Opozycyjna platforma z milionem podpisów. Prokuratura w Mińsku ostrzega przed ściganiem "na mocy prawa"

W najbliższą niedzielę na antenie TVN24 wydanie specjalne poświęcone wyborom prezydenckim na Białorusi. Początek o godzinie 20.

O tym, że liczba osób, zarejestrowanych na utworzonej przez współpracowników najważniejszej opozycyjnej kandydatki w wyborach prezydenckich Swiatłany Cichanouskiej platformie Gołos przekroczyła milion, poinformowała w sobotę białoruska sekcja Radia Swoboda. To ponad 14 procent wyborców, którzy wezmą udział w niedzielnym głosowaniu.

Oglądaj TVN24 w internecie na TVN24 GO>>>

"Platforma Gołos istnieje po to, aby każdy mógł się dowiedzieć, ile głosów oddano na kandydatów w jego lokalu wyborczym i porównać to z oficjalnymi danymi. Wystarczy, że wyślesz zdjęcie obu stron swojej karty do głosowania. Tylko karty, bez paszportu i selfie. Twój głos pozostanie anonimowy" - przytacza apel inicjatorów projektu Radio Swoboda.

W sobotę niezależne białoruskie media podały, że władze w Mińsku próbują zablokować opozycyjny projekt. Prokuratura generalna w Mińsku zwróciła się do ministerstwa informacji z wnioskiem o "ograniczenie dostępu" do platformy. Powiedziała o tym na antenie telewizji państwowej Białoruś-1 przedstawicielka prokuratury Maryna Popowa. Ostrzegła, że działalność platformy, zarejestrowanej poza Białorusią, może być "ścigana z mocy prawa". Popowa uzasadniała, że przedsięwzięcie to jest "niebezpieczne, ponieważ wymaga ujawniania danych osobowych".

Wcześniej pomysł utworzenia platformy skrytykowała przewodnicząca Centralnej Komisji Wyborczej Lidzija Jarmoszyna.

- W istocie chodzi tam o stworzenie centralnej komisji wyborczej w szarej strefie – oznajmiła. Zdaniem Jarmoszynej to "szkodliwy i przestępczy projekt", który jest reklamowany przez człowieka, będącego "potencjalnym gwarantem konstytucji". - Mówią, że to kontrola wyrażenia woli narodu. Nie, moi drodzy, to nie kontrola. To tworzenie wypaczonego rezultatu wyborów, by deprecjonować oficjalny wynik i na tej podstawie zorganizować zamieszki – powiedziała Lidzija Jarmoszyna.

Wyjaśniła również, że pozostawienie w czasie głosowania otwartych kabin wyborczych jest związane z zagrożeniem koronawirusem, by "w zamkniętej przestrzeni nie powstało groźne środowisko epidemiologiczne". Jarmoszyna skrytykowała także propozycję Swiatłany Cichanouskiej, która zaapelowała do wyborców o przychodzenie do lokali wyborczych tuż przed zamknięciem – w celu uniemożliwienia fałszerstw i sprawdzenia, czy ktoś inny nie podpisał się w imieniu danej osoby.

W czwartek Alaksandr Łukaszenka oświadczył, że legalność działania systemu Gołos powinna zbadać prokuratura.

Jak twierdzi prawnik inicjatywy Obrońcy Praw Człowieka Za Wolne Wybory Paweł Sapiełka, proces wyborczy na Białorusi jest nieprzejrzysty z powodu ograniczenia niezależnej obserwacji, a wyniku wyborów nie można zaskarżyć do sądu.

- System wyborczy działa tak, że maksymalnie ogranicza udział osób niezwiązanych z władzami i nielojalnych wobec nich – powiedział Sapiełka w rozmowie z Polską Agencją Prasową. Jak dodał, obecnie nie istnieją praktycznie sposoby i instrumenty prawne, by przywrócić kontrolę społeczną nad procesem wyborczym.

Rozmówca PAP wskazał, że problem zaczyna się "od składu Centralnej Komisji Wyborczej i jej pełnomocnictw". - W tej instytucji, która kontroluje cały proces wyborczy, nie ma przypadkowych ludzi, są wyłącznie "zaufani" – powiedział Sapiełka. - To samo dotyczy terytorialnych i obwodowych komisji wyborczych, których skład jest wybierany przez władze lokalne – dodał. Taka sytuacja, jak wskazał, oznacza, że w komisjach wyborczych nie ma osób reprezentujących środowiska niezależne czy będące w opozycji do władzy. - A to oznacza w praktyce przymykanie oczu na nadużycia na korzyść "swojego" kandydata – ocenił.

Tradycyjnie w czasie wyborów istnieje problem z dopuszczeniem do obserwacji niezależnych aktywistów. W tym roku obowiązują dodatkowe obostrzenia, jak podano, z powodu koronawirusa. W lokalu wyborczym może przebywać jednocześnie nie więcej niż troje obserwatorów w czasie głosowania przedterminowego, a pięcioro – we właściwym dniu głosowania. - Te pule też są ustalane przez komisje i w efekcie mamy sytuację, w której dopuszczeni do obserwacji zostali dosłownie pojedynczy niezależni obserwatorzy – wskazał Sapiełka.

Od pierwszego dnia głosowania przedterminowego aktywiści informują o zatrzymaniach niezależnych obserwatorów w lokalach pod różnymi zarzutami – utrudniania pracy komisji, drobnego chuligaństwa itp. Niektórzy zostali już ukarani aresztem. Pomimo różnego rodzaju utrudnień, które napotykają aktywiści, prowadzą oni obserwację i odnotowują co najmniej po kilkaset nieprawidłowości w ciągu dnia. Najczęściej są to różnice w liczbie głosujących – te podawane przez komisje są znacznie wyższe, niż te ustalone przez obserwatorów.

- W tej kampanii żadni nasi aktywiści nie będą na przykład w ogóle dopuszczeni do liczenia głosów. To, co się dzieje po zamknięciu lokali, jest całkowicie poza kontrolą środowisk niezależnych – podkreślił Sapiełka. Formalnie obserwatorzy obywatelscy na wyborach będą – władze zarejestrowały ich aż 40 tysięcy. Są to jednak w większości przedstawiciele różnych organizacji i struktur prorządowych.

Sapiełka przypomina, że oddzielnym problemem jest głosowanie przedterminowe, uznawane przez aktywistów za pole do nadużyć. - Urna przez długi czas znajduje się poza kontrolą nie tylko obserwatorów, ale nawet członków komisji. W czasie zamknięcia lokalu (urna) jest pilnowana przez milicjanta – powiedział Sapiełka.

Opozycyjną platformę Gołos, która ma służyć do alternatywnego liczenia głosów, Sapiełka ocenia jako ważny instrument, ale mający charakter wyłącznie "polityczny i moralny". - Nie jest to instrument, który można by było wykorzystać w sensie prawnym – wyjaśnił.

- W końcu, co może zrobić kandydat, jeśli uważa, że doszło do nadużyć, oszukano go, źle policzono? Może złożyć skargę do CKW. Decyzji CKW, która wiadomo jaka będzie, nie można następnie zaskarżyć w sądzie – zaznacza Sapiełka.

- Mamy do czynienia z paradoksem prawnym – tłumaczy prawnik centrum Wiasna Uładzimir Łabkowicz. - Jeśli CKW uznaje wybory za nierozstrzygnięte, kandydaci mogą tę decyzję zaskarżyć do Sądu Najwyższego. Jeśli jednak ogłoszony zostaje zwycięzca i jego oponent lub oponenci chcą zaskarżyć ten wynik, to kierują skargę do CKW i na tym droga prawna się wyczerpuje – dodaje Łabkowicz.

Wybory na Białorusi odbędą się 9 sierpnia. W wyborach startuje pięciu kandydatów: Alaksandr Łukaszenka, Swiatłana Cichanouska, Hanna Kanapacka, Andrej Dzmitryjeu i Siarhiej Czeraczań.