Jorge Mario Pedro Vargas Llosa - to tegoroczny laureat Nagrody Nobla. Został nagrodzony za "kartografię struktur władzy oraz wyraziste obrazy oporu, buntu i porażek jednostki" - napisała Szwedzka Akademia w uzasadnieniu werdyktu. Peruwiański pisarz jest znany m.in. z powieści "Rozmowa w katedrze" i "Miasto i psy".
Mario Vargas Llosa (a właściwie Jorge Mario Pedro Vargas Llosa) jest peruwiańskim pisarzem, przedstawicielem latynoamerykańskiego realizmu magicznego. Llosa nie stroni jednak od innych gatunków literackich - wydawał biografie, zbiory esejów, pisał sztuki teatralne, pracował także jako dziennikarz. Jest autorem ponad 30 powieści, dramatów i esejów. W tym roku skończył 76 lat.
Wojsko, studia, dziennikarstwo
Pisarz urodził się 28 marca 1936 r. w Arequipie, w Peru. Jego rodzice byli już wtedy w separacji. Swojego ojca Mario poznał dopiero 10 lat później (postać autorytarnego rodzica znaleźć można na kartach jego powieści).
Dzieciństwo przyszłego pisarza upłynęło między Boliwią, peruwiańską Piurą i Limą. Ojciec nalegał, aby Llosa ukończył wojskową szkołę imienia Leoncia Prady. Dwa lata spędzone w szkole zaowocowały debiutancką powieścią "Miasto i psy".
W 1953 r. Mario Vargas Llosa rozpoczął studia na Uniwersytecie San Marcos. Wbrew woli ojca wybrał prawo i filologię. Na studiach utrzymywał się samodzielnie - pracował m.in. w rozgłośni radiowej, próbował zarabiać piórem, ale także spisywał na zlecenie nazwiska z grobów na cmentarzu.
Pisarska kariera
Jego ślub z Julią Urquidi, byłą żoną jednego z wujów (to ona właśnie jest pierwowzorem tytułowej postaci z "Ciotki Julii i skryby") wywołała rodzinny skandal. W roku ślubu - w 1955 - ukazały się w prasie pierwsze opowiadania Vargasa Llosy, a pisarz zaczął pracować jako dziennikarz.
Karierę literacką Llosy zainaugurował tom opowiadań "Wyzwanie" wydany w 1959 r. W roku 1963 Llosa ogłosił swą pierwszą powieść "Miasto i psy", która przyniosła mu uznanie. Publikacje kolejnych powieści ("Zielony dom" - 1966, "Rozmowa w Katedrze" - 1969, "Pantaleon i wizytantki" - 1973, "Ciotka Julia i skryba" - 1977) oraz liczne i prestiżowe wyróżnienia (nagroda Romula Gallegosa, stanowisko przewodniczącego w Pen Club International) ugruntowały jego pozycję. Stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych pisarzy latynoamerykańskich.
W 1994 r. otrzymał Nagrodę Cervantesa - najwyższe możliwe trofeum w świecie literatury hiszpańskojęzycznym.
Działalność polityczna
Mario Vargasa Llosa nie ograniczał się tylko do działalności literackiej. Potwierdził stereotyp o politycznym zaangażowaniu pisarzy latynoamerykańskich. W 1987 r. Vargas Llosa stanął na czele Ruchu Wolność (Movimiento Libertad), ugrupowania opozycyjnego wobec prezydenta Alana Garcii Pereza. W 1990 r. wystartował w wyborach prezydenckich, przegrał jednak z kontrkandydatem Alberto Fujimorim, którego prezydentura miała się okazać jednym z mroczniejszych okresów w najnowszej historii Peru.
Polityczna porażka Vargasa Llosy wyszła jednak na dobre jego literackiej karierze. W 1981 r. ukazała się "Wojna końca świata" - wielka epopeja historyczna, w 1984 - "Historia Alejandra Mayty", potem powieść erotyczna "Pochwała macochy" (1988) i "Gawędziarz" (1987).
Rok 1993 przyniósł natomiast "Litumę w Andach", potem ukazały się "Zeszyty don Rigoberta" (1997) oraz "Święto kozła" (2000). Trzy lata później pisarz wydał "Raj tuż za rogiem", a w roku 2006 ukazała się jego najnowsza powieść "Szelmostwa niegrzecznej dziewczynki".
Był przyjacielem Polaków. W czasie stanu wojennego w Polsce pikietował ambasadę polską w Limie. Swojemu polskiemu tłumaczowi kupił buty, gdy u nas w kraju były one na kartki.
W przyszłym roku - jak zapowiedział Jerzy Illg ze Znaku, który wydaje książki peruwiańskiego pisarza - noblista ma odwiedzić Polskę.
Przed nim był Márquez
Ostatnim pisarzem z Ameryki Południowej, który został odznaczony przez szwedzką Akademię, był Gabriel García Márquez nagrodzony w 1982 r. W 1990 roku nagrodzono także meksykańskiego pisarza Octavio Paza. W ubiegłym roku Nobla wręczono rumuńskiej Niemce Hercie Müller.
Jest to czwarta nagroda noblowska ogłoszona w tym tygodniu. Wcześniej ogłoszono laureatów z medycyny, fizyki oraz chemii. Nagrodzeni oprócz medalu otrzymują nagrodę pieniężną w wysokości 10 milionów koron szwedzkich (ok. 1,5 mln dolarów).
Zabrali nam Miłosza
Literacka nagroda Nobla przyznawana jest od 109 lat. Cztery razy wyróżniono nią dwie osoby jednocześnie, a siedem razy w ogóle nie wyłoniono laureata. Wśród 106 nagrodzonych pisarzy znalazło się tylko 12 kobiet.
Najczęściej Nobla dostawali pisarze i poeci anglojęzyczni - 26 razy. Drugą najczęściej nagradzaną grupą byli Skandynawowie (14 literackich Nobli), ustępują im twórcy francusko- i niemieckojęzyczni (13 noblistów). Kolejną grupą są Słowianie (11 nagród) - w tym czwórka Polaków (Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Czesław Miłosz i Wisława Szymborska) oraz czwórka Rosjan, jeden Serb i jeden Czech. Listy nagrodzonych Słowian dopełnia Josif Brodski, piszący zarówno po rosyjsku, jak i angielsku (nagrodę otrzymał jako obywatel USA).
Trudno precyzyjnie określić liczbę noblistów według obywatelstwa, narodowości i obszaru językowego. Dla przykładu Isaac Bashevis Singer to Żyd z Polski, tworzący w USA w języku jidysz, znany na świecie w angielskich tłumaczeniach, a Elias Canetti to pisarz zaliczany do literatury austriackiej, z pochodzenia Żyd rumuński, obywatel brytyjski.
Z kolei Amerykanie zaliczają do "swoich" noblistów Brodskiego i Miłosza. Ivo Andrić pisał po serbsku i chorwacku, a urodził się w Bośni
Źródło: PAP, tvn24.pl