Doppelgänger, podwójny wędrowiec. Długie brawa w Gdyni po filmie otwarcia Jana Holoubka

Przed trzema laty dla widzów i dziennikarzy Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni objawieniem był debiut fabularny Jana Holoubka "25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy". Reżyser wyjechał z Gdyni z nagrodą za debiut, a odtwórca głównej roli Piotr Trojan za najlepszą główną rolę męską. Potem film przebił własny sukces, zdobywając aż siedem Polskich Nagród Filmowych - w tym za "odkrycie roku" dla reżysera.

"25 lat niewinności..." to było klasyczne kino środka - czyli takie, które idealnie łączy walory artystyczne, poruszające ważny temat, z sukcesem komercyjnym. Później powstała równie udana "Wielka woda" - serial, który potwierdził umiejętności Holoubka na obu frontach i zapewnił mu międzynarodowy sukces.

Pokazany na otwarcie 48. edycji gdyńskiego festiwalu "Doppelgänger. Sobowtór" potwierdza to, o czym reżyser mówi wprost: że najlepiej czuje się w kinie gatunkowym. Tym razem sięgnął po szpiegowsko-polityczny thriller.

"25 lat niewinności" to było kino do szpiku kości współczesne, reagujące na wydarzenia, którymi żyła cała Polska. W najnowszym filmie reżyser sięga do czasów PRL-u, siermiężnych lat 70. i 80., choć znaczna część akcji rozgrywa się w "ładniejszych" dekoracjach - po drugiej stronie żelaznej kurtyny.

Doppelgänger w języku niemieckim określa "sobowtóra", jednak wywodzi się od słów oznaczających "podwójnego wędrowca". W germańskiej mitologii odnosił się do złego brata bliźniaka, którego ponoć każdy z nas gdzieś ma.

Scenariusz Andrzeja Gołdy zainspirowały prawdziwe historie agentów peerelowskiego wywiadu, którzy kradli cudze życiorysy. To w oparciu o nie budowali potem swoje fałszywe relacje, wchodzili w związki, tworzyli rodziny, układy,  starając się wtopić w społeczność zachodniej Europy, najchętniej blisko ludzi władzy.

Spotykamy więc dwóch bohaterów, żyjących po dwóch stronach żelaznej kurtyny. Hans Steiner (Jakub Gierszał) w 1977 roku wyjeżdża do rodziny w Strasburgu, gdzie korzysta z zachodniego dobrobytu. Znakomicie wykształcony, dwujęzyczny, pod przykrywką monotonnego, urzędniczego życia prowadzi działalność szpiegowską dla komunistycznych władz PRL-u.

Jan Bitner (Tomasz Schuchardt) mieszka z żoną i córkami w Gdańsku, pracuje w stoczni, jest zaangażowany w działania Solidarności, w walkę o wolność. Właśnie pochował matkę i przypadkiem odkrywa, że został przez nią adoptowany - jego prawdziwą matką jest Niemka, wysiedlona z Polski po wojnie. Dość szybko widz orientuje się, że życiorysy obu mężczyzn są ze sobą połączone. Jan rozpoczyna poszukiwania utraconej tożsamości – tej zawłaszczonej, ukradzionej przez agenta. I od tej chwili staje się celem bezpieki...

Warto jednak podkreślić, że Holoubek nie czyni swojego agenta nową wersją Jamesa Bonda. Przeciwnie, szpiegowska codzienność odbiega mocno od filmowych wyobrażeń, co twórcy podkreślają z ironią, wysyłając bohatera do kina na... przygody agenta 007. Wykradanie tajemnic odarto z sensacyjnej otoczki, został strach, moralne dylematy, a wreszcie frustracja i poczucie, że bilans zysków i strat w tej "robocie" zmusza do refleksji: "czy warto to ciągnąć? ".

Hans zaczyna poważnie rozmyślać nad wycofaniem się, gdy po raz pierwszy naprawdę pokocha. Nie wie jednak, że jest to absolutnie niemożliwe. W pewnym momencie film będący szpiegowskim thrillerem, zaczyna też ewoluować w stronę dramatu psychologicznego - twórcom udaje się uchwycić tragizm postaci Hansa, co rzadkie w kinie w przypadku "złych" bohaterów. Dzieje się to jednak kosztem tempa akcji i tu rodzi się pytanie, czy widzowie uznają takie decyzje fabularne za atrakcyjne.

Wziąwszy jednak pod uwagę wczorajszy pokaz filmu podczas gdyńskiej gali otwarcia, i trwające kilka minut oklaski, można prorokować, że tak. Warto też podkreślić, że od strony czysto warsztatowej - budowanie klimatu opowieści, odtwarzanie realiów PRL-u, zdjęcia, itd., najnowsza realizacja Holoubka to rzemiosło filmowe wysokiej próby.

Czy podobnego zdania będą jurorzy Konkursu Głównego dowiemy się dopiero 23 września.