Dotychczas uważano, że fontanna, która w 1913 roku stanęła na terenie Zamku Książ jest dziełem Donatella, renesansowego rzeźbiarza. Niektórzy twierdzili, że mógł ją stworzyć któryś z nieznanych uczniów Michała Anioła. Teraz legendę wokół genezy zamkowej fontanny obalił Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Identyczną zobaczył w Stanach Zjednoczonych. - Na terenie rezydencji Elms w New Port jest kilkanaście fontann. Wśród nich właśnie ta jedna, która wygląda jakby została przeniesiona z Zamku Książ. Jest zachowana w całości. Jeszcze jedna, ale w stanie niekompletnym, znajduje się na Florydzie - mówi dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu.

Kto miał pieniądze i chciał mieć fontannę jechał do Florencji

Co to oznacza w praktyce? Fontanna z Zamku Książ nie była jedyna w swoim rodzaju. - Fontanny pochodziły z odlewni we Florencji. Kogo było stać na to, by sprowadzić ją stamtąd mógł spełnić swój kaprys. To była kosztowna inwestycja, a krąg odbiorców był bardzo elitarny - wyjaśnia Oszczanowski. Modele postaci stworzył Donatello Gabrielli, który urodził się pod koniec XIX wieku. Te następnie odlewano w sławnej florenckiej odlewni.

Dlatego dyrektor nie wyklucza, że gdzieś na świecie można znaleźć kolejne, bliźniacze do tej z Zamku Książ, fontanny. - To był produkt powielany, a nie jednorazowa kreacja. Wzór był powtarzany, bo były do tego możliwości - tłumaczy naukowiec. I przyznaje, że ma satysfakcję z dokonanego przez siebie odkrycia. O tym, że dyrektor trafił na ślad zaginionej fontanny pisaliśmy w 2015 roku.

Donatello tak, ale nie ten

- To była tajemnica. Rzecz na którą niektórzy nabrali się przed wojną. Uważano, że to dzieło scalone z różnych elementów. Właścicielom rezydencji na rękę było tworzenie legendy, że fontannę stworzył Donatello. Nie do końca kłamali, bo mówili o włoskim artyście, ale nie tym o którym wszyscy myśleli - mówi Oszczanowski. Hochbergowie prawdopodobnie wykorzystali niedopowiedzenie, a potem wszyscy przeszli nad Donatellem do porządku dziennego. Dzięki temu wzrastała pozycja właścicieli fontanny.

Co na to przedstawiciele Zamku Książ? - Przyzwyczailiśmy się do tego, że mamy fontannę Donatella, a tu się okazuje, że to dzieło nie tego, o którym wszyscy myśleliśmy. Możemy mówić o zawiedzionych nadziejach, ale powoli oswajamy się z tą myślą - przyznaje Magdalena Woch. I dodaje, że to że manufaktura we Florencji, w której na początku XX wieku powstała fontanna, wciąż działa daje możliwość jej odtworzenia.

Żadne decyzje w tej sprawie na razie nie zapadły. - Gdyby tak się stało to odzyskalibyśmy jedną z najpiękniejszych fontann na terenie Śląska. Choć do tego droga jest daleka i na pewno kosztowna - twierdzi dyrektor muzeum.

Dozorca zabezpieczył niektóre figury?

Obiekt nazywany fontanną Donatella był wielopoziomowy. Składał się z kilku odlanych z brązu rzeźb faunów i satyrów. I od 1913 roku stał na jednym z zamkowych tarasów. Do czasu, bo wprawdzie fontanna przetrwała wojenne zawieruchy, ale nie odparła ataku szabrowników. Po wizycie wojsk radzieckich na zamku zniknęła z niej większość figur. Później znikały kolejne elementy, a inne niszczył brak konserwacji i opieki. Efekt? Po kilkudziesięciu latach z fontanny pozostała jedynie cembrowina, czyli obmurowanie.

Tymczasem Piotr Lewandowski, prezes Fundacji Thesaurus, podczas poszukiwań dokumentów na zupełnie inny temat trafił na "sprawozdanie rzeczowe z inspekcji" przeprowadzonej na terenie zamku 15 stycznia 1952 roku. W dokumencie zamieszczono informację nie tylko o tym, że "obiekt ulega postępowym zniszczeniom", ale także o fontannie. "Fontanna Donatella /kopia/ nie istnieje. Dozorca zabezpieczył w schowku blisko mieszkania jedynie 3 syreny i 2 uszkodzone konie-wodniki /brąz/ przygotowane przez rabusiów do zabrania" - czytamy w sprawozdaniu. I dalej: "W grudniu 1951 r. dozorca rano natknął się na terenie na 3 osobników, którzy odpiłowywali górną figuralną część fontanny". - Gdzie teraz są zabezpieczone przez ówczesnego dozorcę, pana Szczotkę, rzeźby? Może uda się je odnaleźć - zastanawia się Lewandowski.

Fontanna Donatella dawniej zdobiła Zamek Książ:

Fotografie po kilkudziesięciu latach wróciły na Zamek Książ

Zamek Ksiaż z lotu ptaka

Mapy dostarcza Targeo.pl

Autor: tam / Źródło: TVN24 Wrocław