Dlaczego ten rok jest tak gorący?

Źródło:
sciencealert.com, AFP
Bezpieczeństwo w górach w upalny dzień
Bezpieczeństwo w górach w upalny dzieńTVN24
wideo 2/8
Upały - ogólnie

Wysokie wartości temperatury w wielu częściach świata, "niekończące się" fale upałów i pożary - chyba tak najlepiej opisać obecne lato. Eksperci zajmujący się klimatem wskazali, że wszystkie niepokojące zjawiska biorą się z połączenia kilku różnych czynników.

Ubiegły miesiąc został okrzyknięty najcieplejszym czerwcem w historii prowadzenia pomiarów. Według ekspertów programu Copernicus Climate Change Service (C3S), realizowanego przez Komisję Europejską, czerwiec 2023 był o 0,5 stopnia Celsjusza cieplejszy, niż wskazywałaby średnia wieloletnia z okresu 1991-2020.

>>> Czytaj dalej: Najcieplejszy czerwiec w historii. "Rekord nie jest zaskoczeniem"

Choć lipiec jeszcze się nie zakończył, badacze już sugerują, że może go czekać podobny scenariusz.

- Pierwsze 15 dni lipca były najgorętszymi 15 dniami w historii. Tegoroczny lipiec jest na dobrej drodze, by stać się najcieplejszym w historii pomiarów - powiedział Carlo Buontempo, dyrektor C3S.

Prognozy, mówiące o tym, że nie tylko trwające lato może być najcieplejsze w historii, ale także i cały rok 2023 może być rekordowy, poparł także polski Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

Eksperci zajmujący się klimatem wskazują, że za ponadprzeciętnie wysoką temperaturę odpowiada połączenie kilku różnych czynników.

Rozwój El Nino

Przez trzy ostatnie lata pogodą na świecie rządziło zjawisko La Nina. Dochodzi do niego, gdy temperatura powierzchni Oceanu Spokojnego w okolicach równika staje się niższa od przeciętnej. Wpływa na to większa aktywność pasatów, które wydobywają chłodne wody głębinowe na powierzchnię oceanu. La Nina potęguje napływ zimnego powietrza znad Kanady do Stanów Zjednoczonych, przez co zimy stają się tam chłodniejsze. Oprócz tego wzmaga monsunowe opady deszczu w Indiach.

Odwrotnością tego zjawiska jest El Nino. Podczas niego powierzchnia wód Pacyfiku staje się cieplejsza. I to właśnie z nim mamy do czynienia teraz i prawdopodobnie przez kilka kolejnych miesięcy.

- To mogło stać się dodatkowym źródłem ciepła na północnym Atlantyku. Ale ponieważ El Nino dopiero się zaczyna, to prawdopodobnie zobaczyliśmy tylko część jego oddziaływania - przekazał Robert Rohde z amerykańskiej grupy monitorującej temperaturę Berkeley Earth.

El NinoMaciej Zieliński/PAP/Reuters

Mniejsza ochrona przed promieniowaniem

Rohde podał, że na ocieplenie Atlantyku mógł wpłynąć spadek stężenia dwóch elementów, które zazwyczaj odbijają światło słoneczne z dala od oceanu i chronią powierzchnię przed ogrzaniem. Mowa o pyle nawiewającym z Sahary oraz aerozolach siarki, pochodzących z paliwa żeglugowego.

Badacz dodał, że jego analiza wykazała, że w regionie północnego Atlantyku znajduje się "wyjątkowo niski poziom pyłu unoszącego się znad Sahary". Zdaniem Karstena Hausteina z niemieckiego federalnego Centrum Usług Klimatycznych, odpowiada za to osłabienie pasatów. Drugie zjawisko to natomiast konsekwencja wprowadzonych w 2020 roku ograniczeń dotyczących żeglugi. - Nie wyjaśnia to całej sytuacji na północnym Atlantyku, ale mogło zwiększyć jego dotkliwość - stwierdził Rohde.

Wpływ antycyklonów

Za niezwykle ciepło w 2023 roku odpowiadać mogą nie tylko zjawiska na wodzie. Jak przekazał Richard Allan, profesor nauk klimatycznych na brytyjskim Uniwersytecie w Reading, ocieplające się oceany wpływają bezpośrednio na wzorce pogodowe na lądzie, przyczyniając się do intensywniejszych fal upałów, susz czy burz. Tymczasem cieplejsza atmosfera może zasysać wilgoć i oddawać ją w niespodziewanych miejscach.

Naukowcy zwrócili uwagę na długość i intensywność utrzymujących się antycyklonów, które wywołują fale upałów.

- Tam, gdzie obszary wysokiego ciśnienia utrzymują się przez długi czas, powietrze opada i ogrzewa się, topi chmury, powodując intensywne promieniowanie słoneczne, które ogrzewa ziemię i powietrze powyżej. A [w tym roku - przyp. red.] fale upałów "utknęły w miejscu" na wiele tygodni - powiedział Allan.

Konsekwencje zjawiska doskonale widać obecnie w Europie. We Włoszech termometry pokazały w tym tygodniu aż 47 stopni, a w Grecji i Szwajcarii trwają pożary.

- W Europie gorące powietrze, które napłynęło z Afryki, pozostaje teraz na miejscu, a obecność wysokiego ciśnienia oznacza, że ciepło w już rozgrzanym morzu, lądzie i powietrzu cały czas rośnie - stwierdziła Hannah Cloke, klimatolog z University of Reading.

Tymczasem Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO) ostrzegła, że jeszcze w tym tygodniu może paść kolejny rekord średniej temperatury dla świata. Poprzednią najwyższą wartość odnotowano zaledwie kilkanaście dni temu - 6 lipca.

>>> Sprawdź też: Ziemia się gotuje. Czwartek najcieplejszym dniem w historii pomiarów

Zmiany klimatuAdam Ziemienowicz/PAP

Fala za falą

Kolejnym istotnym czynnikiem są postępujące zmiany klimatu. Według ubiegłorocznego raportu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), procesy te sprawiły, że fale upałów stają się "częstsze i bardziej intensywne w większości regionów lądowych od lat pięćdziesiątych XX wieku".

- Fale upałów nie są pojedynczym zjawiskiem, kilkoma działającymi w jednym czasie. Ale wszystkie są wzmacniane przez jeden czynnik, jakim są zmiany klimatu - mówił Robert Vautard, dyrektor francuskiego instytutu klimatycznego Pierre-Simon Laplace.

Zmiany klimatu wydłużają i wzmacniają fale upałów. Na szczęście ludzkość jest w stanie jeszcze je opanować poprzez natychmiastowe zerwanie z emisjami gazów cieplarnianych. Zdaniem ekspertów zajmujących się klimatem, wprowadzone w tym celu działania są cały czas niewystarczające.

- Wychodzimy ze zwykłych i dobrze znanych naturalnych oscylacji klimatu na niezbadane i bardziej ekstremalne terytorium - przekazała Melissa Lazenby, starsza wykładowczyni ds. zmian klimatu na University of Sussex.

IPCC stwierdził, że fale upałów staną się jeszcze częstsze i silniejsze, jeśli wysiłki zmniejszające emisję gazów cieplarnianych nie będą wystarczające.

- To dopiero początek - mówił Simon Lewis, kierownik katedry nauki o zmianach globalnych na University College London. - Głębokie, szybkie i trwałe cięcia emisji dwutlenku węgla do zera netto mogą powstrzymać ocieplenie, ale ludzkość będzie musiała dostosować się do jeszcze bardziej dotkliwych fal upałów w przyszłości - podsumował.

>>> Zobacz: To może być ostatnie "tak chłodne" lato w naszym życiu

Konsekwencje zmian klimatycznych w EuropieMałgorzata Latos, Adam Ziemienowicz/PAP

Autorka/Autor:kw/dd

Źródło: sciencealert.com, AFP

Pozostałe wiadomości

Po krótkim ochłodzeniu gorąca, a nawet upalna pogoda powróci. Weekend przyniesie dużo słońca i nawet 32 stopnie Celsjusza na południu kraju. Jednak już od wtorku szykuje się zmiana.

Do Polski wrócą upały, ale nie na długo

Do Polski wrócą upały, ale nie na długo

Źródło:
tvnmeteo.pl

Pogoda na jutro. Noc zapowiada się pogodnie, choć na północy pojawi się więcej chmur i lokalne, słabe opady deszczu. W sobotę 5.07 na południu pojawi się więcej słońca, na północy i zachodzie - zachmurzenie i możliwe przelotne opady.

Pogoda na jutro - sobota, 5.07. Chłodna noc, w dzień prawie 30 stopni

Pogoda na jutro - sobota, 5.07. Chłodna noc, w dzień prawie 30 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Centralne obszary Teksasu zmagają się z katastrofalnymi powodziami wywołanymi intensywnymi ulewami. Miejscami w ciągu kilku godzin spadło więcej deszczu, niż notuje się w średnio w ciągu miesiąca. Są ofiary śmiertelne, trwają ewakuacje i akcje ratunkowe.

Katastrofalne powodzie. Są ofiary śmiertelne

Katastrofalne powodzie. Są ofiary śmiertelne

Źródło:
CNN

W części Krety i w okolicach Aten od kilku dni trwa walka z pożarami, które zmusiły mieszkańców i turystów do ewakuacji. Setki strażaków z pomocą śmigłowców walczą z żywiołem. Sytuację pogarsza silny wiatr. Ogień pochłania lasy, gaje oliwne i zagraża domom.

Kolejny dzień walki z żywiołem. "To było bardzo przerażające"

Kolejny dzień walki z żywiołem. "To było bardzo przerażające"

Źródło:
Reuters, Ekathimerini.com

Włochy zmagają się z falą upałów. Rośnie liczba nagłych zatrzymań pracy serca, zwłaszcza na plażach, gdzie temperatury przekraczają 40 stopni Celsjusza. Służby ratunkowe apelują o ostrożność i przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, bo nikt nie jest odporny na skutki ekstremalnego gorąca.

"Nikt nie może czuć się bezpieczny". Taka sytuacja pierwszy raz

"Nikt nie może czuć się bezpieczny". Taka sytuacja pierwszy raz

Źródło:
PAP

W Turcji trwa walka z pożarami lasów. Najgorzej sytuacja wygląda w prowincji Izmir na zachodzie kraju, gdzie ogień zbliżył się do obszarów miejskich. Płomienie strawiły już około 200 domów.

Ogień zbliża się do miast. Zniszczone setki domów

Ogień zbliża się do miast. Zniszczone setki domów

Źródło:
Reuters, Milliyet

Fala mrozów, która nawiedziła Urugwaj, przyczyniła się do śmierci co najmniej ośmiu osób. W odpowiedzi na kryzys otworzono całodobowe schroniska, zapewniając bezdomnym i najbardziej narażonym ciepło, posiłki oraz opiekę medyczną.

Ludzie zamarzali na ulicach. Osiem osób nie żyje

Ludzie zamarzali na ulicach. Osiem osób nie żyje

Źródło:
Reuters

Młody łoś zaskoczył plażowiczów w litewskiej Kłajpedzie, wskakując do wód Morza Bałtyckiego niczym do leśnego jeziora. Choć dla ludzi był to niecodzienny widok, eksperci uspokajają - łosie od czasu do czasu odwiedzają nadmorskie tereny, by się schłodzić, napić wody i kontynuować wędrówkę.

Łoś w Bałtyku? To wcale nie taka rzadkość

Łoś w Bałtyku? To wcale nie taka rzadkość

Źródło:
LNK

Trzeci jak do tej pory międzygwiezdny obiekt został zaobserwowany w Układzie Słonecznym. Kometa otrzymała nazwę 3I/ATLAS. Jak podała amerykańska agencja kosmiczna NASA, w momencie odkrycia znajdowała się około 520 milionów kilometrów od Ziemi, ale w październiku znacznie zbliży się do naszej planety.

Przybyła spoza Układu Słonecznego. NASA już wie, czym jest

Przybyła spoza Układu Słonecznego. NASA już wie, czym jest

Źródło:
NASA, MPC., space.com, virtualtelescope.eu

Instytut Badawczy Leśnictwa wydał komunikat o wysokim zagrożeniu pożarowym w lasach. Z uwagi na brak opadów ściółka w wielu regionach jest bardzo sucha i podatna na zapalenie. Szczególnie trudne warunki mają wystąpić w weekend.

Wybierasz się w weekend do lasu? Uważaj, by nie zaprószyć ognia

Wybierasz się w weekend do lasu? Uważaj, by nie zaprószyć ognia

Źródło:
Instytut Badawczy Leśnictwa

Sławosz Uznański-Wiśniewski spędził już ponad tydzień na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). W piątek polski astronauta połączył się z Uniwersytetem Wrocławskim, by odpowiedzieć na pytania uczniów.

Pytania z Ziemi, odpowiedzi z kosmosu

Pytania z Ziemi, odpowiedzi z kosmosu

Źródło:
tvnmeteo.pl

Środa była w Polsce do tej pory najgorętszym dniem w tym roku. W większości naszego kraju termometry pokazały ponad 30 stopni Celsjusza, a w niektórych miejscach było nawet ponad 36 stopni.

Najgorętszy dzień od początku roku. Które miasto było "stolicą upału"?

Najgorętszy dzień od początku roku. Które miasto było "stolicą upału"?

Źródło:
tvnmeteo.pl, IMGW

W Parku Narodowym w Zambii doszło do tragedii - dwie turystki zostały zaatakowane przez słonicę ze słoniątkiem. Przewodnicy próbowali powstrzymać zwierzę, ale zdążyło ono stratować kobiety.

Słoń stratował turystki. Nie udało się ich uratować

Słoń stratował turystki. Nie udało się ich uratować

Źródło:
PAP

Misja Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego jest już na półmetku - poinformowała we czwartek Polska Agencja Kosmiczna (POLSA). Polski astronauta znajduje się na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) tydzień. W piątek po raz kolejny połączy się z Polską.

Misja polskiego astronauty na półmetku. Dziś kolejne łączenie z Ziemią

Misja polskiego astronauty na półmetku. Dziś kolejne łączenie z Ziemią

Źródło:
PAP, POLSA

Na słynnej górskiej drodze Transfogaraskiej w rumuńskich Karpatach niedźwiedź zaatakował motocyklistę, doprowadzając do jego śmierci. Ciało mężczyzny znaleziono w 60-metrowej przepaści po ponad godzinie akcji poszukiwawczej.

Atak niedźwiedzia w Rumunii. Nie żyje motocyklista

Atak niedźwiedzia w Rumunii. Nie żyje motocyklista

Źródło:
Reuters, Știrile Pro TV, tvnmeteo.pl

Dolinę Las Vegas w Nevadzie nawiedziły silne podmuchy wiatru, które wywołały burzę piaskową. Pył pokrył między innymi lotnisko, znacznie ograniczając widoczność. Wiatr przewrócił na jezdnię słupy energetyczne, co zarejestrowała kamera zamontowana w aucie.

Słupy energetyczne runęły na jezdnię i auta. Nagranie

Słupy energetyczne runęły na jezdnię i auta. Nagranie

Źródło:
USA Today, Las Vegas Review-Journal, CNN

W znacznej części kraju panuje susza hydrologiczna. Odzwierciedlają ją wodowskazy z dramatycznie niskim stanem rzek. Susza i wysoka temperatura sprzyjają wybuchom pożarów. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa przypomina, aby nie rozpalać ognisk i grilla w pobliżu lasów.

"Takich przykładów jest bardzo dużo". Czarne trójkąty na mapie Polski

"Takich przykładów jest bardzo dużo". Czarne trójkąty na mapie Polski

Źródło:
tvnmeteo.pl, IMGW, RCB

Na podwórku jednego z naszych czytelników pojawił się diabełek pyłowy. Zjawisko zostało zarejestrowane na nagraniu, które otrzymaliśmy na Kontakt24.

"Widziałem to pierwszy raz. Totalne zaskoczenie"

"Widziałem to pierwszy raz. Totalne zaskoczenie"

Źródło:
Kontakt24, tvnmeteo.pl

Wokół Wysp Tokara, słabo zaludnionej części południowej Japonii, w ostatnim czasie znacząco wzrosła aktywność sejsmiczna. Trzęsienia ziemi o niewielkiej sile budzą niepokój wśród mieszkańców. W rozmowie z lokalnymi mediami przyznają, że "czują, jakby ciągle się trzęsło". Władze radzą przygotować się do ewakuacji, która może zostać zarządzona w każdej chwili.

Ponad 900 trzęsień ziemi w dwa tygodnie. Mieszkańcy mają być gotowi do ewakuacji

Ponad 900 trzęsień ziemi w dwa tygodnie. Mieszkańcy mają być gotowi do ewakuacji

Źródło:
BBC, The Guardian

Duża część Europy zmaga się z upałami. Miejscami na Bałkanach temperatura przekracza 40 stopni. Przed skwarem ostrzegają służby meteorologiczne. W Serbii, Chorwacji, Czarnogórze obowiązują alarmy przed spiekotą.

Upał na Bałkanach. Jest gorzej niż w Bangladeszu

Upał na Bałkanach. Jest gorzej niż w Bangladeszu

Źródło:
Reuters, BBC News, PAP

Minionej nocy na niebie mogliśmy oglądać obłoki srebrzyste. Świetliste smugi były dobrze widoczne w wielu miejscach naszego kraju. Na Kontakt24 otrzymaliśmy mnóstwo zdjęć od naszych czytelników.

Obłoki srebrzyste zachwycają na waszych zdjęciach

Obłoki srebrzyste zachwycają na waszych zdjęciach

Źródło:
Kontakt24

Choć w Europie panują ekstremalne upały, na półkuli południowej trwa zima. Mróz zaatakował m.in. Argentynę, gdzie - według informacji lokalnych mediów - doprowadził do śmierci co najmniej dziewięciu osób.

Mróz zbiera śmiertelne żniwo. Lokalne media: wśród ofiar noworodek

Mróz zbiera śmiertelne żniwo. Lokalne media: wśród ofiar noworodek

Źródło:
PAP

W 2025 roku badacze z Uniwersytetu w Manchesterze przyjrzeli się temu, jaka przyszłość czeka grzyby z rodzaju Aspergillus. Chociaż łacińska nazwa może nam niewiele mówić, każdy z nas się z nimi zetknął. Charakterystyczny puchaty nalot na przeterminowanym chlebie mógł być efektem działalności właśnie tych organizmów. Gatunków pleśni jest na świecie mnóstwo, ale Aspergillus, po polsku nazywany kropidlakiem, to częsty gość w naszych domach, a nawet wewnątrz naszych organizmów - czy tego chcemy, czy nie.

Są wszędzie. Zmiana klimatu może sprawić, że będą zagrażać milionom

Są wszędzie. Zmiana klimatu może sprawić, że będą zagrażać milionom

Źródło:
TVN24+

Sławosz Uznański-Wiśniewski, który przebywa na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, podzielił się w mediach społecznościowych kolejnymi zdjęciami. Pokazał na nich, gdzie śpi na ISS.

Tak wygląda "sypialnia" na ISS. Polak podzielił się kolejnymi zdjęciami

Tak wygląda "sypialnia" na ISS. Polak podzielił się kolejnymi zdjęciami

Źródło:
X, tvnmeteo.pl

Dwóch mężczyzn w wieku 75 i 60 lat zmarło nagle w środę we Włoszech. Ich śmierć wiąże się z upałami panującymi na Półwyspie Apenińskim od kilku dni.

Dwie osoby zmarły na plażach Sardynii

Dwie osoby zmarły na plażach Sardynii

Źródło:
PAP, Il Messaggero

We wtorek na stan Nowa Południowa Walia w Australii natarła potężna bomba niżowa. W nocy i rano w środę żywioł pozbawił prądu dziesiątki tysięcy domów oraz wywołał powodzie. Władze apelują do mieszkańców o pozostanie w domu.

Bomba niżowa się "rozgościła". Setki domów pod wodą

Bomba niżowa się "rozgościła". Setki domów pod wodą

Źródło:
Reuters, The Independent, Guardian, news.com.au