Czym jest atmosfera ziemska. Z czego się składa i jakie ma warstwy

Źródło:
zpe.gov.pl
Kula ziemska nocą (NASA)
Kula ziemska nocą (NASA)NASA
wideo 2/4
Kula ziemska nocą (NASA)NASA

Atmosfera w najprostszym ujęciu jest to gazowa powłoka otaczająca ciało niebieskie. Atmosfera chroni życie na Ziemi wytwarzając ciśnienie umożliwiające istnienie ciekłej wody na powierzchni tej planety, pochłaniając ultrafioletowe promieniowanie słoneczne, ogrzewając powierzchnię poprzez zatrzymywanie ciepła i redukując ekstremalne temperatury między dniem a nocą.

● Atmosfera zawiera 78,08% azotu, 20,95% tlenu , 0,93% argonu, 0,04% dwutlenku węgla i niewielkie ilości innych gazów.

● Atmosfera składa się z kilku stref, a wraz z jej wysokością zmienia się temperatura, gęstość powietrza i ciśnienie atmosferyczne.

● Troposfera jest pierwszą i najniższą warstwą atmosfery Ziemi, która zawiera 75 proc. całkowitej masy atmosfery planety, 99 proc. całkowitej masy pary wodnej i aerozoli.

Czym jest atmosfera?

Atmosfera ma masę pozwalającą na utrzymanie gazów w wyniku działania grawitacji. W jej obrębie wyróżnia się warstwę planetarną graniczną oraz dobrze wymieszaną. Warto dodać, że w przypadku Jowisza, Saturna, Neptuna, czy Urana atmosfera definiowana jest jako przezroczysta powłoka, której promieniowanie jest odczuwalne. Planetoidy, ze względu na swoją małą masę, pozbawione są gazowej pokrywy. Pluton pomimo tego, że jest planetą karłowatą, ma swoją atmosferę. Ciało to znajduje się bowiem w znacznej odległości od Słońca, dlatego masa niezbędna do podtrzymania gazowej powłoki nie musi być duża.

Czym charakteryzuje się ziemska atmosfera?

Atmosfera Ziemi została najlepiej zbadana przez naukowców. Tworzy ją powietrze składające się głównie z azotu (trochę ponad 78% objętości), tlenu (niemal 21%) i argonu (niecały 1%). Ziemska atmosfera charakteryzuje się pionową budową ze strefami o różnorodnej temperaturze, mieszaninie chemicznej i stopniach jonizacji cząstek. Między tymi obszarami trudno jest wyznaczyć dokładne granice. Najniższa warstwa atmosfery to troposfera. W jej obrębie zachodzą zjawiska pogodowe oraz obieg wodny. W troposferze powstają też chmury.

Atmosfera ziemska jest bogata w tlen m.in. dzięki erupcjom wulkanówWiki Commons / Justinhamel

Jaka jest temperatura w atmosferze Ziemi i innych planet?

Ziemska atmosfera wyróżnia się dużą gęstością. Jej temperatura może wynosić od -89 do +58 stopni Celsjusza. W przypadku innych planet wartość ta wynosi:

Merkury: od -170 do +430, Wenus: +460, Mars: od -87 do -5, Jowisz: -108, Saturn: -140, Uran: -197, Neptun: -201.

ZOBACZ TEŻ: Saturn – jaką ma strukturę i z czego składają się pierścienie drugiej największej planety Układu Słonecznego

Warstwy atmosfery ziemskiej

Ziemską atmosferę tworzy kilka stref, a podstawą ich wydzielenia są zmiany składu chemicznego, temperatur i stopnia jonizacji. Warstwy atmosfery ziemskiej to:

troposfera - jej granica przebiega ok. 10 km nad powierzchnią Ziemi (w zależności od położenia od 7 do 17 km) – jest to najcieńsza, najgorętsza i najgęstsza strefa, która kumuluje ponad 50 procent masy powietrza; w troposferze ciśnienie i gęstość gazów spadają w szybkim tempie wraz ze wzrostem wysokości; zachodzą tu zjawiska pogodowe, odbywa się obieg wody, a para wodna tworzy chmury; można zaobserwować również konwekcję.

stratosfera (ok. 12-50 km nad powierzchnią Ziemi) – w stratosferze następuje rozrzedzenie gazów; wieją prądy strumieniowe, a temperatura powietrza wzrasta - gdyż jego cząstki intensywnie pochłaniają promieniowanie ultrafioletowe Słońca;

mezosfera (ok. 50-85 km) – następuje w niej spadek temperatury od 0 do -70; niebo zmienia kolor z błękitnego w granatowy i pojawiają się na nim gwiazdy; do śladowych wartości obniża się ciśnienie i gęstość powietrza, a powietrze w tej strefie staje się przewodnikiem prądu; ciekawostka - to w tej warstwie tworzą się tzw. obłoki srebrzyste, które możemy obserwować w Polsce na przełomie czerwca i lipca o zmroku na północnym niebie.

Obłoki srebrzysteam

jonosfera (85-2000 km nad Ziemią) – tworzą ją zjonizowane cząstki gazów, na które oddziałuje promieniowanie kosmiczne. W jej skład wchodzi termosfera (85-500 km) – w tej strefie przestają rozchodzić się fale dźwiękowe, powietrze jest rozrzedzone, a skład chemiczny atmosfery przeobraża się; wiatr słoneczny zderza się z gazami atmosferycznymi, co prowadzi do powstania zorzy polarnej. Na wysokości 100 km n.p.m. przebiega tzw. linia Karmana (umowna granica między kosmosem a Ziemią). Wyżej jest egzosfera (500-2000 km) – występuje w niej praktycznie próżnia, powietrze występuje śladowo.

Dalej zaczyna się przestrzeń kosmiczna – jest to otwarta przestrzeń w stanie wysokiej próżni z wysokoenergetycznym wiatrem słonecznym; nie rozchodzą się w niej fale dźwiękowe.

Atmosfera ziemska (Maria Samczuk/PAP)Maria Samczuk/PAP

ZOBACZ TEŻ: Pluton. Dlaczego stał się planetą karłowatą i stracił status 9. planety Układu Słonecznego

Zjawiska atmosferyczne

Zjawiska atmosferyczne określa się także jako meteorologiczne lub fizyczne. Zachodzą one w powietrzu albo na Ziemi. Za zjawisko atmosferyczne nie uznaje się przeobrażeń pary wodnej w chmury.

Wśród zjawisk atmosferycznych należy wskazać m.in.:

- hydrometeory – opady wody w różnym stanie skupienia - deszcz, śnieg, krupy, śnieg ziarnisty, mżawkę, ziarna lodowe, grad, pył diamentowy, zamieć, mgłę, rosę, szron; - litometeory – zmętnienie, dymy, zamieć pyłową lub piaskową, wichurę pyłową lub piaskową, - fotometeory – halo słoneczne albo księżycowe, wieniec wokół Słońca, iryzacja, tęcza, biała tęcza, pierścień Bishopa, miraż, zielony promień (zwany również zielonym błyskiem).

Atmosfera stanowi gazową powłokę umożliwiającą człowiekowi życie. Należy jednak pamiętać, że przedostają się do niej różnorodne zanieczyszczenia obniżające jakość wdychanego powietrza. Konieczne jest zatem tworzenie ekologicznych rozwiązań prowadzących do zmniejszenia ilości produkowanego siarkowodoru, metanu, amoniaku itp.

Źródła: zpe.gov.pl spaceplace.nasa.gov Astronomia ogólna, Eugeniusz Rybka, wydawnictwo: PWN, 1983 imgw.pl eso.org

Autorka/Autor:red.//am

Źródło: zpe.gov.pl

Źródło zdjęcia głównego: Wiki Commons / Justinhamel

Pozostałe wiadomości

Pogodę w nadchodzących dniach będzie kształtował "zgniły" wyż. Sprawi, że w kolejnych dniach w wielu miejscach będzie pochmurno i mglisto. Poranki okażą się mroźne, a w dzień temperatura ledwo przekroczy 10 stopni Celsjusza.

"Zgniły" wyż zawładnie Polską. Co to dla nas oznacza

"Zgniły" wyż zawładnie Polską. Co to dla nas oznacza

Źródło:
tvnmeteo.pl

Chmura przypominająca latający spodek zawisła nad szczytami. Została uchwycona na nagraniu przez pracownika Wysokogórskiego Obserwatorium Meteorologicznego IMGW-PIB na Kasprowym Wierchu.

Zjawiskowa chmura zawisła nad szczytami

Zjawiskowa chmura zawisła nad szczytami

Źródło:
IMGW, tvnmeteo.pl

Pogoda na jutro, czy na wtorek 5.11. Przed nami mroźna noc, pojawią się też mgły i zamglenia. Dzień przyniesie przeważnie pogodną aurę. Termometry pokażą maksymalnie 11 stopni.

Pogoda na jutro - wtorek, 5.11. Nocą w wielu regionach zetnie mróz

Pogoda na jutro - wtorek, 5.11. Nocą w wielu regionach zetnie mróz

Źródło:
tvnmeteo.pl

IMGW wydał alarmy pierwszego stopnia. Synoptycy ostrzegają przed gęstymi mgłami, które mogą ograniczać widzialność. Kierowcy powinni uważać, bo warunki na drogach będą trudne. Sprawdź, gdzie będzie niebezpiecznie.

Kierowcy, tej nocy zachowajcie szczególną ostrożność

Kierowcy, tej nocy zachowajcie szczególną ostrożność

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Żubry przechodzą przez asfaltową drogę o poranku. Wędrówkę stada uchwycił na nagraniu Reporter24 pan Antoni. - Lubię sobie spacerować po lesie, a żubrami interesuje się, bo to gatunek, który prawie wyginął - powiedział.

"To stado może liczyć ze sto osobników albo jeszcze więcej"

"To stado może liczyć ze sto osobników albo jeszcze więcej"

Źródło:
Kontakt24

Ulewy nawiedziły w poniedziałek hiszpańską Katalonię. Gwałtowna aura spowodowała, że odwołano 70 połączeń lotniczych. W Barcelonie, gdzie przez pewien czas obowiązywały alarmy najwyższego, czerwonego stopnia, częściowo zalane zostało lotnisko.

Zwały ziemi i błota na autostradach, był czerwony alert

Zwały ziemi i błota na autostradach, był czerwony alert

Aktualizacja:
Źródło:
Reuters, TVE, El Pais, tvnmeteo.pl, PAP

Dzisiejszy wieczór był kolejnym z rzędu, kiedy nad Polską dało się zaobserwować "kosmiczny pociąg". Zdjęcia i nagrania przelotu satelitów Starlink otrzymaliśmy na Kontakt24.

Przelot Starlinków. Wasze relacje

Przelot Starlinków. Wasze relacje

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl, Z głową w gwiazdach

W oddali widziałem już zbliżającą się wodę. W ostatnim momencie przejechałem samochodem przez most. Widziałem ludzi i samochody niesione przez nurt - opowiadał w rozmowie z redakcją Kontaku24 pan Lech, który mieszka w hiszpańskiej Walencji. Trwa sprzątanie po katastrofalnych powodziach, które niecały tydzień temu nawiedziły południowo-wschodnią część kraju. Liczba ofiar śmiertelnych przekracza 200, zaginionych jest ponad tysiąc.

"Przejechałem przez most, który zawalił się dwie minuty później"

"Przejechałem przez most, który zawalił się dwie minuty później"

Źródło:
Kontakt24, Reuters, PAP, tvnmeteo.pl

Ochłodzenie, które przyszło do nas w weekend, pozostanie w Polsce na dłużej. Sprawdź długoterminową prognozę pogody przygotowaną przez prezentera tvnmeteo.pl Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni: o cieple możemy na razie zapomnieć

Pogoda na 16 dni: o cieple możemy na razie zapomnieć

Źródło:
tvnmeteo.pl

Wyż, który w wielu miejscach kraju gwarantuje słoneczną pogodę, jednocześnie sprzyja uciekaniu ciepła do atmosfery. Dlatego noce i poranki w tym tygodniu będą zimne. Na wschodzie kraju chwyci kilkustopniowy mróz.

To będą mroźne poranki. Arktyczne zimno płynie do Polski

To będą mroźne poranki. Arktyczne zimno płynie do Polski

Źródło:
tvnmeteo.pl

Kilkanaście osób zostało rannych po tym, jak przez środkową część stanu Oklahoma przeszły gwałtowne burze i co najmniej kilka tornad. Zniszczone są liczne domy. W sześciu hrabstwach wprowadzono stan wyjątkowy.

Ranni, domy zrównane z ziemią. Przeszło co najmniej sześć tornad

Ranni, domy zrównane z ziemią. Przeszło co najmniej sześć tornad

Źródło:
PAP, Reuters, AP

Przemieszczająca się nad Atlantykiem burza tropikalna Patty, a razem z nią ulewy i silny wiatr, na początku tygodnia ma dotrzeć do Półwyspu Iberyjskiego. W niedzielę przeszła nad Azorami.

Burza tropikalna zmierza w kierunku Portugalii i Hiszpanii

Burza tropikalna zmierza w kierunku Portugalii i Hiszpanii

Aktualizacja:
Źródło:
SIC Noticias, NHC, IPMA

Co najmniej 10 osób zginęło w nocy z niedzieli na poniedziałek na indonezyjskiej wyspie Flores w rezultacie erupcji wulkanu. Lawa i popiół wulkaniczny zniszczyły część budynków.

Erupcja wulkanu, deszcz, błyskawice. Zabici i zniszczone budynki

Erupcja wulkanu, deszcz, błyskawice. Zabici i zniszczone budynki

Źródło:
PAP, Reuters, tvnmeteo.pl

Troje chińskich astronautów misji Shenzhou-18 powróciło na Ziemię po 192 dniach spędzonych na orbicie. Podczas jednego ze spacerów kosmicznych dwóch członków załogi ustanowiło rekord czasu spędzonego przez tajkonautów poza chińską stacją kosmiczną Tiangong.

Rekordowi astronauci wrócili na Ziemię

Rekordowi astronauci wrócili na Ziemię

Źródło:
PAP

Król Hiszpanii Filip VI i premier Pedro Sanchez odwiedzili w niedzielę zniszczoną przez powódź miejscowość Paiporta, położoną w prowincji Walencja. Ich obecność wywołała gwałtowną reakcję mieszkańców, którzy zaczęli rzucać w nich błotem.

"Mordercy". W stronę króla i premiera poleciało błoto

"Mordercy". W stronę króla i premiera poleciało błoto

Źródło:
Reuters

W słowackich Tatrach doszło w sobotę do śmiertelnego wypadku. Turyści z Polski próbowali zdobyć Gerlach tak zwaną Drogą Tatarki, ale - jak przekazali słowaccy ratownicy - nie posiadali odpowiedniego sprzętu i utknęli na szczycie. W niedzielę ratownicy przetransportowali ciało Polaka, który zginął prowadząc grupę na najwyższy szczyt w Tatrach.

Polscy turyści utknęli na Gerlachu. Zginęła jedna osoba

Polscy turyści utknęli na Gerlachu. Zginęła jedna osoba

Źródło:
PAP

W wyniku uderzenia pioruna w obóz dla uchodźców na północy Ugandy zginęło 14 osób, w tym 13 dzieci i jedna osoba dorosła - przekazała w niedzielę stacja BBC. 34 osoby zostały ranne. Według lokalnych mediów, ofiary śmiertelne uczestniczyły w nabożeństwie.

Piorun uderzył w obóz dla uchodźców. Nie żyje 13 dzieci i jeden dorosły

Piorun uderzył w obóz dla uchodźców. Nie żyje 13 dzieci i jeden dorosły

Źródło:
PAP, BBC

Trzęsienie ziemi nawiedziło w niedzielę Grecję - poinformowało Europejskie Śródziemnomorskie Centrum Sejsmologiczne (EMSC). Miało magnitudę 5,5.

Trzęsienie ziemi w Grecji

Trzęsienie ziemi w Grecji

Źródło:
Reuters

W Hiszpanii trwa sprzątanie po niszczycielskich powodziach, które dotknęły wschodnie i południowe regiony kraju. Na Kontakt24 otrzymaliśmy materiały z Walencji i okolicznych miejscowości, na których widać ogromną skalę zniszczeń.

"Świat jak w filmie postapokaliptycznym". Relacje Reporterów24 z zalanej Hiszpanii

"Świat jak w filmie postapokaliptycznym". Relacje Reporterów24 z zalanej Hiszpanii

Aktualizacja:
Źródło:
Kontakt24, RTVE, El Mundo, tvnmeteo.pl

Ulewy związane z pozostałościami supertajfunu Kong-rey nawiedziły południowo-zachodnią Japonię w sobotę. Miejscami w ciągu jednej doby spadło ponad 370 litrów wody na metr kwadratowy i doszło do podtopień. W mieście Matsuyama wydano nakaz ewakuacji prawie 190 tysięcy osób.

Dawny supertajfun wciąż groźny. Rekordowe opady, ewakuacja tysięcy osób

Dawny supertajfun wciąż groźny. Rekordowe opady, ewakuacja tysięcy osób

Źródło:
Reuters, The Japan Times

W Nowym Jorku ogłoszono stan suszy. Jak podały władze miasta, w październiku w aglomeracji zanotowano jedynie śladowe opady deszczu. Burmistrz apelował w sobotę do mieszkańców o oszczędzanie wody i błyskawiczne zgłaszanie jakichkolwiek awarii.

Burmistrz apeluje o krótsze kąpiele. "Matka Natura rządzi, musimy się dostosować"

Burmistrz apeluje o krótsze kąpiele. "Matka Natura rządzi, musimy się dostosować"

Źródło:
PAP, The Washington Post

Silna trąba wodna zawirowała nad australijskim Brisbane, uszkadzając część nabrzeża. W piątek nad wschodnim wybrzeżem kraju przechodziły burze, które oprócz turbulentnych podmuchów przyniosły także grad.

Potężna kolumna wody wyrosła nad miastem

Potężna kolumna wody wyrosła nad miastem

Źródło:
Reuters, ABC News

Rekordowy poziom zanieczyszczeń powietrza odnotowano w nocy z piątku na sobotę w 14-milionowym mieście Lahaur we wschodnim Pakistanie. W związku z utrzymującym się smogiem zajęcia sportowe w szkołach nie będą odbywać się na świeżym powietrzu, mieszkańcom zakazano używania riksz motorowych, wstrzymano prace budowlane.

"Nigdy wcześniej nie osiągnęliśmy poziomu 1000"

"Nigdy wcześniej nie osiągnęliśmy poziomu 1000"

Źródło:
PAP

Największy krokodyl na świecie żyjący w niewoli zmarł w sobotę w australijskim zoo. Według wyliczeń opiekunów miał co najmniej 110 lat. Stan jego zdrowia pogorszył się w połowie października.

Został wpisany do Księgi rekordów Guinnessa, "był naszym najukochańszym kumplem"

Został wpisany do Księgi rekordów Guinnessa, "był naszym najukochańszym kumplem"

Źródło:
PAP

Rekin zaatakował surfera na Hawajach, odgryzając mu nogę. Mimo poważnej rany mężczyźnie udało się dopłynąć do brzegu z jedynie niewielką pomocą innych plażowiczów. Do zdarzenia doszło w piątek rano.

Stracił nogę w ataku rekina, sam dopłynął do brzegu

Stracił nogę w ataku rekina, sam dopłynął do brzegu

Źródło:
Maui Now, Maui News, CBS News

NASA nawiązała kontakt z sondą Voyager 1 po kilkudniowej przerwie. Jak wyjaśniła agencja, do zerwania łączności doszło na skutek uruchomienia systemu awaryjnego urządzenia. Obecnie kontakt utrzymywany jest za pośrednictwem systemu, który ostatni raz był wykorzystywany w 1981 roku.

Nie działał od ponad czterech dekad. Teraz pełni kluczową rolę

Nie działał od ponad czterech dekad. Teraz pełni kluczową rolę

Źródło:
NASA, CNN, tvnmeteo.pl

Ta mgławica przypomina kształtem sylwetkę wilka, a może nawet wilkołaka. Nowe zdjęcie, na którym widać ten obłok gazu i pyłu, pokazało w czwartek Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO).

Czarny wilk na niebie. Niesamowite zdjęcie

Czarny wilk na niebie. Niesamowite zdjęcie

Źródło:
PAP, ESO

Naukowcy ostrzegają przed ryzykiem poważnej zmiany cyrkulacji oceanicznej na Atlantyku. Mogłaby ona wywołać zakłócenia klimatyczne na nieobserwowaną wcześniej skalę.

"Wyłączenie" atlantyckich prądów może przynieść niszczycielskie skutki

"Wyłączenie" atlantyckich prądów może przynieść niszczycielskie skutki

Źródło:
PAP

Związane z ociepleniem klimatu wskaźniki zagrożenia dla zdrowia ludzi osiągnęły nowe rekordowe wartości - wynika z najnowszej edycji raportu Lancet Countdown on Health and Climate Change. Znacząco wzrosła między innymi liczba zgonów spowodowanych upałem wśród osób powyżej 65. roku życia. Eksperci alarmują, że z powodu zmian klimatycznych zdrowie człowieka jest narażone na niespotykane dotąd zagrożenia.

Liczby, które powinny nas niepokoić. "Rekordowe zagrożenie"

Liczby, które powinny nas niepokoić. "Rekordowe zagrożenie"

Źródło:
PAP, The Guardian, The Lancet

Dynia zawiera wiele cennych składników odżywczych, dlatego warto włączyć ją do diety. - Pomarańczowy kolor dyni jest wynikiem wysokiej zawartości w niej witaminy A i beta-karotenu, które korzystnie wpływają na wzrok, skórę, układ sercowo-naczyniowy oraz układ odpornościowy - przekonuje doktor Lizzy Davis z Wydziału Nauk o Żywieniu Uniwersytetu Alabama w Birmingham.

Trwa sezon na dynię. "To prawdziwa bomba odżywcza"

Trwa sezon na dynię. "To prawdziwa bomba odżywcza"

Źródło:
PAP