Pełczyńska-Nałęcz o efektach kontroli kontrowersyjnych dotacji z KPO

W sierpniu br. pojawiły się wątpliwości wokół dotacji na dywersyfikację działalności dla przedsiębiorstw z sektorów HoReCa (hotelarstwo, gastronomia), które ucierpiały wskutek pandemii; według doniesień medialnych firmy otrzymały dotacje z KPO m.in. na jachty i sauny.

Jak wskazała podczas konferencji prasowej w piątek Pełczyńska-Nałęcz, zweryfikowano już 3206 umów - wszystkie podpisane.

- To nie są pogłębione kontrole, to jest weryfikacja, gdzie obejrzane zostały wszystkie umowy i podzielone na dwie kategorie: te, w których widać, że jest wszystko OK oraz te, w których istnieje jakakolwiek, minimalna nawet możliwość, że coś jest nie tak (...), to jest 1389 projektów - powiedziała minister. Dodała, w tym przypadku nie ma mowy o stwierdzeniu nieprawidłowości, a jedynie przekazaniu projektu do dalszych kontroli.

Szefowa resortu funduszy i polityki regionalnej zaznaczyła, że do tej pory przeprowadzonych zostało 39 "pogłębionych kontroli", w ramach których wykryto siedem projektów z nieprawidłowościami. Dodała, że w grupie 39 kontroli znalazły się projekty, co do których były podejrzenia, że mają "zabarwienie polityczne". W jednym przypadku chodziło o rodzinę posła Platformy, w drugim - rodzinę samorządowca z PiS. Oba projekty okazały się zgodne z zasadami - podkreśliła.

Wyjaśniła też, że wśród projektów związanych z zakupem sprzętu pływającego dokładnie skontrolowano trzy projekty, z których "dwa są OK, a jeden nie". W tym jednym przypadku sprzęt nie został uruchomiony zgodnie z planem biznesowym, tj. nie pracuje na rzecz firmy, nie prowadzi do jej rozwoju i - jak stwierdziła - w konsekwencji do płacenia przez nią większych podatków. - To najprawdopodobniej zakończy się odebraniem środków lub niewypłacaniem środków, jednym słowem anulowaniem tego wsparcia - dodała.

Według szefowej MFiPR kontrole wykryły dwa główne rodzaje nieprawidłowości. Pierwszy to nieodpowiednie zainwestowanie uzyskanych środków, czyli działanie niezgodne z planem biznesowym. - Przykładowa łódka jest, ale nie pływa (...), to ewidentny dowód na to, że to nie jest działanie zgodne z planem biznesowym - tłumaczyła minister. Podkreśliła, że w takim przypadku konsekwencje będą "dosyć radykalne", czyli ktoś, kto tę łódkę kupił, pieniędzy na nią nie dostanie. Z kolei w przypadku działania zgodnego z planem biznesowym, ale wolniejszego niż zakładano, nie będzie odebrania środków tylko upomnienie i kolejna kontrola.

Drugą wskazaną kategorią jest konflikt interesów, kiedy dotacja nie powinna była być przyznana, ponieważ ekspert (weryfikujący wniosek - red.) jest powiązany z beneficjentem. - Jeżeli to zostanie udowodnione, (...) nie ma dotacji, a może się to nawet skończyć w prokuraturze - podsumowała Pełczyńska-Nałęcz.

Szefowa resortu funduszy przekazała również, że ok. 40 umów zostało rozwiązanych z inicjatywy samych beneficjentów. Jedną z przyczyn - jak wskazała - mogła być rezygnacja przez firmy z dotacji, jeszcze przed wszczęciem kontroli.

Pełczyńska-Nałęcz poinformowała również, że jeszcze przed sierpniem br. przeprowadzono 161 rutynowych kontroli wśród programu wsparcia dla branży HoReCa. Stwierdzono 16 nieprawidłowości i w efekcie rozwiązanych zostało sześć umów z beneficjentami, co oznacza anulowanie dofinansowania. - W ten sposób ta dotacja została skasowana na prawie 3 mln zł - powiedziała.

Minister przekazała również, że w ramach funduszy unijnych z budżetu na lata 2021-2027 od początku funkcjonowania tej perspektywy finansowej zostało przeprowadzonych prawie 12 tys. kontroli. W przypadku Krajowego Planu Odbudowy, z którego środki zaczęto wydawać później, kontroli było mniej - 1159. Jak wskazała, "współczynnik nieprawidłowości" w funduszach unijnych to 0,1 proc., w przypadku KPO - 0,005 proc. Poinformowała również, że w 2024 r. łączna kwota nieprawidłowości w wydawaniu funduszy unijnych w całej UE to 375 mln euro; w Polsce było to 1,6 mln euro.

Szefowa MFiPR zadeklarowała, że kontrole inwestycji realizowanych w ramach KPO będą trwały jeszcze "wiele, wiele miesięcy" po zakończeniu tego programu (planowanego na sierpień 2026 r. - red.). - Nie jest tak, że kończymy pewien projekt inwestycji publicznej i kończą się kontrole. Ten okres kontrolny jeszcze długo, długo po tym trwa, dlatego, że projekty się dzieją i można powziąć pełną wiedzę, czy one się dzieją zgodnie z podpisanymi umowami - powiedziała.

W przypadku programu wsparcia dla branży HoReCa - jak zaznaczyła - po 39 wspomnianych pogłębionych kontrolach będą prowadzone dalsze pogłębione kontrole. - Będziemy je kontynuować do ok. połowy 2026 roku. (...) Zakończą się wraz z KPO ze względu na to, że wzięliśmy ten projekt na życzenie opinii publicznej pod szczególny nadzór, pod szczególną kontrolę - dodała.

Wskazała, że kontrole dotyczą także operatorów programu - ze szczególnym zwróceniem uwagi - na potencjalny konflikt interesów w przypadku oceniania projektów. U dwóch operatorów, tj. Fundacji Kaliskiej Inkubator Przedsiębiorczości i Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego zidentyfikowanych zostało na razie po jednym przypadku "poważnego podejrzenia konfliktu interesów".

Jej zdaniem ci operatorzy mogą ponieść konsekwencje finansowe. - Jeśli osoba oceniająca jest powiązana w sposób, w jaki nie powinna być powiązana z beneficjentem, wówczas operator ponosi koszty tej umowy i to są możliwe konsekwencje - zaznaczyła minister. Dodała, że jeżeli w oświadczeniu poświadczono nieprawdę ws. braku konfliktu interesów, który jednak miał miejsce, to wówczas sprawa może zostać skierowana do prokuratury.

Nabór pod nazwą "Inwestycje w dywersyfikację działalności sektora HoReCa" skierowany był do mikro, małych lub średnich przedsiębiorców prowadzących działalność w sektorach hotelarstwa, gastronomii, cateringu, turystyki i kultury dotkniętych pandemią COVID-19 w Polsce. Wsparcie było przeznaczone na inwestycje, szkolenia lub doradztwo.

Wysokość dofinansowania wynosiła od 50 tys. do 540 tys. zł (do 90 proc.) kosztów kwalifikowanych, które maksymalnie mogły wynieść 600 tys. zł. Wsparcie było udzielane w formie refundacji wydatków z części dotacyjnej KPO. Co najmniej 70 proc. wszystkich nakładów projektu musiało być przeznaczone na działania inwestycyjne; na szkolenia lub doradztwo mogło być to maksymalnie 30 proc.

Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) ma wzmocnić polską gospodarkę; składa się z 57 inwestycji i 54 reform. Przewiduje dla Polski 59,8 mld euro ze środków UE, w tym 25,27 mld euro w postaci dotacji i 34,54 mld euro w formie preferencyjnych pożyczek. Polska otrzymała z niego dotychczas 67 mld zł.