Smog zabija co roku nawet 40 tysięcy Polaków

"Jak każdej zimy tak również teraz stężenie smogu w powietrzu rośnie"

Źródło: TVN24

Według Światowej Organizacji Zdrowia ponad 99 procent populacji globu żyje w obszarach, gdzie normy jakości powietrza są przekraczane. W Polsce problem ten jest szczególnie dotkliwy - nasz kraj znajduje się w czołówce Unii Europejskiej pod względem liczby zgonów związanych z zanieczyszczeniem powietrza. Szacunki Europejskiej Agencji Środowiska wskazują, że co roku w Polsce smog odpowiada za około 40 tys. przedwczesnych zgonów

Czy jednak Polacy zdają sobie sprawę z niebezpieczeństw, jakie niesie ze sobą ekspozycja na zanieczyszczone powietrze? Odpowiedź na to pytanie może kryć się w opublikowanym przez Zakład Zdrowia Populacyjnego Szkoły Zdrowia Publicznego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP) raporcie "Mapa postaw społecznych wobec zanieczyszczeń powietrza w Polsce". Opracowanie powstało na podstawie badania opinii publicznej przeprowadzonego w czerwcu 2025 r. na reprezentatywnej próbie 1092 dorosłych mieszkańców Polski.

- Narażenie na zanieczyszczenia powietrza jest najważniejszym środowiskowym czynnikiem chorobotwórczym, prowadzącym m.in. do chorób układu oddechowego, sercowo-naczyniowego i nowotworów. Tematy zdrowia środowiskowego są wciąż niedostatecznie obecne w debacie publicznej - podkreślił profesor dr hab. n. med. Mateusz Jankowski, współautor opracowania.

Brakująca wiedza

Badanie pokazuje, że wiedza Polaków o smogu i jego źródłach jest ograniczona. Najczęściej wskazywaną substancją zanieczyszczającą powietrze był dwutlenek węgla (71 procent), choć największe zagrożenie dla zdrowia stanowią pyły zawieszone PM2,5 i PM10 - rozpoznawane tylko przez 36-39 proc. respondentów. Tylko połowa badanych wskazała domowe piece i kotły jako główne źródło emisji, mimo że to właśnie tzw. niska emisja odpowiada za największy udział w krajowym smogu. Większość ankietowanych za bardziej istotne źródła uważa przemysł (72 proc.) i transport (66 proc.).

- To, że tylko połowa Polaków identyfikuje kluczowe źródła emisji i wdraża działania ochronne, ogranicza skuteczność strategii środowiskowych - zauważył dr Kuba Sękowski, współautor analizy.

91 proc. badanych zgodziło się, że zanieczyszczone powietrze powoduje poważne choroby. Najczęściej wymieniane są choroby płuc (84 proc.) i nowotwory (68 proc.). Znacznie rzadziej respondenci łączyli smog z chorobami serca (43 proc.), przedwczesną śmiercią (40 proc.) czy obniżeniem płodności (34 proc.). Zaledwie 7 proc. Polaków było świadomych, że zanieczyszczenia powietrza zwiększają ryzyko cukrzycy. Najbardziej wrażliwe grupy to - zdaniem respondentów - osoby starsze (72 proc.), przewlekle chore (68 proc.) oraz dzieci (51 proc.). Tylko co trzeci badany wskazał kobiety w ciąży jako szczególnie narażone na skutki smogu.

Kluczowa rola edukacji

Poziom wdrażania działań ochronnych w Polsce jest niski. 44 proc. badanych deklarowało zamykanie okien podczas złej jakości powietrza, 37 proc. unikanie przebywania na zewnątrz, a jedynie 29 proc. sprawdzało bieżące dane o smogu. Oczyszczaczy powietrza używa 19 proc. ankietowanych, a masek ochronnych - 10 proc.

- Najnowsze badania pokazują, że niedostateczna świadomość społeczna problemu zanieczyszczeń powietrza i ich skutków jest poważną przeszkodą w podejmowaniu wyborów prozdrowotnych oraz barierą dla poparcia efektywnych polityk publicznych - zaznaczyła współautorka opracowania, dr Justyna Grudziąż-Sękowska.

Trzech na czterech badanych uznaje, że walka ze smogiem powinna być priorytetem władz publicznych. Poparcie dla konkretnych działań jest jednak zróżnicowane. Wymianę starych pieców popiera 53 proc. Polaków, opodatkowanie firm emitujących zanieczyszczenia - 54 proc., a restrykcyjne limity emisji przemysłowych - 49 proc. Znacznie mniejsze poparcie odnotowano w przypadku stref czystego transportu (27 proc.), zamykania kopalń (23 proc.), czy zakazu produkcji samochodów spalinowych (10 proc.).

Autorzy raportu podkreślili konieczność intensyfikacji działań edukacyjnych, w tym włączenia treści dotyczących zdrowia środowiskowego do programów szkolnych. Rekomendują również wzmocnienie roli lekarzy rodzinnych, kardiologów i pulmonologów w edukacji pacjentów, a także kampanie społeczne adresowane do różnych grup społecznych.

- Mam nadzieję, że dane przedstawione w raporcie przyczynią się do upowszechnienia profilaktyki zagrożeń środowiskowych wśród mieszkańców Polski - podsumował prof. Jankowski.