"Przełomowe wydarzenie w historii polskiej nauki", szczątki pierwszych Słowian i zwierzęta sprzed milionów lat

Źródło:
PAP
We wraku statku odnaleziono butelki z wodą mineralną. Dlaczego to prawdziwy skarb?
We wraku statku odnaleziono butelki z wodą mineralną. Dlaczego to prawdziwy skarb? Jan Błaszkowski/Fakty TVN
wideo 2/4
We wraku statku odnaleziono butelki z wodą mineralną. Dlaczego to prawdziwy skarb? Jan Błaszkowski/Fakty TVN

Starty polskich satelitów, zaskakujące odkrycia zwierząt sprzed setek milionów lat i archeologiczne znaleziska, które mogą zmienić dotychczasowe ustalenia naukowców. Oto jedne z najważniejszych wydarzeń w polskiej nauce w 2024 roku.

Jedno z ciekawszych doniesień naukowych w minionym roku przypadło na styczeń i dotyczyło odkrycia w Kamieniu Pomorskim rzadkiej renesansowej monety Albrechta Hohenzollerna. Srebrne 3 grosze zostały odnalezione w trakcie prac porządkowych na cmentarzu wojennym w Kamieniu Pomorskim. To bardzo rzadkie znalezisko w północnej części Pomorza.

W lutym wyobraźnią miłośników nauki zawładnęły efekty prac paleontologów. Najpierw media obiegła informacja, że polscy naukowcy odkryli niezwykłą rybę sprzed 365 milionów lat. Ponad dwumetrowa drapieżna ryba pancerna z ekstremalnie wydłużoną dolną szczęką, nazwana Alienacanthusem malkowskii, została znaleziona w osadach skalnych w Górach Świętokrzyskich.

Niedługo potem poinformowano o odkryciu jeziora kości oraz o wynikach analiz kości i licznych przedmiotów z epoki brązu. We wsi Papowo Biskupie, na ziemi chełmińskiej, wytropiła je Kujawsko Pomorska Grupa Poszukiwaczy Historii. Zdaniem antropologów z Uniwersytetu Łódzkiego badania DNA szczątków z około 1000-450 lat przed naszą erą mogą zachwiać obowiązującą teorią, według której Słowianie przybyli na obecne ziemie polskie dopiero na początku drugiej połowy pierwszego tysiąclecia naszej ery.

Księżycowy robot, odkrycie o polskim smogu

W marcu Polska Agencja Prasowa poinformowała o opracowaniu przez polskich inżynierów z firmy Astronika mechanizmu... nogi skoczka księżycowego. Robot, powstający na zlecenie Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), ma stanowić alternatywę dla łazików, które nie zawsze radzą sobie w trudnym terenie Księżyca. W księżycowych górach, które często stanowią dla łazików barierę nie do pokonania, skoczek będzie mógł swobodnie się poruszać.

Również w marcu okazało się, że powszechne przekonanie, jakoby algorytmy i sztuczna inteligencja były obiektywne, jest błędne. Technologia zawsze odzwierciedlała istniejące w społeczeństwach uprzedzenia i stereotypy, ponieważ bazy danych, na których się opiera i uczy, optymalizują oraz wdrażają ludzie - podkreślili naukowcy z Akademii Leona Koźmińskiego (ALK) w Warszawie.

Kolejne ciekawe doniesienie z zakresu archeologii przyszło w maju. Archeolodzy z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, pracujący w Berenike nad Morzem Czerwonym w Egipcie, znaleźli papirusy z listami rzymskich centurionów stacjonujących w Egipcie. Dokumenty odnaleziono między innymi wraz z ceramiką z Italii, monetami rzymskimi i specyficzną zapinką do płaszcza w miejscu, które mogło być pozostałością biura centuriona. Mniej więcej w tym samym czasie inny zespół, analizujący sztukę naskalną sprzed dwóch tysięcy lat, poinformował o nowych interpretacjach petroglifów z peruwiańskiego Toro Muerto. Wzory geometryczne, linie, zygzaki, które towarzyszą wizerunkom tancerzy (danzantes), wyrytych w tamtejszych blokach skalnych, to nie węże czy pioruny, ale zapis pieśni - zasugerowali autorzy analiz. Toro Muerto to jedno z najbogatszych w sztukę naskalną miejsc w Ameryce Południowej. Na tysiącach wulkanicznych głazów zachowały się tam ryty naskalne, czyli petroglify, które powstały w różnym czasie.

Również w maju naukowcy ogłosili, że - ze względu na skład fizykochemiczny - polski smog jest szczególnie niebezpieczny dla układu krążenia: zwiększa ryzyko zawału serca i udaru mózgu. Jak powiedział kardiolog dr hab. Łukasz Kuźma, to nasz "nowy, niechlubny produkt regionalny". Potwierdziły to badania zespołu Kliniki Kardiologii Inwazyjnej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku pod jego kierunkiem.

Smog nad PoznaniemLukasz Pawel Szczepanski/Shutterstock

"Przełomowe wydarzenie w historii polskiej nauki"

Duże zainteresowanie wzbudziło nazwanie dwóch planetoid na cześć polskich naukowców. Odkryte przez litewskich astronomów ciała niebieskie zyskały nazwy honorujące Władysława Dziewulskiego i Marcina Poczobutta-Odlanickiego. Informacja o badaniach naukowców z UW, dotyczących wymarłego gada z ekstremalnie wydłużonymi kręgami szyjnymi, obiegła media w czerwcu. Ekstremalnie długa szyja tanystrofa, stanowiąca połowę długości jego ciała, składała się tylko z 13 kręgów, za to niezwykle wydłużonych. Tanystrof żył w okresie triasu około 240 mln lat temu, również na terenie współczesnej Polski (skamieniałości znaleziono m.in. w Miedarach w woj. śląskim).

W lipcu podczas testów polska rakieta suborbitalna ILR-33 BURSZTYN 2K osiągnęła pułap 101 kilometrów. "To wydarzenie przełomowe w historii polskiej nauki i dokonań polskich inżynierów w zakresie technologii kosmicznych" zaznaczono w komunikacie Polskiej Agencji Kosmicznej POLSA i Instytutu Lotnictwa Sieci Badawczej Łukasiewicz. BURSZTYN to pierwsza na świecie rakieta, w której jako utleniacz zastosowano nadtlenek wodoru o stężeniu 98 procent.

Także w lipcu polscy nurkowie informowali o odkryciu na dnie Bałtyku wraku pełnego butelek. Wrak XIX-wiecznego żaglowca był wypełniony około setką butelek szampana i wody mineralnej. Szef ekspedycji szacował, że jednostka mogła zatonąć w okolicy Szwecji między 1850 a 1876 rokiem.

We wraku statku odnaleziono butelki z wodą mineralną i szampanemStachuraphoto.com

W sierpniu rakieta Falcon-9 firmy SpaceX wyniosła na orbitę polskiego satelitę EagleEye. Największy i najbardziej zaawansowany rodzimy orbiter niemal od razu zaczął przekazywać dane telemetryczne, jednak kilka dni później zamilkł. Według Jacka Kośca, wiceprezesa firmy Creotech Instruments, w której powstał satelita, EagleEye działał świetnie przez tydzień, a potem operatorzy utracili z nim dwukierunkową łączność.

Satelita EagleEye w przestrzeni kosmicznej - wizualizacjaCreotech Instruments

Setki zabytków

Jedno z ciekawszych doniesień powakacyjnych dotyczyło odkrycia na stanowisku "Łysa Góra" na Mazowszu około 300 zabytków, m.in. żelaznych siekier, nożyc oraz unikatowego hełmu z IV w. p.n.e. Kierujący badaniami dr Bartłomiej Kaczyński ocenił, że hełm to przykład zaawansowanej metalurgii celtyckiej. Odkrycie zmienia dotychczasowe postrzeganie skali kontaktów ze światem celtyckim w starszym okresie przedrzymskim.

Odkryto brązowy hełm celtycki z IV wiekuPaństwowe Muzeum Archeologiczne

W podobnym czasie badacze pracujący w tanzańskim Parku Narodowym Serengeti poinformowali o odkryciu tam ponad 30 cennych stanowisk archeologicznych i zidentyfikowaniu tam, nieznanych wcześniej malowideł naskalnych, fragmentów ceramiki i narzędzi kamiennych. Badania prowadzi tam zespół pod kierownictwem dr hab. Marty Osypińskiej z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Natomiast w Kazimierzy Wielkiej w województwie świętokrzyskim odkryto pozostałości 160 obiektów archeologicznych związanych z osadnictwem neolitycznym oraz z wczesnej epoki brązu. Jako szczególnie interesujące krakowscy archeolodzy wymieniali cmentarzysko, datowane na młodszy okres przedrzymski i wczesny okres rzymski (I w. p.n.e. - II w. n.e.).

Październik upłynął pod znakiem wyjątkowej kolekcji orientalnej mody, którą pokazał paryski Luwr. Były to stroje królów, królewskich matek i biskupa ze średniowiecznej Nubii, zrekonstruowane przez polskich naukowców z UW i projektantów z Uniwersytetu SWPS na podstawie malowideł zdobiących niegdyś ściany katedry w Faras.

Zespół krakowskich badaczy we współpracy z zagranicznymi partnerami przebadał mechanizmy adaptacyjne bakterii pobranych z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Odkrycia wskazują, że mikroorganizmy wyizolowane z wnętrza ISS przystosowały się do życia w przestrzeni kosmicznej. Badania mikroorganizmów, które razem z astronautami odbyły podróż do ISS i zadomowiły się na stacji kosmicznej, przeprowadził zespół badaczy z krakowskich jednostek badawczych: Małopolskiego Centrum Biotechnologii UJ oraz Sano - Centrum Medycyny Obliczeniowej w ścisłej współpracy z partnerami z Jet Propulsion Laboratory NASA i Acibadem University w Stambule.

Ignis, Proba-3

Jedno z ciekawszych doniesień października dotyczyło skali i mechanizmów odchodzenia ludzi z nauki. Zjawisko to w różnych krajach przebadał prof. Marek Kwiek i dr Łukasz Szymula z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jak ustalili, tylko połowa osób po 10 latach od ukazania się swojej pierwszej publikacji naukowej jest dalej aktywnymi naukowcami, natomiast po 20 latach w nauce zostaje już tylko jedna trzecia osób. Wzorce rezygnacji z nauki są podobne w różnych krajach.

W listopadzie naukowcy upublicznili sposób na walkę z groźnym gronkowcem złocistym. Dzięki zastosowaniu wirusów atakujących bakterie oraz małych białek o nazwie bakteriocyny można poradzić sobie z niebezpiecznymi szczepami tej bakterii opornymi na antybiotyki. Na to wskazują badania prowadzone przez naukowców z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN.

W grudniu czterej uczeni: dr hab. Sebastian Glatt, prof. Janusz Lewiński, prof. Krzysztof Sacha i prof. Marcin Wodziński odebrali Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Wyróżnienia przyznano po raz 33.

Koniec roku w nauce zdominował temat misji kosmicznych. Właśnie w grudniu w kosmos trafił podwójny satelita Proba-3. Dwa statki kosmiczne wyniosła na orbitę rakieta z indyjskiego Centrum Kosmicznego Satish Dhawan. Formacja utworzona przez koronograf, czyli teleskop do obserwacji korony słonecznej, i tak zwany okulter - element z dyskiem okulograficznym przesłaniającym tarczę Słońca - przez dwa lata będzie co 20 godzin tworzyć sztuczne zaćmienie Słońca. Wszystko po to, by m.in. umożliwić naukowcom z Centrum Badań Kosmicznych PAN obserwację korony słonecznej.

Ogłoszono też oficjalną nazwę pierwszej polskiej misji na Międzynarodową Stację Kosmiczną. W ramach Ignis (z łac. ogień) - bo tak nazwano to przedsięwzięcie - astronauta Sławosz Uznański przeprowadzi na orbicie 13 eksperymentów z zakresu technologii, biologii, medycyny i psychologii, przygotowanych przez polskich naukowców i inżynierów. Uznański poleci na orbitę wiosną 2025 r.

Sławosz UznańskiPAP/Albert Zawada

Autorka/Autor:ps

Źródło: PAP

Źródło zdjęcia głównego: Creotech Instruments

Pozostałe wiadomości

IMGW wydał najnowszą prognozę zagrożeń meteorologicznych. Na horyzoncie widać upał - jednego dnia alarmami drugiego stopnia może zostać objęta nawet połowa województw. Sprawdź, gdzie może być niebezpiecznie.

Pół Polski na pomarańczowo. IMGW może wydać ostrzeżenia przed upałem

Pół Polski na pomarańczowo. IMGW może wydać ostrzeżenia przed upałem

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Pogoda na jutro, czyli na wtorek 26.08. Noc będzie zróżnicowana pod względem zachmurzenia, miejscami mogą wystąpić przelotne opady. Temperatura utrzyma się na umiarkowanym poziomie. W dzień dominować będzie pogodna aura, choć na północnym wschodzie możliwe są przelotne deszcze i lokalne burze.

Pogoda na jutro - wtorek, 26.08. Nocą miejscami przydadzą się parasole

Pogoda na jutro - wtorek, 26.08. Nocą miejscami przydadzą się parasole

Źródło:
tvnmeteo.pl

Intensywne opady deszczu spowodowały zniszczenia w południowym Jemenie. Jak opowiadali mieszkańcy miasta Aden, były to jedne z najpoważniejszych podtopień, jakie pamiętają. Woda wdzierała się do domów i niszczyła samochody.

Lało przez dwa dni. "Wszędzie zniszczone samochody, zalane domy"

Lało przez dwa dni. "Wszędzie zniszczone samochody, zalane domy"

Źródło:
Reuters, Anadolu Ajansi

Gwałtowny skok temperatury nastąpi już w ciągu kilku dni. Na jak długo zawita do nas ciepło? Sprawdź autorską, długoterminową prognozę pogody na 16 dni, przygotowaną przez prezentera tvnmeteo.pl Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni: upał na sam koniec wakacji

Pogoda na 16 dni: upał na sam koniec wakacji

Źródło:
tvnmeteo.pl

W Hiszpanii trwa walka z gigantycznymi pożarami. W jednej z gmin w Galicji płomienie zdołały zbliżyć się do gospodarstw domowych. Władze alarmują, że tegoroczny sezon pożarowy jest najgorszy od blisko 20 lat.

Płomienie blisko domów. "Prowincja stoi w ogniu"

Płomienie blisko domów. "Prowincja stoi w ogniu"

Źródło:
Reuters, ENEX, El Pais

Sierpniowy rekord temperatury minimalnej został pobity na jednym z polskich mrozowisk. W poniedziałek rano termometry na stacji Biegun Zimna Kotliny Orawsko-Nowotarskiej pokazały zaledwie -3,6 stopnia Celsjusza. Przy gruncie było jeszcze mroźniej.

Tak mroźno w sierpniu nie było tu jeszcze nigdy

Tak mroźno w sierpniu nie było tu jeszcze nigdy

Źródło:
Biegun zimna Kotliny Orawsko-Nowotarskiej, IMGW, tvnmeteo.pl

W USA potwierdzony pierwszy przypadek zakażenia muchą śrubową u człowieka. Larwy tego pasożyta żyją w ciele żywiciela, zjadając jego tkanki. Owad jest szczególnie niebezpieczny dla zwierząt hodowlanych.

Mucha śrubowa w ciele człowieka. Pierwszy przypadek w USA

Mucha śrubowa w ciele człowieka. Pierwszy przypadek w USA

Źródło:
Reuters

Na północno-wschodnią część Wietnamu natarł groźny tajfun Kajiki. Miejscowe władze ewakuowały ponad 500 tysięcy osób oraz zamknęły szkoły i lotniska.

Ponad pół miliona osób z nakazem ewakuacji. Tajfun nadciągnął

Ponad pół miliona osób z nakazem ewakuacji. Tajfun nadciągnął

Aktualizacja:
Źródło:
Reuters

Stado dzików spacerujące po jednej z dzielnic Budapesztu zwróciło uwagę jej mieszkańców. Władze stolicy Węgier postanowiły wyjść naprzeciw problemowi, stawiając w części miasta specjalne pułapki.

W tej stolicy postawiono pułapki na dziki

W tej stolicy postawiono pułapki na dziki

Źródło:
PAP

Górskie mokradła w Kolorado mogą być miejscem powstawania silnej neurotoksyny. Jak wynika z badań, na skutek zanieczyszczenia środowiska w regionie powstały dogodne warunki do syntezy metylortęci. Naukowcy apelują, że jest to szczególnie niebezpieczne, ponieważ ekosystem jest źródłem wody pitnej dla ponad trzech milionów ludzi.

Górskie mokradła produkują śmiertelnie groźną substancję

Górskie mokradła produkują śmiertelnie groźną substancję

Źródło:
The Conversation

Firma SpaceX odwołała kolejny lot testowy Starshipa. W nocy z niedzieli na poniedziałek największa rakieta świata miała po raz dziesiąty wznieść się w powietrze. Jednak na pół godziny przed startem inżynierowie przerwali procedurę.

Lot Starshipa wstrzymany. Jest nowa data startu

Lot Starshipa wstrzymany. Jest nowa data startu

Źródło:
PAP, Reuters, SpaceX

W Normandii na północy Francji udało się uchwycić na nagraniu niezwykle efektowne zjawisko - fragment klifu runął do morza. Choć w pobliżu znajdowali się ludzie, w zdarzeniu nikt nie ucierpiał.

Fragment klifu runął do morza. Zobacz nagranie

Fragment klifu runął do morza. Zobacz nagranie

Źródło:
Reuters, huffingtonpost.fr

W niedzielę północne Włochy nawiedziła gwałtowna burza, które przyniosła ze sobą silny deszcz i wiatr, a miejscami także grad. Żywioł łamała drzewa, dewastował plaże oraz zamieniał ulice w potoki. Trwa usuwanie szkód.

Sztab kryzysowy, połamane drzewa, utrudnienia na kolei

Sztab kryzysowy, połamane drzewa, utrudnienia na kolei

Źródło:
PAP, tg24.sky.it

Hiszpańska agencja meteorologiczna AEMET przekazała, że fala upałów, która zakończyła się przed niespełna tygodniem, była najsilniejsza w historii pomiarów. Sierpniowa anomalia temperatury wyniosła 4,6 stopnia Celsjusza.

Takiej fali upałów jeszcze tam nie było

Takiej fali upałów jeszcze tam nie było

Źródło:
PAP, EFE, El Mundo

Tuż za Erin, która przez jakiś czas była huraganem, utworzyła się inna burza tropikalna. Fernand, bo takie otrzymała imię, w najbliższych dniach będzie przemieszczać się przez środkowy Atlantyk.

Tuż za Erin podąża Fernand. Czy stanie się huraganem

Tuż za Erin podąża Fernand. Czy stanie się huraganem

Źródło:
The Weather Channel, AccuWeather

W niedzielę na Kasprowym Wierchu leżał śnieg. Opady związane były z zimnym powietrzem arktycznym, które napływa obecnie do Polski. W niektórych miejscach termometry pokazywały w nocy ujemne wartości.

Odrobina zimy w sierpniu. W Tatrach spadł śnieg

Odrobina zimy w sierpniu. W Tatrach spadł śnieg

Aktualizacja:
Źródło:
TOPR, tvnmeteo.pl, TVN24

Szron pojawił się na samochodach w nocy z soboty na niedzielę. Na Kontakt24 otrzymaliśmy zdjęcia dokumentujące przymrozek na Dolnym Śląsku. To nie jedyne ciekawe zjawisko, jakie przyniosła nam pogoda w ciągu ostatniej doby.

Grad, szron i trąby wodne. Sobotnia aura na zdjęciach

Grad, szron i trąby wodne. Sobotnia aura na zdjęciach

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl, Kontakt24

Jezioro w północnym Pakistanie jest na skraju wylania. Jak poinformowały władze prowincji Gilgit-Baltistan, zbiornik powstał na skutek zejścia lawiny błotnej, która zablokowała jedną z rzek. Jeśli dojdzie do przerwania naturalnej tamy, spiętrzona woda może zagrozić kilku miastom.

Po lawinie powstało jezioro. Jest śmiertelnie niebezpieczne

Po lawinie powstało jezioro. Jest śmiertelnie niebezpieczne

Źródło:
Reuters, The Nation Pakistan

W sobotę pogoda w Polsce jest zmienna. Lokalnie występują burze, a na północy nad Bałtykiem pojawiają się trąby wodne. Zjawiska można zobaczyć na nagraniach.

"Wyjąłem telefon i zacząłem nagrywać". Znów pojawiły się nad Bałtykiem

"Wyjąłem telefon i zacząłem nagrywać". Znów pojawiły się nad Bałtykiem

Źródło:
tvnmeteo.pl

Przed jedną ze szkół w mieście Pearl w amerykańskim stanie Missisipi pojawił się aligator. Dzieci i nauczyciele przez kilka godzin musieli pozostać w budynku. Zwierzę zostało bezpiecznie odłowione i przewiezione z dala od zabudowań.

Przed szkołą pojawił się aligator

Przed szkołą pojawił się aligator

Źródło:
CNN

Sześciu uczniów utonęło w Egipcie podczas wycieczki szkolnej na plaży Abu Tlat w Aleksandrii. Mimo obowiązującego zakazu kąpieli, grupa weszła do morza. Ratownicy uratowali 21 innych osób. Jak informują lokalne media, zakaz wchodzenia do morza łamany jest notorycznie, co prowadzi do kolejnych tragedii.

Pływali mimo czerwonej flagi. Sześciu uczniów utonęło

Pływali mimo czerwonej flagi. Sześciu uczniów utonęło

Źródło:
PAP

W ostatnim czasie na plażach w trzech gminach brazylijskiego stanu Sao Paulo znaleziono setki martwych pingwinów. Większość z nich to młode osobniki. Naukowcy nie znają jeszcze dokładnej przyczyny tak masowej śmierci zwierząt, ale są pewne hipotezy.

Na plażach znaleziono setki martwych pingwinów

Na plażach znaleziono setki martwych pingwinów

Źródło:
PAP, Globo, Poder360

Brytyjscy naukowcy odkryli nowy gatunek dinozaura. Skamieniałości sprzed 125 milionów lat wskazują, że zwierzę wyróżniało się wyjątkowo długimi, kolczastymi wyrostkami na grzbiecie i ogonie, przypominającymi żagiel.

Jego grzbiet przypominał żagiel. Odkryto nowy gatunek dinozaura

Jego grzbiet przypominał żagiel. Odkryto nowy gatunek dinozaura

Źródło:
PAP

Na początku września dojdzie do zaćmienia Księżyca, które będzie można oglądać w naszym kraju. Tarcza naszego naturalnego satelity zostanie przysłonięta przez cień rzucany przez Ziemię.

Zbliża się zaćmienie Księżyca. Czy będzie widoczne w Polsce

Zbliża się zaćmienie Księżyca. Czy będzie widoczne w Polsce

Źródło:
PAP

Nawalny deszcz nawiedził stan Uttarakhand w północnych Indiach. Doprowadził do osunięcia ziemi i powodzi błyskawicznych. W lawinie błotnej całkowicie zniszczone zostały dwa domy, a kilkanaście kolejnych - poważnie uszkodzonych. Ekstremalne zjawiska pogodowe nasilają się wskutek zmieniającego się klimatu, a kolejne ulewy mogą jeszcze pogorszyć sytuację.

Lawina błotna przyszła w nocy. Są zaginieni

Lawina błotna przyszła w nocy. Są zaginieni

Źródło:
Reuters

Plaże w Guardamar del Segura, na południowo-wschodnim wybrzeżu Hiszpanii, zostały tymczasowo zamknięte po tym, jak w wodach przybrzeżnych zauważono dwa jadowite morskie ślimaki, znane też jako niebieskie smoki. Mimo niewielkich rozmiarów mogą być niebezpieczne - kontakt z nimi może grozić bolesnymi poparzeniami skóry.

Niebieskie smoki przy popularnych plażach. Zakazano kąpieli

Niebieskie smoki przy popularnych plażach. Zakazano kąpieli

Źródło:
CNN, tvnmeteo.pl