haniebną śmierć, niż samo poniżenie, cierpienie, jakie wiązało się z męką i śmiercią na krzyżu - powiedział duchowny.
Adoracja krzyża
Po liturgii słowa następuje adoracja krzyża przez pocałunek, uklęknięcie lub skłon.
- Krzyż przypomina nam, że w ludzkim życiu istnieje również cierpienie, dobrowolne ofiarowanie się za bliźniego, przebaczenie, czy wreszcie miłość aż do końca - wskazał zastępca przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski arcybiskup Józef Kupny. Przyznał, że "te wartości często wydają się gorszące dla kogoś, kto szuka tylko prostych rozwiązań". - To, że krzyż jest dziś często usuwany z przestrzeni publicznej, staje się dowodem na to, że jego przesłanie jest wciąż znakiem sprzeciwu - ocenił hierarcha.
Jedną z ważnych części liturgii Męki Pańskiej w Wielki Piątek jest rozbudowana modlitwa powszechna. Jej forma i tekst są znane od V wieku i w zasadzie niezmieniane. Mszał rzymski podaje dziesięć intencji. Pierwsza dotyczy całego Kościoła i jest prośbą o pokój, jedność i trwanie w wierze. W drugiej wspólnota Kościoła modli się za papieża, w trzeciej – za wszystkie stany Kościoła. Następnie wspomina się katechumenów, wszystkich wierzących w Chrystusa. W kolejnych Kościół prosi o jedność chrześcijan, za żydów, niewierzących w Chrystusa, niewierzących w Boga, rządzących państwami, chorych i cierpiących.
"Poprzez modlitwę za cały świat, Kościół chce podkreślić, że Chrystus umarł za wszystkich, że nie jest zbawicielem tylko jakiejś wybranej grupy, tylko że jego śmierć i zmartwychwstanie dotyczy wszystkich. Natomiast czym innym jest to, czy konkretny człowiek będzie chciał przyjąć ten dar - powiedział kustosz sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Warszawie.
Po zakończeniu liturgii Męki Pańskiej Ciało Chrystusa w postaci Najświętszego Sakramentu w monstrancji zostaje przeniesione do symbolicznego Grobu Pańskiego, przy którym trwa adoracja do liturgii Wigilii Paschalnej. Tradycja jego strojenia wywodzi się ze średniowiecza. Od czasów Karola Wielkiego niemal w całej Europie trwał paraliturgiczny obrzęd składania pod kamienną płytą grobową samego krzyża lub Chrystusa w postaci eucharystycznej. W niektórych kościołach składano w ten sposób krzyż, a w jego centrum puszkę z Najświętszym Sakramentem. Hostię w monstrancji nad wyobrażeniem Grobu Chrystusa po raz pierwszy wystawiono w kościele jezuitów w Monachium. W epoce baroku wprowadzono dodatkowo figurę zmartwychwstałego przykrytego całunem. W XVIII wieku zwyczaj zachował się tylko w Austrii, na Węgrzech, w Polsce oraz w południowych Niemczech. Nadawanie patriotycznego wymiaru Grobom Pańskim upowszechniło się na terenach dawnej Rzeczypospolitej w XIX wieku.
Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Mszale Rzymskim, w kaplicy adoracji zwanej Grobem Pańskim "powinien być ołtarz, choćby przenośny, i tabernakulum do przechowywania puszek z Najświętszym Sakramentem". Monstrancję wystawia się na ołtarzu lub na tronie, który powinien być umieszczony blisko ołtarza.
Ten sam tekst nakazuje, aby wszystkie elementy dekoracyjne i światła kierowały uwagę wiernych na Najświętszy Sakrament, który jest pamiątką śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, a nie na figurę Chrystusa leżącego w grobie.
Droga krzyżowa
W Wielki Piątek w niektórych parafiach poza liturgią Męki Pańskiej celebrowane jest także nabożeństwo drogi krzyżowej. Zgodnie z tradycją, na przykład w archidiecezji warszawskiej o godzinie 20 rozpocznie się Centralna Droga Krzyżowa pod przewodnictwem arcybiskupa Adriana Galbasa SAC.
Pierwsze liturgiczne obchody Wielkiego Piątku odbyły się w starożytnej Jerozolimie. Wierni gromadzili się przed wschodem słońca przed kolumną biczowania, a później przy grobie, aby adorować drzewo krzyża.
Pierwsze opisy celebracji tego dnia pochodzą z VII wieku. Pierwszy typ liturgii sprawowany był przez papieża w kościele św. Jana Jerozolimskiego i obejmował odczytanie opisu męki Pańskiej według św. Jana, modlitwę powszechną i procesję z relikwiami krzyża.
Drugi typ liturgii sprawowany był w licznych kościołach lokalnych. Obejmował lekturę Pisma Świętego, adorację krzyża i komunię świętą, konsekrowaną wcześniej. Upowszechnił się w średniowieczu w całej Europie. W późniejszych wiekach przenoszono Najświętszy Sakrament do Grobu Pańskiego. W XIX wieku na terenach dawnej Rzeczypospolitej w kościołach miały one często wymiar patriotyczny.
Ścisły post w Wielki Piątek
Zgodnie z Kodeksem prawa kanonicznego w Wielki Piątek katolików obowiązuje nie tylko wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, ale także post ścisły, czyli trzy posiłki, przy czym tylko jeden do syta, a dwa – lekkie.
"Prawem o wstrzemięźliwości są związane osoby, które ukończyły 14. rok życia, prawem zaś o poście są związane wszystkie osoby pełnoletnie, aż do rozpoczęcia 60. roku życia. Duszpasterze oraz rodzice winni zatroszczyć się o to, ażeby również ci, którzy z racji młodszego wieku niezwiązani jeszcze prawem postu i wstrzemięźliwości, byli wprowadzeni w autentyczny duch pokuty" – czytamy w Kodeksie prawa kanonicznego. Z obowiązku tego są zwolnieni chorzy. Kościół jednocześnie zachęca do przedłużenia postu i wstrzemięźliwości aż do rozpoczęcia liturgii Wigilii Paschalnej.
W Wielki Piątek w Kościele powszechnym, czyli na całym świecie odbywa się doroczna zbiórka ofiar na Boży Grób w Jerozolimie.
Tego dnia w Kościele rozpoczyna się także nowenna przed świętem Miłosierdzia Bożego. Jej tekst przekazała święta siostra Faustyna Kowalska.
Autorka/Autor: js/ads
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: PAP/Art Service