Duże zmiany dla kredytobiorców coraz bliżej. Wyjaśniamy

Źródło:
TVN24 Biznes
Sytuacja na rynku kredytowym. Stopy procentowe a WIBOR 3M
Sytuacja na rynku kredytowym. Stopy procentowe a WIBOR 3MTVN24
wideo 2/7
Sytuacja na rynku kredytowym. Stopy procentowe a WIBOR 3MTVN24

WIRON już niedługo ma zastąpić wskaźnik WIBOR. To ważna dla zmiana dla kredytobiorców, ponieważ od WIBOR-u zależy wysokość oprocentowania kredytu, a tym samym wysokość płaconych rat. Kiedy WIRON zastąpi WIBOR? Czym się różnią te wskaźniki? Kiedy zmiany zostaną wprowadzone przez poszczególne banki? Poniżej odpowiadamy na najważniejsze pytania związane z reformą.

Kiedy WIRON zastąpi WIBOR?

Indeks WIRON (Warsaw Interest Rate Overnight) już niedługo ma zastąpić wskaźnik WIBOR. Wycofywanie produktów i instrumentów stosujących WIBOR ma nastąpić w 2024 roku - tak wynika z mapy drogowej opublikowanej pod koniec września br. na stronach Komisji Nadzoru Finansowego.

Cała reforma ma się zakończyć w 2025 roku.

Metodyka kalkulacji indeksu WIRON jest tożsama z wcześniej opracowanym i publikowanym przez GPW Benchmark indeksem WIRD. "Zmianie uległa jedynie nazwa indeksu, aby lepiej odzwierciedlić jego charakterystykę (oparcie na danych reprezentujących transakcje overnight)" - wskazała KNF.

Czym się różnią te wskaźniki?

Aleksandra Bluj, wiceprezes spółki GPW Benchmark, administratora wskaźników, w odpowiedzi przesłanej money.pl wyjaśniła, czym się różnią wskaźniki WIRON i WIBOR.

"WIBOR uwzględnia w pierwszej kolejności dane dotyczące transakcji depozytowych, a WIRON bazuje wyłącznie na takich danych. WIBOR w formie stosowanej np. w kredytach patrzy w przyszłość, a WIRON - w przeszłość" - wskazała.

Punktem odniesienia w przypadku obu wskaźników są transakcje zawierane w sektorze bankowym. Bluj zwróciła uwagę, że WIRON dotyczy wyłącznie transakcji i to jednodniowych O/N, zawieranych przez banki z innymi bankami, instytucjami finansowymi i dużymi korporacjami. Z kolei WIBOR jest oparty wyłącznie na transakcjach międzybankowych.

Co to oznacza dla kredytobiorców?

Będzie to ważna zmiana dla kredytobiorców. WIBOR wraz z marżą banku są bowiem składowymi oprocentowania kredytu.

Obecnie część banków stosuje stawkę WIBOR 3M, co dla kredytobiorcy oznacza aktualizację oprocentowania kredytu hipotecznego co trzy miesiące, licząc od momentu uruchomienia kredytu. W przypadku WIBOR 6M oprocentowanie jest aktualizowane co sześć miesięcy.

WIRON jest aktualnie na niższych poziomach niż WIBOR. Gdyby zatem kredyty były już teraz oparte na nowym wskaźniku, to ich oprocentowanie, a tym samym także rata, byłyby niższe.

WIBOR 3M w poniedziałek wynosił 7,14 proc., a WIBOR 6M 7,27 proc. Dla porównania WIRON 3M we wtorek był na poziomie 6,28362 proc., a WIRON 6M wynosił 6,19119 proc. Stawki WIBOR są ustalane w każdy dzień roboczy, ich wartość w danym dniu poznajemy jednak dopiero o godzinie 23.00.

Kiedy banki zaczną oferować kredyty oparte o WIRON?

Banki już się szykują do reformy. ING Bank Śląski w ubiegłym tygodniu ogłosił, że nie będzie oferować kredytów hipotecznych opartych na WIBOR-ze. "ING Bank Śląski zawiesza sprzedaż kredytów hipotecznych ze zmiennym oprocentowaniem do połowy przyszłego roku, kiedy planuje wprowadzić oprocentowanie zmienne oparte o indeks WIRON" - przekazano. Bank do połowy 2023 roku będzie oferował tylko kredyty o stałej stopie.

Małgorzata Witkowska z PKO BP poinformowała, że "bank zamierza być gotowy do zawierania transakcji na instrumentach pochodnych opartych o WIRON zgodnie z założeniami reformy oraz Mapą Drogową przyjętą przez Narodową Grupę Roboczą". "Oferowanie produktów opartych o nowy wskaźnik rozpoczniemy stopniowo. Aktualnie trwają intensywne pracę nad dostosowaniem naszej oferty do nowych regulacji, zarówno w zakresie klientów detalicznych, jak i korporacyjnych" - wskazała.

Jak podkreśliła przedstawicielka PKO BP, "aktualnie bank nie planuje ograniczyć możliwości wyboru w przedmiotowym zakresie. Oprocentowanie stałe (przez 5 lat) jest dostępne w banku od 2018 roku". "Klienci banku mogą skorzystać z kredytów hipotecznych z okresowo stałą stopą procentową (przez 5 lat) lub ze zmienną stopą procentową" - przekazała Witkowska w przesłanej nam odpowiedzi.

Dodała przy tym, że analizując dane za trzeci kwartał 2022 roku, w stosunku do analogicznego okresu 2021 roku, obserwowany jest "zdecydowany wzrost udziału kredytów ze stałą stopą procentową w sprzedaży kredytów hipotecznych ogółem". Małgorzata Witkowska z PKO BP zaznaczyła, że dotyczy to również zainteresowania konwersją kredytów z oprocentowania zmiennego na stałe (przez 5 lat).

Nową ofertę produktową przygotowuje Bank Pekao. "Obecnie odpowiednie zespoły w banku pracują nad przygotowaniem zarówno nowej oferty produktowej, jak i rozwiązań technologicznych, aby oferowanie klientom poszczególnych produktów finansowych w złotych było możliwe jak najszybciej i zgodnie z założeniami wdrożenia nowego wskaźnika stopy procentowej WIRON oraz przyjętej w tym zakresie Mapy Drogowej na lata 2023-2024" - Paweł Jurek, rzecznik prasowy Banku Pekao.

Biuro prasowe Banku BNP Paribas podkreśliło, że "obecnie bank oferuje kredyty ze zmiennym oprocentowaniem i nie zawiesza ich dostępności". "Bank BNP Paribas czynnie uczestniczy w pracach NGR (Narodowej Grupy Roboczej). Obecnie trwają prace przygotowawcze, które powinny zająć od kilku do kilkunastu miesięcy, bo dopiero co ogłoszoną stawkę należy wdrożyć od strony produktowej, prawnej, operacyjnej itd. Przy czym należy zauważyć, że w tym momencie nie istnieje nawet aktywny rynek zabezpieczeń" -

"W Banku BNP Paribas intensywnie pracujemy nad rekomendacją używania w ofercie kredytowej wskaźnika WIRON w różnych jego wariacjach. Wdrożenie jest planowane w 2023 roku" - dodało biuro prasowe tego banku. Przedstawiciele Bank BNP Paribas zaznaczyli, że bank oczywiście udziela też kredytów ze stałym oprocentowaniem, a w marcu br. - jak przypomniano - "wprowadził do oferty pierwszy w Polsce kredyt hipoteczny z 10-letnią stałą stopą procentową".

Alior Bank przekazał, że "w najbliższym czasie nie planuje wycofywania z oferty kredytów zmiennoprocentowych, w szczególności kredytów złotowych, które obecnie oferowane są ze stawką WIBOR". Jak podkreślono, "stosowany w umowach wskaźnik WIBOR jest wskaźnikiem referencyjnym, który spełnia wszystkie wymogi płynące z unijnych i krajowych regulacji (w tym rozporządzenia BMR). Jest to więc w pełni licencjonowany i uznany przez organy sieci bezpieczeństwa finansowego (Komitet Stabilności Finansowej, Komisja Nadzoru Finansowego) indeks".

Przedstawiciele tego banku zapewnili, że w kwestii zastąpienia WIBORU przez WIRON, Alior Bank będzie poruszać się zgodnie z harmonogramem "Mapy Drogowej", przygotowanym przez Narodową Grupę Roboczą ds. reformy wskaźników referencyjnych.

"Wg Mapy Drogowej całkowite zaprzestanie opracowywania i publikacji wskaźników WIBOR i WIBID jest planowane w 2025 roku. W związku z tym, aktualnie w Alior Banku trwają prace nad przejściem z indeksu WIBOR na WIRON. O wynikach prac oraz wszelkich zmianach w ofercie będziemy informować" - zapewniono.       

mBank poinformował nas, że nie ustalił jeszcze "daty wprowadzenia produktów opartych o WIRON oraz jakie ewentualne zmiany w strategii sprzedażowej mogłyby nastąpić do czasu wdrożenia".

Bank Millennium - jak wynika z przesłanej odpowiedzi - "prowadzi intensywne przygotowania do wprowadzenia zmian projektowanych przez NGR". "Będzie postępował w tej sprawie zgodnie z mapą drogową, według której od 2025 r. zniknie wskaźnik WIBOR i zastąpi go WIRON. Bank Millennium na bieżąco będzie informować o zmianach wprowadzanych w ofercie" - dodano.

Citi Handlowy "nie podjął decyzji co do daty stosowania wskaźnika WIRON w nowo zawieranych umowach kredytu hipotecznego z klientami indywidualnymi". Rzeczniczka prasowa tego banku Marta Wałdoch zapewnia jednak, że przedstawiciele Citi Handlowego pracują "nad możliwie szybkim zaoferowaniem tego rozwiązania".

Na razie nie wiadomo też, kiedy konsumenci, którzy mają kredyty oparte na WIBOR-rze przejdą na kredyty oparte o WIRON. "Bank planuje wprowadzenie wskaźnika WIRON do umów opartych o WIBOR na zasadach wynikających z tych umów i przepisów prawa. Aktualnie nie jest możliwe wskazanie konkretnego terminu" - czytamy w przesłanej nam odpowiedzi.

Wałdoch przekazała też, że "w chwili obecnej bank nie planuje wstrzymania sprzedaży klientom indywidualnym kredytów hipotecznych ze zmiennym oprocentowaniem".

Autorka/Autor:mb/ToL

Źródło: TVN24 Biznes

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Prezydent Karol Nawrocki zawetował nowelizację ustaw Kodeks karny skarbowy oraz Ordynacja podatkowa, których celem było między innymi obniżenie kar za niektóre przestępstwa skarbowe.

Weto prezydenta do zmian w podatkach. "Nie godzę się na to"

Weto prezydenta do zmian w podatkach. "Nie godzę się na to"

Źródło:
PAP

Sprzedaż detaliczna w cenach stałych w lipcu 2025 roku wzrosła o 4,8 procent w ujęciu rocznym - podał Główny Urząd Statystyczny. W ubiegłym miesiącu sprzedaż w cenach bieżących również wzrosła o 4,8 procent rok do roku. Minister finansów Andrzej Domański w komentarzu napisał o "kolejnych mocnych danych z polskiej gospodarki".

Minister: Rośnie optymizm. Przyspieszamy

Minister: Rośnie optymizm. Przyspieszamy

Źródło:
tvn24.pl, PAP

Najwyższa Izba Kontroli napisała o "poważnych nieprawidłowościach" w nadzorze Komisji Nadzoru Finansowego nad Getin Noble Bankiem, Polskim Bankiem Apeksowym, Polnordem i Ursusem. W ocenie instytucji działania komisji były pozorne, opieszałe, sprzeczne z prawem, brakowało też poszanowania praw inwestorów. Na wyniki kontroli zareagowała już KNF.

NIK o "poważnych nieprawidłowościach". Urząd reaguje: pomieszanie ról

NIK o "poważnych nieprawidłowościach". Urząd reaguje: pomieszanie ról

Źródło:
PAP

Prezydent Karol Nawrocki nie podpisze ustawy podwyższającej podatki - zadeklarował szef Kancelarii Prezydenta RP Zbigniew Bogucki, odnosząc się do planowanej przez rząd podwyżki akcyzy na alkohol. O komentarz w tej sprawie poproszony został w poniedziałek w TVN24 Marcin Przydacz, szef prezydenckiego Biura Polityki Międzynarodowej.

To będzie kolejne weto prezydenta?

To będzie kolejne weto prezydenta?

Źródło:
PAP

Limity dorabiania dla emerytów i rencistów, którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego, od września idą w dół. Próg, który nie wpływa na zmniejszenie emerytury czy renty, zostanie obniżony o 149,50 złotego, ten powodujący zawieszenie świadczenia - o 277,70 złotego.

Dorabianie do emerytury. Wchodzą nowe progi

Dorabianie do emerytury. Wchodzą nowe progi

Źródło:
PAP

Propozycja przyznania Państwowej Inspekcji Pracy uprawnień do zmiany umów cywilnoprawnych na umowy o pracę narusza pewność prawa, budzi wątpliwości proceduralne i ogranicza swobodę umów - ostrzega profesor Grażyna Spytek-Bandurska. Wskazała na potrzebę wprowadzania zmian stopniowo.

Zmiany umów, wyższe kary. Projekt budzi wątpliwości

Zmiany umów, wyższe kary. Projekt budzi wątpliwości

Źródło:
PAP

W lipcu liczba dostępnych mieszkań na wynajem osiągnęła najniższy poziom od początku roku - wynika z raportu Otodom. Dynamiczny wzrost popytu napędza dodatkowo zbliżający się początek roku akademickiego. - Tegoroczny sierpniowy szczyt na rynku najmu może być intensywniejszy niż w ostatnich latach - przewiduje Milena Chełchowska, ekspertka Otodom.

Gorąco na rynku. "Nowe oferty bardzo szybko znajdują najemców"

Gorąco na rynku. "Nowe oferty bardzo szybko znajdują najemców"

Źródło:
PAP

Nowy rok szkolny 2025/2026 rozpocznie się w poniedziałek, 1 września. Z tej okazji przedstawiamy kalendarz wraz z najważniejszymi datami. Poniżej dowiesz się, kiedy wypadają dni wolne od szkoły, jakie są terminy ferii dla poszczególnych województw oraz kiedy rozpoczną się wakacje.

Świąteczne przerwy, ferie i egzaminy. Oto kalendarz roku szkolnego 2025/2026

Świąteczne przerwy, ferie i egzaminy. Oto kalendarz roku szkolnego 2025/2026

Źródło:
PAP

Polska stała się głównym celem politycznie motywowanych cyberataków - wynika z najnowszego raportu Ośrodka Cyberbezpieczeństwa Przemysłowego (ZIUR) z San Sebastian. Nasz kraj wyprzedził pod tym względem między innymi Ukrainę, Wielką Brytanię i Izrael. Eksperci ostrzegają: liczba ataków rośnie, a ich skala jest coraz bardziej niepokojąca.

Polska głównym celem. Wyprzedziliśmy Ukrainę i Izrael

Polska głównym celem. Wyprzedziliśmy Ukrainę i Izrael

Źródło:
PAP

W seulskiej dzielnicy Daechi właściciele kawiarni blokują dostęp do gniazdek, a Starbucks wprowadza zasady ograniczające wnoszenie monitorów i drukarek. Powodem jest rosnąca liczba tak zwanych cagongjok - osób, które całymi dniami zajmują stoliki, traktując kawiarnie jak biura.

Wnoszą do kawiarni drukarki, stawiają przegrody. "Musiałem zablokować dostęp do gniazdek"

Wnoszą do kawiarni drukarki, stawiają przegrody. "Musiałem zablokować dostęp do gniazdek"

Źródło:
BBC

Dom mody Balenciaga po raz kolejny zaskakuje - tym razem proponuje torebkę, która wygląda jak... zwykła sklepowa reklamówka. Model Marché Packable Tote Bag Medium, pochodzący z zimowej kolekcji, kosztuje 995 dolarów, czyli ponad 3,6 tysiąca złotych. W tej cenie można mieć nadzieję, że posłuży dłużej niż jednorazowa siatka z supermarketu.

Reklamówka za tysiące złotych. Luksusowy dom mody po raz kolejny szokuje

Reklamówka za tysiące złotych. Luksusowy dom mody po raz kolejny szokuje

Źródło:
PAP

System kaucyjny w Polsce jeszcze nie ruszył, a już pojawiają się pomysły na jego rozszerzenie. Wiceminister klimatu Anita Sowińska zapowiada, że będzie zabiegać o włączenie jednorazowych szklanych butelek do systemu. Na razie nie są one objęte kaucją, bo sklepy obawiają się problemów z ich zbiórką.

Luka w systemie kaucyjnym? Wiceminister chce zmian

Luka w systemie kaucyjnym? Wiceminister chce zmian

Źródło:
PAP

W sobotnim losowaniu Lotto nikt nie wytypował prawidłowo wszystkich sześciu liczb. Oznacza to, że kumulacja rośnie do 14 milionów złotych. Oto wyniki Lotto i Lotto Plus z 23 sierpnia 2025 roku.

Kumulacja w Lotto nadal rośnie

Kumulacja w Lotto nadal rośnie

Źródło:
tvn24.pl

Koncern Intel zgodził się sprzedać rządowi Stanów Zjednoczonych 10-procentowy pakiet swoich akcji o wartości 8,9 miliarda dolarów - poinformował prezydent USA Donald Trump. To jedna z największych interwencji państwa w prywatną firmę od czasu ratowania amerykańskiego przemysłu motoryzacyjnego po kryzysie finansowym z 2008 roku.

Jedna z największych takich interwencji od lat. Państwo wkracza do giganta

Jedna z największych takich interwencji od lat. Państwo wkracza do giganta

Źródło:
PAP

Bpost, PostNL i Post Luxembourg, czyli operatorzy pocztowi z Belgii, Holandii i Luksemburga zawiesili wysyłkę paczek do USA z powodu nowych przepisów celnych. PostEurop, stowarzyszenie 51 europejskich publicznych operatorów pocztowych, poinformowało, że jeśli do 29 sierpnia nie uda się znaleźć rozwiązania problemu amerykańskich ceł, prawdopodobnie członkowie grupy wstrzymają wysyłki paczek do USA.

Kolejne kraje zawiesiły wysyłkę paczek do USA. "Nie chcemy ryzykować"

Kolejne kraje zawiesiły wysyłkę paczek do USA. "Nie chcemy ryzykować"

Źródło:
PAP

Podróż do Tanzanii będzie droższa - rząd tego kraju wprowadza nowy podatek lotniczy, który obejmie wszystkich pasażerów przylatujących samolotem, w tym odwiedzających Zanzibar.

Nowy podatek dla turystów. Trzeba będzie dopłacić kilkaset złotych

Nowy podatek dla turystów. Trzeba będzie dopłacić kilkaset złotych

Źródło:
PAP

Zainteresowanie pilotażem skróconego czasu pracy jest duże - informuje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. W pierwszym tygodniu naboru do projektu złożono 150 kompletnych wniosków. Kolejnych 694 znajduje się w trakcie przygotowywania. Wnioski można składać do 15 września.

Krótsza praca za taką samą pensję. Duże zainteresowanie firm

Krótsza praca za taką samą pensję. Duże zainteresowanie firm

Źródło:
PAP

Sąd uznał, że umowa kredytowa zawarta przez oszustów na dane właściciela konta bankowego jest nieważna - informuje "Dziennik Gazeta Prawna". Wyrok jest nieprawomocny.

Kredyt zaciągnięty przez oszustów. Jest wyrok w sprawie spłaty

Kredyt zaciągnięty przez oszustów. Jest wyrok w sprawie spłaty

Źródło:
PAP

Ministerstwo Sprawiedliwości chce, by aplikacja mObywatel umożliwiała wyszukiwanie danych z Krajowego Rejestru Sądowego i ksiąg wieczystych po numerze PESEL. To oznacza, że użytkownicy będą mogli łatwiej sprawdzać informacje o firmach czy nieruchomościach.

Nowa usługa w mObywatelu. Jest projekt

Nowa usługa w mObywatelu. Jest projekt

Źródło:
PAP

To nie jest dyskusja pragmatyczna, praktyczna, tylko zwyczajna polityczna narracja - powiedziała w TVN24 prezeska zarządu Forum Energii Joanna Maćkowiak-Pandera, odnosząc się do zawetowania przez prezydenta Karola Nawrockiego tak zwanej ustawy wiatrakowej.

"To po prostu bardzo niepokojące, że ta dyskusja stała się tak polityczna"

"To po prostu bardzo niepokojące, że ta dyskusja stała się tak polityczna"

Źródło:
TVN24

Liczba osobowych samochodów całkowicie elektrycznych (BEV) wzrosła w Polsce o ponad 50 procent rok do roku, osiągając na koniec lipca 93 761 sztuk - wynika z raportu PEVO Index. Łącznie z pojazdami dostawczymi i ciężarowymi, flota BEV przekroczyła 100 tysięcy. Dynamicznie rośnie także infrastruktura.

Polacy rzucili się na te auta. Skokowy wzrost i kolejny rekord

Polacy rzucili się na te auta. Skokowy wzrost i kolejny rekord

Źródło:
PAP

W piątkowym losowaniu Eurojackpot kumulacja ponownie nie została rozbita. W Polsce najwyższa była wygrana trzeciego stopnia w wysokości niemal miliona złotych. Oto wyniki losowania z 22 sierpnia 2025 roku.

Kumulacja w Eurojackpot rośnie

Kumulacja w Eurojackpot rośnie

Źródło:
tvn24.pl

Mario Draghi, były szef Europejskiego Banku Centralnego i były premier Włoch, stwierdził w piątek, że w tym roku "wyparowała iluzja" co do tego, że Unia Europejska liczy się w wymiarze gospodarczym i geopolitycznym. W przemówieniu stwierdził też, że Unia odgrywa marginalną rolę w sprawie Ukrainy.

"Wyparowała iluzja" w sprawie Unii Europejskiej

"Wyparowała iluzja" w sprawie Unii Europejskiej

Źródło:
PAP

Spadek sprzedaży piwa po wzroście akcyzy może sięgnąć 20 procent, co oznacza, że wpływy z akcyzy nie wzrosną - uważa Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego - Browary Polskie, komentując zapowiedź Ministerstwa Finansów.

Rząd zaskakuje podwyżką. "Liczy na większe wpływy, ale rzeczywistość będzie inna"

Rząd zaskakuje podwyżką. "Liczy na większe wpływy, ale rzeczywistość będzie inna"

Źródło:
PAP

Indeks WIG-Banki stracił podczas piątkowych notowań na warszawskiej giełdzie ponad 10 procent, podczas gdy WIG20 zniżkował o ponad 4,6 procent. Przyczyną spadków była zapowiedź Ministerstwa Finansów, które poinformowało, że planuje podwyżkę stawki podatku dochodowego (CIT) od banków.

Tąpnięcie na akcjach banków po zapowiedzi ministerstwa

Tąpnięcie na akcjach banków po zapowiedzi ministerstwa

Źródło:
PAP

Rząd w Oslo wymyślił nietypowy sposób na zachęcenie młodych osób do pracy. Na początku 2026 roku spośród Norwegów w wieku od 20 do 35 lat wylosuje tych, którzy będą mogli zmniejszyć swój podatek dochodowy. 

100 tysięcy osób będzie mogło wygrać na loterii niższy podatek

100 tysięcy osób będzie mogło wygrać na loterii niższy podatek

Źródło:
PAP

Poczta Polska od poniedziałku czasowo wstrzymuje przyjmowanie przesyłek do USA zawierających towary - poinformował w piątek operator. Możliwe będzie wysyłanie korespondencji i dokumentów. 29 sierpnia przestaną obowiązywać zwolnienia z cła i podatków od towarów wysyłanych do Stanów Zjednoczonych o wartości poniżej 800 dolarów.

Decyzja Trumpa. Poczta Polska reaguje

Decyzja Trumpa. Poczta Polska reaguje

Źródło:
PAP

Podatkowe zmiany w Danii. Zerowy VAT na książki, likwidacja podatków od czekolady i kawy, a także skokowe obniżenie podatku od zużycia prądu - takie działania zapowiedział rząd w Kopenhadze.

Rząd likwiduje najstarszy podatek w tym kraju

Rząd likwiduje najstarszy podatek w tym kraju

Źródło:
PAP

W piątkowym losowaniu Eurojackpot kumulacja ponownie nie została rozbita. W Polsce najwyższa była wygrana trzeciego stopnia w wysokości niemal miliona złotych. Oto wyniki losowania z 22 sierpnia 2025 roku.

Kumulacja w Eurojackpot rośnie

Kumulacja w Eurojackpot rośnie

Źródło:
tvn24.pl