Rozczytano słynny, niemożliwy do rozwinięcia zwój. Miał należeć do teścia Juliusza Cezara

Źródło:
PAP, CNN
Widoki z Pompejów
Widoki z PompejówShutterstock
wideo 2/7
Widoki z PompejówShutterstock

Zdołano rozczytać fragmenty zniszczonego zwoju sprzed prawie dwóch tysięcy lat. Wszystko dzięki naukowcom wyposażonym w sztuczną inteligencję, którzy odtworzyli jego zawartość, mimo że zwęglonego papirusu nie da się rozwinąć. - To start rewolucji w dziedzinie papirologii - zapowiadają badacze.

Kiedy w 79. roku naszej ery wybuch Wezuwiusza doprowadził do zniszczenia Pompejów - również do nieodległego Herkulanum dotarł podmuch żaru, popiołu wulkanicznego i powstałego z lawy pumeksu. Żywiołowi nie oparły się m.in. setki zwiniętych papirusów, trzymanych w bibliotece jednej z okazałych rzymskich willi w tym mieście.

Prowadzone w XVIII wieku wykopaliska pozwoliły odkryć ponad tysiąc całych lub częściowo zachowanych zwojów na posesji, która należała prawdopodobnie do teścia Juliusza Cezara. Zwoje, na skutek upływu czasu oraz kontaktu z żarem, zostały zwęglone i całkowicie niemożliwe stało się ich rozwinięcie, niewidoczny stał się także użyty na papirusie czarny tusz.

Rozczytano zwoje bez rozwijania

Po niemal dwóch tysiącach lat zwoje te być może ponownie będą mogły zostać rozczytane, informuje brytyjski "Guardian". Wszystko dzięki Vesuvius Challenge - konkursowi ogłoszonemu w 2023 przez Brenta Sealesa, eksperta komputerowego z University of Kentucky, oraz przedstawicieli Doliny Krzemowej. W ramach konkursu przewidziano wysokie nagrody pieniężne za odczytanie tekstu z jednego z tych niemożliwych do rozwinięcia zwojów. W tym celu przy pomocy tomografu komputerowego wykonano dokładne skany zwojów o wysokiej rozdzielczości.

W poniedziałek Nat Friedman, przedsiębiorca i sponsor wyzwania, poinformował o sukcesie konkursu. Jak ogłosił, członkowie trzyosobowego zespołu: Youssef Nader z Niemiec, Luke Farritor z USA i Julian Schilliger ze Szwajcarii wygrali 700 tys. dol. za odczytanie ponad 2 tysięcy greckich liter z jednego ze zwojów.

W jaki sposób zdołano rozczytać fragment zwęglonego zwoju bez jego rozwijania? Dzięki sztucznej inteligencji. Stworzony został algorytm, który nauczył się wykrywać obecność resztek tuszu na papirusie, po czym wirtualnie zaczęto "rozwijać" obrazy zwoju pochodzące z tomografii komputerowej. - Wkraczamy w nową epokę - mówi Brent Seales, który kierował próbami odczytania zwojów. Teraz chce on zbudować przenośny skaner, który pozwoli oglądać w ten sposób zwoje bez zabierania ich z kolekcji.

ZOBACZ TEŻ: Znaleźli kości lwa i mamuta w polskiej jaskini. Pomogą w zbadaniu zmian klimatu

Sztuczna inteligencja w archeologii

Papirolodzy, którzy badali tekst odzyskany z poczerniałego papirusu, byli pod wrażeniem tego dokonania. - To game changer (ang. zmiana zasad gry) - komentuje cytowany przez "Guardiana" Robert Fowler, emerytowany profesor greki z Bristol University i szef Herculaneum Society. - To start rewolucji w dziedzinie papirologii Herkulanum i szerzej: greckiej filozofii. To jedyna biblioteka, jaka przetrwała z czasów starożytnego Rzymu - dodaje dr Federica Nicolardi, papirolog z Uniwersytetu w Neapolu.

Nie jest pewne, kto jest autorem rozczytanego zwoju z Herkulanum. - To prawdopodobnie Filodemos z Gadary - mówi Fowler o autorze. - Styl jest bardzo kostropaty, typowy dla niego. Sam temat też do niego pasuje - ocenia. Autor tekstu odczytanego przez ekspertów omawia źródła przyjemności, wspominając o muzyce i jedzeniu - zwłaszcza kaparów, i o tym, czy przyjemność doświadczana z kombinacji różnych elementów wynika z obecności tych, które dominują, czy z tych, których jest najmniej; z obfitości czy też z niedoboru.

Pompeje na tle WezuwiuszaShutterstock

- Myślę, że on zadaje pytanie: jakie jest źródło przyjemności, kiedy mamy do czynienia z mieszaniną obiektów? Czy chodzi o element dominujący, czy o ten, którego jest najmniej, czy o samą ich mieszaninę? - mówi Fowler. Autor tekstu krytycznie zwraca się też do swoich filozoficznych oponentów, pisząc, że nie mają "nic do powiedzenia na temat przyjemności albo nic w ogóle i w szczególe".

ZOBACZ TEŻ: XVIII-wieczny dukat z Niderlandów. Wyjątkowe odkrycie

Zwoje z Herkulanum

Reszta pierwszego rozczytanego zwoju, jak i setki kolejnych zwojów z Herkulanum wciąż czekają na odczytanie. Jak zauważają badacze, zwęglenie ich może teraz okazać się bezcenne, ponieważ dzięki temu przetrwały do naszych czasów. Fowler dodaje, że technologię, zastosowaną do zwoju spod Wezuwiusza, można zastosować do każdego papirusu, np. tego, który zachował się przy egipskich mumiach. Tam zaś może być wszystko: od listów i aktów własności nieruchomości, przez listy rzeczy do prania, po pokwitowania. Mogą one rzucić światło na życie zwykłych Egipcjan. - Całe skrzynie tego towaru czekają na zapleczach muzeów - mówi Fowler.

Piramida CheopsaShutterstock

Konkurs na odczytanie kolejnych fragmentów zwojów odbędzie się w tym roku. Nowym celem jest odczytanie 85 proc. zwoju i położenie fundamentów pod odczytanie wszystkich zwojów, które już odzyskano. Naukowcy chcą też w pełni zautomatyzować proces badania powierzchni papirusu i udoskonalić wykrywanie tuszu na najbardziej zniszczonych fragmentach.

ZOBACZ TEŻ: Skarby z epoki żelaza na placu budowy. Wykopali około setki artefaktów

Autorka/Autor:wac//mm

Źródło: PAP, CNN

Pozostałe wiadomości

Dwa leje kondensacyjne zaobserwowano w środę po południu w mieście Trzcianka w Wielkopolsce. Groźnie wyglądające zalążki trąby powietrznej zostały uchwycone na zdjęciach. W mieście uszkodzone zostały dwa dachy.

Uszkodzone dachy. Leje kondensacyjne w Wielkopolsce

Uszkodzone dachy. Leje kondensacyjne w Wielkopolsce

Źródło:
tvnmeteo.pl, Sieć Obserwatorów Burz, Burzowe Czarnkowsko-Trzcianeckie

W najbliższym czasie w Polsce nie zabraknie opadów deszczu. Najbardziej intensywnych spodziewamy się w niedzielę, kiedy to pojawią się pierwsze letnie burze. Z każdym dniem będzie coraz cieplej.

Przed nami pierwsze letnie burze. Mogą być gwałtowne

Przed nami pierwsze letnie burze. Mogą być gwałtowne

Źródło:
tvnmeteo.pl

Gdzie jest burza? W środę 28.05 nad Polską przechodzi front atmosferyczny niosący burze oraz opady. Śledź aktualną sytuację pogodową w kraju na tvnmeteo.pl.

Gdzie jest burza? Nad częścią kraju kłębią się ciemne chmury

Gdzie jest burza? Nad częścią kraju kłębią się ciemne chmury

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl

Pogoda na jutro, czyli na czwartek 29.05. W nocy w wielu regionach pojawią się opady deszczu. W dzień również popada, lokalnie może też zagrzmieć. Na termometrach zobaczymy maksymalnie 20 stopni.

Pogoda na jutro - czwartek 29.05. Noc pod znakiem deszczu, w dzień do 20 stopni

Pogoda na jutro - czwartek 29.05. Noc pod znakiem deszczu, w dzień do 20 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Chińska Agencja Meteorologiczna (CMA) wydała ostrzeżenia przed ulewami i powodziami dla południowych regionów kraju. Według ekspertów w te rejony nadciąga najsilniejsza jak dotąd burza w tym roku.

Szykują się na największą burzę w tym roku

Szykują się na największą burzę w tym roku

Źródło:
Reuters

Co najmniej jeden rok w najbliższych pięciu latach okaże się rekordowo ciepły - wynika z raportu opublikowanego w środę przez Światową Agencję Meteorologiczną (WMO). Prawdopodobieństwo tego, że tak się stanie, eksperci szacują aż na 80 procent.

Meteorolodzy o najbliższych latach. Padnie niepokojący rekord?

Meteorolodzy o najbliższych latach. Padnie niepokojący rekord?

Źródło:
Reuters, WMO

14-letni Benjamin Stong z Iowa City w USA złowił imponującego rozmiarami suma ważącego około 32 kilogramów. Młody wędkarz samodzielnie wyciągnął olbrzymią rybę z rzeki Iowa, spełniając tym samym marzenie wielu miłośników wędkarstwa.

14-latek złowił wielkiego suma. "Mam siostrę w takim rozmiarze"

14-latek złowił wielkiego suma. "Mam siostrę w takim rozmiarze"

Źródło:
tvnmeteo

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wydał ostrzeżenia przed burzami i silnym deszczem, który spadnie podczas wyładowań. Alarmy pojawiły się 11 województwach. Sprawdź, gdzie aura będzie groźna.

Burze i ulewy. Alarmy w 11 województwach

Burze i ulewy. Alarmy w 11 województwach

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Polski pasjonat astronomii, Mateusz Kalisz, nagrał moment ponownego wejścia drugiego stopnia Starshipa w ziemską atmosferę. W nocy z wtorku na środę polskiego czasu odbył się dziewiąty lot testowy megarakiety firmy SpaceX. Maszyna poleciała dalej niż podczas poprzednich prób, ale inżynierowie stracili nad nią kontrolę po kilkudziesięciu minutach od startu.

Na własne oczy widział, jak Starship wpada w atmosferę. "Szok"

Na własne oczy widział, jak Starship wpada w atmosferę. "Szok"

Źródło:
AstroLife, Reuters, PAP

Początek czerwca może przynieść wyczekiwany przełom w pogodzie. Według obecnych prognoz w niedzielę na termometrach możemy zobaczyć nawet 27-28 stopni Celsjusza. Jednak zanim to nastąpi, w czwartek i piątek czeka nas lekkie ochłodzenie. O szczegółach opowiadał na antenie TVN24 synoptyk i prezenter pogody Tomasz Wasilewski.

Szansa na przełom. "To już będzie gorąca pogoda"

Szansa na przełom. "To już będzie gorąca pogoda"

Źródło:
tvnmeteo.pl

W pogodzie nareszcie widać zmiany. Dominująca pod koniec maja cyrkulacja zachodnia, przynosząca fronty atmosferyczne i opady deszczu, powoli zmieni się w południową. Co to oznacza dla naszego zakątka Europy?

Upał w prognozach. Już wkrótce może być nawet 30 stopni

Upał w prognozach. Już wkrótce może być nawet 30 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Mieszkańcy argentyńskiego miasta Vera walczą ze skutkami potężnej powodzi. Kataklizm wywołały ekstremalne opady deszczu, które doprowadziły do uszkodzenia systemu kanalizacyjnego. Z powodu kryzysu lokalne władze odwołały zajęcia w szkołach.

Małe miasto zalane przez wielką wodę. "Najsmutniejsza noc w historii"

Małe miasto zalane przez wielką wodę. "Najsmutniejsza noc w historii"

Źródło:
La Nacion, Reuters, Cadena3

Starship, statek kosmiczny firmy SpaceX, odbył dziewiątą bezzałogową próbę. Choć megarakieta poleciała dalej niż podczas poprzednich lotów, inżynierowie stracili kontrolę nad statkiem, który "doświadczył nieplanowanego demontażu" podczas ponownego wejścia w atmosferę.

Starship "doświadczył nieplanowanego demontażu"

Starship "doświadczył nieplanowanego demontażu"

Aktualizacja:
Źródło:
PAP

Władze amerykańskiego hrabstwa Clark ostrzegają ludzi i właścicieli czworonogów przed toksycznym zakwitem glonów bentonicznych, które pojawiły się w rzece Kolumbia oraz innych lokalnych ciekach wodnych. Przez nie w październiku ubiegłego roku zmarł pies.

Pies zmarł po kontakcie z toksycznymi glonami

Pies zmarł po kontakcie z toksycznymi glonami

Źródło:
CNN, katu.com, 1011now.com

Mirunga, potocznie nazywana słoniem morskim pojawiła się we wtorek w mieście portowym Gordon's Bay w Republice Południowej Afryki. Niespodziewanego gościa uchwycono na nagraniu.

Słoń morski pojawił się w centrum miasta

Słoń morski pojawił się w centrum miasta

Źródło:
Reuters, Independent Online, news24.com

Brazylijscy terapeuci nauczyli półrocznego jaguara instynktu drapieżnika. Młode zwierzę zostało wykradzione matce przez jednego z mieszkańców stanu Roraima na północy kraju. Zdaniem ekspertów, całkowita terapia będzie czasochłonna i może potrwać nawet dwa lata.

Jaguar na łańcuchu. Powrót do pełni zdrowia może trwać lata

Jaguar na łańcuchu. Powrót do pełni zdrowia może trwać lata

Źródło:
PAP

Bombaj nawiedziły obfite opady deszczu związane z nadejściem monsunu. Doprowadziły do powstania gwałtownej powodzi w ponad 12-milionowym mieście. Ulice zmieniły się w rwące potoki. Zdaniem ekspertów, tak mocno nie padało w tym rejonie od ponad wieku.

Ulice jak rwące potoki, ludzie brodzący w wodzie

Ulice jak rwące potoki, ludzie brodzący w wodzie

Źródło:
CNN, Times of India, Hindustan Times

Start misji Axiom-4 zaplanowany jest na 8 czerwca. Na pokładzie kapsuły Crew Dragon, która poleci na Międzynarodową Stację Kosmiczną, znajdzie się doktor Sławosz Uznański-Wiśniewski. Polski astronauta opowiedział TVN24+ o tym, jak wyglądają ostatnie przygotowania do lotu na orbitę, jakie momenty najbardziej zapadły mu w pamięć podczas szkolenia, i tym, co usłyszał od legendy amerykańskiej astronautyki.

"Moment, gdy pod moimi stopami będzie właśnie Polska"

"Moment, gdy pod moimi stopami będzie właśnie Polska"

Źródło:
TVN24+

Doktor Sławosz Uznański-Wiśniewski odbywa kwarantannę przed zbliżającym się lotem na Międzynarodową Stację Kosmiczną. To oznacza, że nie będzie mógł oddać głosu w nadchodzącej drugiej turze wyborów prezydenckich. W rozmowie z Hubertem Kijkiem z TVN24 BiS polski astronauta zachęcił jednak wszystkich do wzięcia udziału w niedzielnym głosowaniu.

Leci w kosmos i mówi, co warto zrobić w tę niedzielę

Leci w kosmos i mówi, co warto zrobić w tę niedzielę

Źródło:
TVN24, tvnmeteo.pl

Mieszkańcy południowo-wschodnich regionów Australii liczą straty po powodzi, jaka nawiedziła ten region w ubiegłym tygodniu. Zdaniem premiera Anthony'ego Albanese, całkowita odbudowa po katastrofie może zająć wiele miesięcy. Wielka woda zalała tysiące posiadłości i odebrała życie co najmniej pięciu osobom.

"To nie jest coś, co zniknie po kilku dniach czy miesiącach"

"To nie jest coś, co zniknie po kilku dniach czy miesiącach"

Źródło:
Reuters

Gwałtowne burze przeszły nad stanem Oklahoma. Jak opisywały lokalne media, zjawiskom towarzyszyły opady gradu o średnicy piłek baseballowych. Miejscami doprowadzały one do wypadków drogowych.

"Grad jak mgła", auta ześlizgiwały się z jezdni

"Grad jak mgła", auta ześlizgiwały się z jezdni

Źródło:
Reuters, News9

Narażenie ciężarnej matki na zanieczyszczone powietrze zwiększa ryzyko wystąpienia poważnych objawów astmy u jej dzieci - uważają naukowcy. Najnowsze badania przeprowadzone na myszach wykazało, że przebywanie w smogu w trakcie ciąży wpływa na kondycję płuc i układu odpornościowego potomstwa.

Przez ten czynnik astma u dzieci może się nasilać

Przez ten czynnik astma u dzieci może się nasilać

Źródło:
News Medical, Airqualitynews

Po dużo chłodniejszym niż zwykle maju w końcu na dłużej zrobi się ciepło. Jakie jeszcze niespodzianki przyniosą nam nadchodzące dni? Sprawdź autorską, długoterminową prognozę temperatury na 16 dni, przygotowaną przez Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni. Początek czerwca przyniesie zmianę

Pogoda na 16 dni. Początek czerwca przyniesie zmianę

Źródło:
tvnmeteo.pl

Odchody pingwinów mogą hamować proces ocieplania klimatu - uważają naukowcy. Najnowsze badanie wykazało, że zawarty w nich amoniak przyczynia się do powstawania chmur odbijających światło słoneczne. Szczegóły przedstawiono na łamach czasopisma "Communications Earth & Environment".

Odchody pingwinów sojusznikiem w walce z ociepleniem klimatu

Odchody pingwinów sojusznikiem w walce z ociepleniem klimatu

Źródło:
Phys.org

Pomimo stopniowego ocieplenia w części kraju w górach nadal dominują zimowe warunki. Pod koniec maja śnieg zalega nie tylko w wysokich partiach gór. Ratownicy apelują o ostrożność przy wybieraniu się na szlaki.

Zima w Tatrach trzyma się mocno

Zima w Tatrach trzyma się mocno

Źródło:
tvnmeteo.pl

Mrówki kojarzą nam się z pracowitością. Jak się okazało, te małe bezkręgowce są też bardzo pomocne. Naukowcy z Polski zaobserwowali, że skłonność do ratowania u mrówek zależy od ich wieku. Starsze robotnice robią to chętniej niż młodsze - przekazali eksperci.

To jedyne bezkręgowce, które sobie pomagają

To jedyne bezkręgowce, które sobie pomagają

Źródło:
PAP

Reporter24 uchwycił na zdjęciu białego łosia, który wyglądem przypominał mu ducha. - Pierwszy raz widziałem takiego osobnika - powiedział pan Jacek, autor fotografii.

"Wyglądał jak duch". Reporter24 zobaczył białego łosia

"Wyglądał jak duch". Reporter24 zobaczył białego łosia

Źródło:
tvnmeteo.pl, Kontakt24

Załoga misji Axiom-4 (Ax-4), w tym Polak Sławosz Uznański-Wiśniewski, rozpoczęła na Florydzie kwarantannę przed lotem na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS) - podała firma Axiom Space. Odosobnienie ma zapewnić zdrowie załodze misji i astronautom, którzy już przebywają na orbicie.

Sławosz Uznański-Wiśniewski na kwarantannie przed lotem w kosmos

Sławosz Uznański-Wiśniewski na kwarantannie przed lotem w kosmos

Źródło:
PAP

Trwa erupcja hawajskiego wulkanu Kilauea. Na tle wypływającej z krateru lawy zapozował Konrad Piasecki, dziennikarz TVN24. - Spektakularnie wygląda jego erupcja - powiedział Radosław Mróz, prezenter TVN24, który robił zdjęcie.

Zdjęcie w studiu na tle wulkanu. Trwa erupcja

Zdjęcie w studiu na tle wulkanu. Trwa erupcja

Źródło:
Reuters, TVN24, USGS

Alergia to choroba XXI wieku. Według Światowej Organizacji Alergii (WOA) u 30-40 proc. populacji świata występuje co najmniej jedno ze schorzeń alergicznych. Z kolei Polskie Towarzystwo Alergologiczne (PTA) szacuje, że z alergią zmaga się blisko połowa Polaków. Najczęstszym czynnikiem, który ją wywołuje, są pyłki roślin. Jak radzić sobie z uciążliwymi objawami? 

Kalendarz pylenia - sprawdź, co i kiedy pyli w Polsce. Praktyczne porady dla alergików 

Źródło:
Otrivin