Ostatnią pandemię Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła w 2009 roku. Wtedy chodziło o grypę A/H1N1. Teraz, zdaniem WHO, świat ponownie stoi w obliczu jej ogłoszenia w związku z rozprzestrzenianiem się nowego koronawirusa. Wyjaśniamy, czym pandemia różni się od epidemii.
Ryzyko pandemii stało się bardzo realne - powiedział w poniedziałek szef Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus, komentując ciągłe rozprzestrzenianie się koronawirusa SARS-CoV-2 w wielu krajach. Szef WHO uważa, że "dzięki zdecydowanym i wczesnym działaniom możemy spowolnić rozprzestrzenienie się wirusa".
- Teraz, kiedy wirus rozprzestrzenił się w tylu krajach, ryzyko pandemii stało się bardzo realne - przekazał Ghebreyesus. Dodał jednak, że będzie to pierwsza pandemia w historii, którą będzie można kontrolować. - Najważniejsze jest to, że nie jesteśmy zdani na łaskę tego wirusa. Musimy pamiętać, że dzięki zdecydowanym, wczesnym działaniom możemy spowolnić rozprzestrzenienie się wirusa i zapobiegać infekcjom. Wśród osób, które są zainfekowane, większość wyzdrowieje - dodał szef WHO.
Epidemia a pandemia
Epidemia to występowanie w określonym czasie i na określonym terenie przypadków zachorowań lub innych zjawisk związanych ze zdrowiem w liczbie większej niż oczekiwana. Samo słowo z greckiego epi znaczy "na", a demos "lud".
Natomiast o pandemii mówimy wtedy, gdy choroba zakaźna rozprzestrzenia się w różnych środowiskach, na dużym obszarze, na różnych kontynentach w tym samym czasie.
Ostatnią ogłoszoną na świecie była pandemia grypy A/H1N1 w 2009 roku, która zabiła setki tysięcy osób na całym świecie. Słowo pandemia pochodzi od greckiego pandemos co oznacza "powszechny". Samo demos z greckiego oznacza "lud", a pan - "wszyscy".
- Pandemia to koncepcja, w której istnieje przekonanie, że cała populacja świata będzie prawdopodobnie narażona na tę infekcję, a potencjalnie część z nich zachoruje - mówił doktor Mike Ryan, dyrektor Światowej Organizacji Zdrowia ds. programów ratunkowych. - Jeśli chodzi o COVID-19, to tym, czego jeszcze nie rozumiemy, jest dynamika transmisji. Widzieliśmy przyspieszenie przypadków zachorowań w takich miejscach jak Korea - tłumaczył. - Nadszedł czas, aby przygotować się na ogłoszenie pandemii. Ale na ogłoszenie jej jest jeszcze za wcześnie - dodał.
"Pandemie oznaczają różne rzeczy dla różnych ludzi"
Doktor Anthony Fauci, immunolog, dyrektor amerykańskiego Narodowego Instytutu Alergii i Chorób Zakaźnych (US National Institute of Allergy and Infectious Diseases), zaznaczył, że nie ma konkretnej, naukowej i ostatecznej definicji pandemii. Tłumaczył, że są zarówno argumenty za tym, jak i przeciw temu, żeby epidemię koronawirusa SARS-CoV-2 można było nazwać pandemią. - Pandemie oznaczają różne rzeczy dla różnych ludzi - mówił.
- Wirus spowodował śmiertelną chorobę i ciągle rozprzestrzenia się między ludźmi, co jest niepokojące. Te czynniki spełniają dwa kryteria pandemii - mówiła dr Nancy Messonnier, dyrektor amerykańskiego Krajowego Centrum ds. Szczepień i Chorób Układu Oddechowego (National Center for Immunization and Respiratory Diseases). - Wirus rozprzestrzeniania się na coraz to większą liczbę krajów, a świat zbliża się do spełnienia trzeciego z kryteriów: rozprzestrzeniania się nowego wirusa na całym świecie - dodała.
Podejmowane działania po wprowadzeniu pandemii
W momencie ogłoszenia pandemii należy podejmować działania na poziomie globalnym. Ich celem jest zmniejszenie wpływu pandemii na społeczeństwo.
Planowanie i koordynacja:
Zachęcanie do udzielania międzynarodowej pomocy krajom ubogim w zasoby i/lub krajom poważnie dotkniętym problemem.
Współdziałanie międzynarodowych organizacji i agencji z sektora opieki zdrowotnej.
Wyznaczanie specjalnego statusu w razie potrzeby, np. ogłaszanie stanu wyjątkowego.
Utrzymanie zaufania we wszystkich agencjach, organizacjach i wśród społeczeństwa (wszystkie podejmowane działania mają być przejrzyste i wiarygodne).
Zapewnienie przywództwa i koordynacji w zakresie zasobów wielosektorowych w celu złagodzenia społecznych i gospodarczych skutków pandemii.
Podejmowanie działań na rzecz racjonalnego, etycznego i przejrzystego dostępu do zasobów.
W krajach jeszcze nie dotkniętych pandemią rozpoczęcie przygotowań do zbliżającej się pandemii, w tym uruchomienie komitetu(-ów) kryzysowego(-ych) oraz krajowych systemów dowodzenia i kontroli. Oprócz tego aktualizowanie, w razie potrzeby, krajowcy wytycznych i zaleceń, uwzględniając informacje z państw dotkniętych pandemią.
Monitoring i ocena sytuacji
Koordynacja oceny i monitorowania charakterystyki oraz nasilenia się choroby, zapewnienie odpowiednich wytycznych.
Monitorowanie globalnego rozprzestrzeniania się choroby i możliwych zmian w epidemiologicznych, klinicznych i wirusologicznych aspektach zakażenia, w tym oporności na leki przeciwwirusowe.
Wspieranie państw członkowskich dotkniętych chorobą.
Przeprowadzenie kompleksowej oceny najwcześniejszych przypadków pandemii grypy.
Dokumentowanie zmieniającej się pandemii, w tym rozmieszczenia geograficznego, tendencji i wpływu.
Dokumentowanie wszelkich zmian w cechach epidemiologicznych i klinicznych wirusa pandemicznego.
Utrzymanie odpowiedniego nadzoru wirusologicznego w celu wykrycia zmian antygenowych i genetycznych, jak również zmian w podatności antywirusowej i patogenności.
Modyfikacja krajowych definicji przypadków i aktualizacja, w razie potrzeby, algorytmów klinicznych i laboratoryjnych do celów diagnostycznych.
Monitorowanie podstawowych zasobów związanych ze zdrowiem, takich jak: środki medyczne, leki przeciwwirusowe, szczepionki i inne środki farmaceutyczne; monitorowanie dostępność pracowników służby zdrowia, obłożenia/dostępności szpitali. Ponadto korzystanie z alternatywnych obiektów służby zdrowia i zapasów materiałów laboratoryjnych.
Ocena wykorzystania i wpływu wdrożonych środków łagodzących.
Przewidywanie skutków gospodarczych pandemii.
Monitorowanie i ocena wpływu nieobecność w miejscu pracy i w szkole w regionach dotkniętych chorobą, monitorowanie dostępności niezbędnych pracowników.
Ograniczanie rozprzestrzenianie się choroby
Opracowanie zaleceń dotyczących składu szczepionki pandemicznej i przejście na produkcję szczepionki, jeżeli wcześniej tego nie zrobiono.
Opracowanie wytycznych dla organów krajowych w celu przeprowadzenia kampanii szczepień ukierunkowanych, jeżeli dostępna jest szczepionka pandemiczna.
Wdrożenie planów zaopatrzenia w szczepionki.
Modyfikowanie/adaptacja strategii przeciwwirusowych i strategii szczepień w oparciu o informacje z monitorowania i nadzoru.
Ułatwianie oceny interwencji i aktualizacja zaleceń w razie potrzeby.
Wszystkie kraje uwzględniają wytyczne i informacje WHO przy wydawaniu międzynarodowych porad dotyczących podróży i ostrzeżeń zdrowotnych.
Doradzanie osobom z ostrą chorobą układu oddechowego, aby pozostały w domu i zminimalizowały kontakt z członkami gospodarstwa domowego i innymi osobami.
Doradzenie osobom z gospodarstw domowych, aby zminimalizowały kontakty poza domem i izolowały się przy pierwszych oznakach jakichkolwiek objawów grypy.
Zachęcanie do ograniczenia przemieszczania się transportem publicznym.
Wdrożenie środków mających na celu izolacje społeczeństwa takich jak zawieszanie zajęć w szkołach, dostosowanie modeli pracy do sytuacji.
Dystrybucja leków przeciwwirusowych i innych środków medycznych zgodnie z planami krajowymi.
Przyspieszenie przygotowań do masowych kampanii szczepień, a następnie wdrożenie kampanii.
W krajach niedotkniętych chorobą zaleca się wprowadzenie kontroli wjazdowej na granicach, wdrożenie planów dystrybucji i rozmieszczenia środków farmaceutycznych oraz innych niezbędnych zasobów.
Ciągłość świadczenia opieki zdrowotnej
Udzielanie wskazówek władzom krajowym w zakresie pomocy lekarzom w rozpoznawaniu, diagnozowaniu i zgłaszaniu przypadków i innych krytycznych kwestii w razie potrzeby.
Wdrożenie planów awaryjnych na wypadek pandemii w celu pełnej mobilizacji systemów opieki zdrowotnej, obiektów i pracowników na szczeblu krajowym i niższym.
Wzmocnienie praktyki kontroli zakażeń w placówkach opieki zdrowotnej i laboratoriach oraz dystrybucja środków ochrony osobistej zgodnie z planami krajowymi.
Zapewnienie wsparcia medycznego, pozamedycznego, społecznego i psychologicznego dla pracowników opieki zdrowotnej, pacjentów i społeczności.
Wdrożenie procedur zarządzania zwłokami w razie potrzeby.
W krajach nie dotkniętych chorobą zaleca się przygotowanie do przejścia na pracę w warunkach pandemii.
Komunikacja
Kontynuowanie współpracy międzynarodowej w celu promowania spójnego przesłania.
Regularne informowanie społeczeństwa o tym, co jest znane i nieznane na temat choroby pandemicznej, o wzorcach przenoszenia się jej, leczeniu i możliwościach profilaktyki.
Regularne informowanie społeczeństwa o źródłach opieki medycznej w nagłych wypadkach, o zasobach służących zaspokojeniu pilnych potrzeb w zakresie opieki zdrowotnej niezwiązanych z pandemią oraz o zasobach na samodzielną opiekę medyczną.
Dostarczanie regularnych komunikatów w celu rozwiązywania problemów gospodarczych i społecznych, takich jak zakłócenia w podróżowaniu, zamykanie granic i szkół.
Pandemie w przeszłości
Największą pandemią w dziejach świata była pandemia grypy hiszpanki, do której doszło w latach 1918-1919. Zachorowało na nią około 500 milionów ludzi, co stanowiło wówczas 1/3 światowej populacji. Podawane są różne szacunki śmiertelności na całym świecie: od 21-25 milionów do 50-100 milionów.
Kolejną była pandemia grypy azjatyckiej, która wybuchła w Chinach w 1957 roku. Rozprzestrzeniła się do innych krajów i trwała do 1958. Pochłonęła życie 1,1 milionów ludzi na świecie, a w samych Stanach Zjednoczonych - 116 tysięcy. Po jej mutacji powstał wirus H3N2, który wywołał później pandemię grypy Hong-Kong.
W 1968 r. świat ogarnęła pandemia grypy Hong-Kong wywołana wirusem grypy A/H3N2, który pojawił się w Chinach. Wirus ten został po raz pierwszy odnotowany w Stanach Zjednoczonych we wrześniu 1968 roku i doprowadził do śmierci około 100 tysięcy ludzi w całym kraju, a miliona na całym świecie.
Ostatnią ogłoszoną pandemią była pandemia grypy A/H1N1v w latach 2009-2010. Szacuje się, że zmarło 150-575 tysięcy ludzi na całym świecie. 80 procent zgonów dotyczyło osób poniżej 65. roku życia.
Działa infolinia Narodowego Funduszu Zdrowia o postępowaniu w sytuacji podejrzenia zakażenia koronawirusem. Jest ona czynna całą dobę, we wszystkie dni tygodnia.
Autor: anw/aw,map / Źródło: CNN, worldometers.info