Lisowicia bojani ze Śląska. "Nikt na świecie o czymś takim nie słyszał"

Grzegorz Sulej o Lisowicii bojani
Grzegorz Sulej o Lisowicii bojani
tvn24
Grzegorz Sulej o Lisowicii bojanitvn24

Największy znany dotąd gad ssakokształtny, Lisowicia bojani, żył na terenie Śląska około 210 milionów lat temu - poinformowali polscy badacze w publikacji w magazynie "Science". Pod względem masy i gabarytów gadowi było blisko do słonia.

- Udało się nam opisać i nadać nazwę gadowi ssakokształtnemu, dicynodontowi, który żył na terenie Śląska 205-210 milionów lat temu. Nazywa się Lisowicia bojani. Był to największy gad ssakokształtny i najmłodszy, jaki żył na Ziemi - powiedział paleontolog dr hab. Tomasz Sulej, profesor Instytutu Paleobiologii PAN w Warszawie.

- Jest to kolejne odkrycie paleontologiczne z Polski. To pokazuje, jak wielkie jest bogactwo skamieniałości w Polsce i rzeczywiście mamy tutaj ogromne zasoby - mówił paleobiolog dr Grzegorz Niedźwiedzki z Uniwersytetu w Uppsali, współautor badań.

Publikacja o badaniach ukazała się w nocy z czwartku na piątek w prestiżowym magazynie "Science". Skamieniałe szczątki Lisowicii można oglądać w Muzeum Ewolucji PAN w Warszawie.

- Nikt na świecie o czymś takim nie słyszał, dopóki wczoraj w nocy nie pojawiła się nasza publikacja w amerykańskim piśmie - zaznaczył dr Niedźwiedzki.

Dicynodont z Lisowic (prezentacja dr hab. Tomasza Suleja)prezentacja dr hab. Tomasza Suleja

Bliżej jej do ludzi niż do dinozaurów

- Lisowicia to nie był dinozaur. To był gad ssakokształtny, któremu bliżej jest do ssaków, czyli do nas, niż do dinozaurów - mówił prof. Sulej. Jak wyjaśnił, Lisowicia bojani miała ponad 2,5 metra wysokości i ważyła dziewięć ton, co można porównać z niektórymi gatunkami dzisiejszych słoni.

Lisowicia bojani nie miała zębów. Pysk i żuchwa były pokryte rogowym dziobem - podobnym do tego, jakie mają żółwie. Gad rozdrabniał dziobem pokarm, po czym go połykał.

Szkielet Lisowicii skompletowano ze szczątków różnych odnalezionych osobników. Ich wiek, oszacowany na 205-210 milionów lat, określono na podstawie wieku skał, w których znaleziono kości.

Rekonstrukcja szkieletu (prezentacja dr hab. Tomasza Suleja)prezentacja dr hab. Tomasza Suleja

"Początek ery dinozaurów wyglądał zupełnie inaczej"

- Przede wszystkim to nasze odkrycie pokazuje, że początek ery dinozaurów wyglądał zupełnie inaczej, niż sobie wyobrażaliśmy. Bo do tej pory wyobrażaliśmy sobie, że dinozaury to była jedyna grupa, która w tym czasie tak gwałtownie powiększała swoje rozmiary - powiedział prof. Sulej. Dzięki badaniom Polaków okazało się jednak, że wśród wielkich mieszkańców ówczesnych lądów były również gady ssakokształtne.

Jak tłumaczył dr Niedźwiedzki, dicynodonty miały swoje "wzloty i upadki". Pojawiły się na Ziemi w okresie permu (około 300-250 milionów lat temu). Najwięcej gatunków dicynodontów występowało w późniejszym okresie - triasie. Z nieznanego powodu zwierzęta te zniknęły z powierzchni Ziemi pod koniec triasu. Wtedy to dinozaury zdominowały świat.

Warto zaznaczyć, że wśród kości Lisowicii natrafiono na zęby pierwszych małych ssaków, wielkości zbliżonej do ryjówki.

Lisowice przed 200 milionami lat (prezentacja dr hab. Tomasza Suleja)prezentacja dr hab. Tomasza Suleja

"Polował na nią smok wawelski"

Lisowicia bojani żyła nad brzegiem mokradeł, na raczej płaskim terenie. Odżywiała się roślinami. - Polował na nią prawdopodobnie smok wawelski. Tak nazwaliśmy wielkiego drapieżnika, który został odkopany w tym samym miejscu, w cegielni w Lisowicach - opowiadał prof. Sulej. Smok wawelski był duży - mierzył 5-6 metrów. - Znaleźliśmy kości Lisowicii, które są obgryzione przez smoka - dodał. Ślady zębów na kościach pasowały właśnie do smoka.

Jak tłumaczył prof. Sulej, do tej pory sądzono, że wszystkie gady ssakokształtne poruszały się podobnie jak dzisiejsze jaszczurki: z kością ramieniową sterczącą na bok. - My pokazaliśmy, że u Lisowicii nastąpiło podciągnięcie kończyny przedniej pod tułów, tak, że ona chodziła zupełnie inaczej. Dzięki temu zapewne mogła chodzić znacznie szybciej niż wcześniejsze gady ssakokształtne, jej przodkowie - opowiadał prof. Sulej.

Niezwykłe odkrycie na ŚląskuTVN24, prezentacja dr hab. Tomasza Suleja

Przygotowano rekonstrukcję szkieletu

Nazwa "Lisowicia" pochodzi od nazwy wsi Lisowice (woj. śląskie), na terenie której zostały znalezione kości gada. Natomiast "bojani" pochodzi od nazwiska Ludwika Henryka Bojanusa - anatoma z Uniwersytetu Wileńskiego, działającego na ziemiach polskich - mówił paleontolog. Dodał, że Bojanus jako pierwszy opisał tura i nadał mu łacińską nazwę. Prof. Sulej zwrócił uwagę na to, że tur był wielkim, roślinożernym ssakiem z Polski, a Lisowicia - wielkim, roślinożernym gadem ssakokształtnym z Polski.

Pierwsze znaleziska związane z Lisowicią bojani pochodzą sprzed 10 lat. Wtedy jednak znaleziono nieliczne fragmenty szkieletu. Teraz naukowcy przedstawili nową rekonstrukcję szczątków tego zwierzęcia. - Nowe, znacznie większe kości, wskazują na to, że to było rzeczywiście ogromne zwierzę - podsumował prof. Sulej.

Pierwsza kość dicynodonta (prezentacja dr habprezentacja dr hab. Tomasza Suleja

Jedenaście lat wykopalisk

Prace wykopaliskowe trwały od roku 2006 do 2017.

- Takie odkrycia to są wieloletnie prace, związane z odkryciem stanowiska, z dobrą wolą właścicieli, którzy wpuszczają tych niesfornych paleontologów - mówił prof. Jarosław Stolarski, dyrektor Instytutu Paleobiologii PAN. Miesiącami trwa oczyszczanie i preparowanie kości, sprawy administracyjne, przygotowanie eksponatów do fotografii. Dopiero po tych pracach "można sklasyfikować i coś powiedzieć o tym stworzeniu".

- Warto było tyle lat pracować, poczekać […], zrozumieć lepiej to zwierzę, bo udało nam się to opublikować w dobrym, naukowym piśmie i na pewno wejdzie to do paleontologii jako kolejne, wyjątkowe, niedinozaurowe odkrycie - podkreślił dr Niedźwiedzki. - To ważne, że paleontologia to nie tylko dinozaury. Miliony lat temu żyło mnóstwo wspaniałych, różnych zwierząt, które nie są dobrze znane - podsumował.

Autor: ao/map / Źródło: PAP, TVN24

Źródło zdjęcia głównego: TVN24, prezentacja dr hab. Tomasza Suleja

Pozostałe wiadomości

Drogi w czwartek o poranku mogą być śliskie. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ostrzega przed marznącymi opadami na południowym wschodzie Polski.

Uwaga na gołoledź na drogach! Ostrzeżenia IMGW

Uwaga na gołoledź na drogach! Ostrzeżenia IMGW

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Drogi w czwartek o poranku mogą być śliskie. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ostrzega przed marznącymi opadami na południowym wschodzie Polski.

Uwaga na gołoledź na drogach! Ostrzeżenia IMGW

Uwaga na gołoledź na drogach! Ostrzeżenia IMGW

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Dwa tygodnie po tragicznych powodziach Hiszpania znów jest paraliżowana przez ulewy. Najtrudniejsza sytuacja wystąpiła w prowincji Malaga, gdzie ewakuowano ponad 4200 osób. Pod wodą znalazły się ulice, wstrzymany został ruch pociągów, szkoły odwołały lekcje.

Ulice pełne wody, zamknięte szkoły. Tysiące ewakuowanych w Maladze

Ulice pełne wody, zamknięte szkoły. Tysiące ewakuowanych w Maladze

Źródło:
El Mundo, El Pais, tvnmeteo.pl

Małżeństwo z Australii przeżyło niemałe zdziwienie po powrocie do domu z pracy. Pod ich nieobecność w sypialni rozgościła się koala. Zwierzęcia nie dało się łatwo przegonić.

Wrócili do domu, w sypialni zastali koalę. "Byłam tak zszokowana, że zapomniałam angielskiego"

Wrócili do domu, w sypialni zastali koalę. "Byłam tak zszokowana, że zapomniałam angielskiego"

Źródło:
CNN, abc.net.au

Pogoda na dziś. Czwartek 14.11 przyniesie pochmurną aurę z opadami deszczu. Lokalnie może spaść deszcz ze śniegiem. Termometry pokażą od 4 do 9 stopni Celsjusza.

Pogoda na dziś - czwartek 14.11. Strefa opadów przejdzie przez Polskę

Pogoda na dziś - czwartek 14.11. Strefa opadów przejdzie przez Polskę

Źródło:
tvnmeteo.pl

U wybrzeży miasta Mijas w hiszpańskiej prowincji Malaga pojawiła się w środę trąba wodna. Wirujący lej widać na nagraniu.

Trąba wodna u wybrzeży Hiszpanii

Trąba wodna u wybrzeży Hiszpanii

Źródło:
Reuters, tvnmeteo.pl

Małżeństwo z Australii przeżyło niemałe zdziwienie po powrocie do domu z pracy. Pod ich nieobecność w sypialni rozgościła się koala. Zwierzęcia nie dało się łatwo przegonić.

Wrócili do domu, w sypialni zastali koalę. "Byłam tak zszokowana, że zapomniałam angielskiego"

Wrócili do domu, w sypialni zastali koalę. "Byłam tak zszokowana, że zapomniałam angielskiego"

Źródło:
CNN, abc.net.au

Potężna nawałnica nawiedziła wschodnie prowincje Sycylii. Intensywne opady deszczu doprowadziły do powodzi i lokalnych podtopień. Minionej doby włoskie służby musiały interweniować ponad 100 razy. Utrudnienia pogodowe spotkały też kierowców.

Auta z trudem jadą ulicą, którą płynie wartki strumień

Auta z trudem jadą ulicą, którą płynie wartki strumień

Aktualizacja:
Źródło:
Enex News

Kolejne dni nie przyniosą większej zmiany w pogodzie. W dalszym ciągu na niebie będą przeważać chmury, ale szansa na słońce będzie większa niż w ostatnim czasie. Zwiększy się za to prędkość wiatru, który najsilniej powieje w górach i nad morzem. Temperatura w najcieplejszym momencie dnia nie przekroczy 10 stopni Celsjusza.

Nad Polską nastąpi wymiana powietrza

Nad Polską nastąpi wymiana powietrza

Źródło:
tvnmeteo.pl

W Azerbejdżanie trwa 29. szczyt klimatyczny COP29. Naukowcy z organizacji Global Carbon Project w zaprezentowanym tam raporcie alarmują, że ilość wyemitowanego dwutlenku węgla pochodzącego z paliw kopalnych w 2024 roku ma być rekordowa.

Do atmosfery trafi rekordowa ilość CO2 ze spalania paliw kopalnych

Do atmosfery trafi rekordowa ilość CO2 ze spalania paliw kopalnych

Źródło:
PAP

U wybrzeży Norwegii pięć lat temu pojawił się Hvaldimir - białucha arktyczna podejrzewana o bycie rosyjskim szpiegiem. Jak pisze portal BBC, powołując się na ekspertkę zajmującą się tym gatunkiem ssaków, zwierzę mogło być wytrenowane do ochrony bazy morskiej na kole podbiegunowym.

Hvaldimir nie był rosyjskim szpiegiem? Ekspertka o nowej teorii

Hvaldimir nie był rosyjskim szpiegiem? Ekspertka o nowej teorii

Źródło:
PAP, BBC

We wtorek wieczorem we Wrocławiu spadł pierwszy śnieg tej jesieni. To kolejny region, w którym w ostatnich dniach pojawił się biały puch. Na Kontakt24 otrzymaliśmy zdjęcia nie tylko z zabielonej stolicy Dolnego Śląska, ale również z innych miast.

Pierwszy śnieg we Wrocławiu. Nagranie

Pierwszy śnieg we Wrocławiu. Nagranie

Źródło:
tvnmeteo.pl, IMGW

Kilka międzynarodowych linii lotniczych wstrzymało loty na popularną wśród turystów wyspę Bali. Powodem jest utrzymująca się w powietrzu chmura pyłu po wybuchu wulkanu Lewotobi Laki Laki, znajdującego się na oddalonej o kilkaset kilometrów wyspie Flores w Indonezji. Pomimo że erupcja miała miejsce na początku listopada, z krateru nadal wydobywa się popiół i lawa.

Linie lotnicze odwołują loty na Bali. "Bezpieczeństwo jest priorytetem"

Linie lotnicze odwołują loty na Bali. "Bezpieczeństwo jest priorytetem"

Źródło:
Reuters, PAP, The Guardian

Ulice Bogoty znalazły się pod wodą po tym, jak miasto nawiedziła fala intensywnego deszczu. Towarzyszący opadom wiatr łamał gałęzie i przewracał drzewa, doprowadzając do paraliżu komunikacyjnego. W ubiegłą niedzielę w całej Kolumbii wprowadzono stan klęski żywiołowej w związku z powodzią, jaka przetoczyła się przez kraj.

Potężna ulewa sparaliżowała stolicę 52-milionowego kraju

Potężna ulewa sparaliżowała stolicę 52-milionowego kraju

Źródło:
PAP, Reuters

Chilijscy strażacy od kilkunastu godzin walczą z dużym pożarem lasu w gminie Quilpue w środkowym Chile. Według lokalnych służb ogień od wtorku strawił już około 300 hektarów terenów leśnych. W regionie wprowadzono najwyższy, czerwony, alert pożarowy oraz rozpoczęto ewakuacje mieszkańców.

Spłonęło kilkaset hektarów lasów. Rozpoczęto ewakuację mieszkańców

Spłonęło kilkaset hektarów lasów. Rozpoczęto ewakuację mieszkańców

Źródło:
Reuters, El Mostrador

Rozprzestrzenia się duży pożar lasów na granicy amerykańskich stanów Nowy Jork i New Jersey. Opady deszczu nie pomogły, a sytuację pogarsza silny wiatr. Służby poinformowały we wtorek, że spłonęło już ponad dwa tysiące hektarów.

"To największy pożar od 2008 roku"

"To największy pożar od 2008 roku"

Źródło:
Reuters, tvnmeteo.pl

- Świat musi sfinansować działania związane ze zmianą klimatu, ponieważ w przeciwnym razie cenę zapłaci ludzkość. To nie jałmużna, to inwestycja. Działania klimatyczne są konieczne, aby świat nadawał się do życia - ocenił sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres podczas szczytu klimatycznego COP29 w Baku, stolicy Azerbejdżanu.

"Działania są konieczne, aby świat nadawał się do życia"

"Działania są konieczne, aby świat nadawał się do życia"

Źródło:
PAP

Nowy przegląd danych uzyskanych prawie 40 lat temu przez sondę Voyager 2 pokazał, że obserwacje tej planety były zaburzone przez burzę słoneczną.

Voyager 2 miał pecha. Przeleciał obok Urana w bardzo złym momencie

Voyager 2 miał pecha. Przeleciał obok Urana w bardzo złym momencie

Źródło:
Reuters, CNN, tvnmeteo.pl

Badacze z Danii policzyli niesporczaki żyjące w tym kraju. Było to możliwe dzięki pomocy setek dzieci, które zebrały ponad osiem tysięcy porostów i mchów z nawet najdalszych rejonów Danii. Naukowcy zauważyli czterokrotny wzrost liczby gatunków, w tym co najmniej dziewięć nieopisanych.

Duńczycy wysłali dzieci na poszukiwania niesporczaków

Duńczycy wysłali dzieci na poszukiwania niesporczaków

Źródło:
PAP

Środkową Kalifornię nawiedziła w poniedziałek burza piaskowa. Widzialność była mocno ograniczona. Silny wiatr łamał drzewa i stwarzał niebezpieczne warunki pogodowe dla kierowców i pozostawił ponad dziesięć tysięcy osób bez prądu. Kilka osób zostało rannych w karambolu na autostradzie.

"Zobaczyłam, jak drzewo się przewraca i miażdży wszystko za mną"

"Zobaczyłam, jak drzewo się przewraca i miażdży wszystko za mną"

Źródło:
ABC30, tvnmeteo.pl

Kolumbia zmaga się w ostatnim czasie z ulewnymi deszczami. W odpowiedzi na kryzysową sytuację spowodowaną w kraju prezydent ogłosił stan klęski żywiołowej. Są ofiary śmiertelne i zaginieni.

"Ogłaszamy stan klęski żywiołowej w całym kraju"

"Ogłaszamy stan klęski żywiołowej w całym kraju"

Źródło:
Reuters, tvpublica.com.ar

Prognoza pogody na zimę. IMGW przygotował eksperymentalną prognozę pogody na grudzień 2024 oraz styczeń, luty i marzec 2025. Co może czekać nas w kolejnych miesiącach pod kątem prognozowanych opadów i temperatury? Jak w przewidywaniach meteorologów rysuje się początek wiosny? Sprawdź.

Pogoda na zimę 2024/2025 i początek wiosny. Eksperymentalna prognoza IMGW

Pogoda na zimę 2024/2025 i początek wiosny. Eksperymentalna prognoza IMGW

Źródło:
IMGW

Mieszkańcy pakistańskiej prowincji Pendżab od początku listopada borykają się z rekordowym zanieczyszczeniem powietrza. Ogromną chmurę gęstego smogu nad Pakistanem i sąsiednimi Indiami, gdzie również sytuacja jest fatalna, widać na zdjęciu wykonanym przez satelitę NASA.

Smog tak gęsty, że widać go z kosmosu

Smog tak gęsty, że widać go z kosmosu

Źródło:
PAP, CNN, NASA, tvnmeteo.pl

Lokalna chilijska społeczność wraz z ekspertami chcą podjąć walkę z kierowcami aut i ciężarówek, którzy od lat niszczą geoglify na pustyni Atakama. Gigantyczne rysunki przedstawiające między innymi zwierzęta lub figury geometryczne są coraz bardziej przykrywane przez ślady opon. Jak się jednak okazuje, obrońcy olbrzymich rzeźb chcą pozostawić na geoglifach rysy spowodowane działalnością człowieka, żeby były one przestrogą dla przyszłych pokoleń.

"Przykład pokazujący przyszłym pokoleniom, czego nie należy robić z naszym dziedzictwem"

"Przykład pokazujący przyszłym pokoleniom, czego nie należy robić z naszym dziedzictwem"

Źródło:
Reuters

U wybrzeży południowo-wschodniej Hiszpanii, w pobliżu miasta Mazarron, wydobyto wrak fenickiego statku sprzed 2,6 tys. lat - poinformował w poniedziałek hiszpański dziennik "El Pais".

"To jeden z najważniejszych starożytnych statków znalezionych w całości"

"To jeden z najważniejszych starożytnych statków znalezionych w całości"

Źródło:
PAP

Laboratorium w amerykańskim mieście Yemassee w Karolinie Południowej odzyskało ponad 20 małp z 43, które uciekły stamtąd w środę. Zwierzęta udało się schwytać, nie doznały żadnych obrażeń.

Schwytano część małp, które uciekły z laboratorium

Schwytano część małp, które uciekły z laboratorium

Źródło:
AP, NBC News, PAP

Grupa mieszkańców uratowała kozę, która utknęła na zboczu klifu na wyspie Oʻahu na Hawajach. Młode zwierzę spędziło tam cztery dni - poinformowały lokalne media.

Przez cztery dni była uwięziona nad przepaścią. Bohaterska akcja mieszkańców

Przez cztery dni była uwięziona nad przepaścią. Bohaterska akcja mieszkańców

Źródło:
Reuters, Hawaii News Now

W niektórych podwarszawskich ogrodach kwitną róże, a na magnoliach i azaliach otwierają się pąki. O to, co sprawiło, że w listopadzie mamy do czynienia ze zjawiskiem przypisywanym wiośnie, zapytaliśmy ekspertów.

Róże, magnolie i azalie kwitną w listopadzie. Co za to odpowiada?

Róże, magnolie i azalie kwitną w listopadzie. Co za to odpowiada?

Źródło:
tvnmeteo.pl