Stulecie powstania Związku Polaków w Niemczech. Listy od prezydenta i prezesa PiS

W sobotę w Berlinie odbyły się uroczystości związane z obchodami stulecia istnienia Związku Polaków w Niemczech (ZPwN). Ich kulminacją było jubileuszowe spotkanie w Ambasadzie RP w stolicy Niemiec. Wśród gości byli między innymi prezes Trybunału Konstytucyjnego Julia Przyłębska, prezydencki minister Andrzej Dera, wiceszef MSZ Szymon Szynkowski vel Sęk, poseł PiS Arkadiusz Mularczyk oraz prezes Związku Polaków w Niemczech Józef Malinowski.

List prezydenta, skierowany do uczestników i organizatorów uroczystych obchodów jubileuszu stulecia Związku Polaków w Niemczech, został w sobotę wieczorem opublikowany na stronie kancelarii prezydenta. W imieniu głowy państwa przesłanie odczytał podczas uroczystości prezydencki minister Andrzej Dera.

Prezydent napisał, że utworzenie w Berlinie Związku Polaków w Niemczech "to jedno z ważniejszych wydarzeń w historii polskiej emigracji". Jak podkreślił, był to nie tylko symboliczny, ale i praktyczny wyraz narodowej dumy, przywiązania do polskości oraz "rosnących aspiracji założycieli i członków tego szacownego zrzeszenia - żyjących w środowisku Polakom niechętnym, a w latach 30. i 40. ubiegłego wieku wręcz wrogim i niebezpiecznym".

"Kwintesencją patriotycznej postawy działaczy Związku był sformułowany przez nich zbiór zasad znany jako 'Pięć prawd Polaka' oraz znak tej organizacji. Rodło zastąpiło bowiem zakazane przez niemieckich nazistów polskie godło i barwy narodowe. Tym samym w kraju nad Renem wielu naszych rodaków zjednoczyło się wokół emblematu przedstawiającego królową polskich rzek oraz Kraków" - kontynuował Duda.

Zauważył, że rodło pozostaje ważnym i otaczanym czcią znakiem, symbolem nieustępliwości, ofiarności i odwagi tych Polaków w Niemczech, którzy pragną strzec swojej narodowej tożsamości oraz upominać się o należne im prawa.

Z okazji jubileuszu, Andrzej Duda złożył wyrazy głębokiego szacunku i uznania tym, którzy, "działając w szeregach Związku, solidarnie wspierali swoich rodaków niechcących wyrzec się mowy, kultury, tradycji, wiary i wartości przodków".

"Z podziwem myślę o inwencji i determinacji, z jakimi pomagali tworzyć oraz rozwijać działalność m.in. Centralnego Banku Spółdzielczości Polskiej w Berlinie, Związku Spółdzielni Polskich w Niemczech, Związku Akademików Polskich w Niemczech, Związku Polskich Towarzystw Szkolnych czy Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech, a do tego licznych zespołów folklorystycznych i drużyn sportowych. Chylę czoła przed zasługami redaktorów prasowego organu Związku 'Polak w Niemczech' oraz polskich czasopism regionalnych, takich jak 'Dziennik Berliński' i 'Gazeta Olsztyńska'" - podkreślił.

Jak zauważył, "cennym osiągnięciem Związku było też utworzenie – z jego inicjatywy – Związku Mniejszości Narodowych w Niemczech, mającego reprezentować organizacje nie tylko Polaków, ale też Serbołużyczan, Duńczyków, Fryzów i Litwinów". "Obecnie Związek Polaków w Niemczech stara się nawiązywać do tych pięknych tradycji. Wspiera szkolnictwo polskie, zabiega o odpowiednie miejsce nauczania języka polskiego w niemieckim systemie szkolnictwa powszechnego, podnosi kwestie właściwego upamiętnienia martyrologii polskiej oraz przywrócenia Polakom statusu mniejszości narodowej i należnego odszkodowania za skonfiskowany w roku 1940 majątek wielkiej wartości" - zaznaczył.

Prezydent podkreślił, iż ufa, że "historia i najważniejsze osiągnięcia Związku będą inspirować i motywować nie tylko Polaków w Niemczech, ale też wszystkich, którzy myślą, mówią i czują po polsku, bez względu na to, w jakim zakątku świata przyszło im żyć".

"Nadto dobre sąsiedztwo oraz przyjazna współpraca między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec to obopólne życzenie obu naszych krajów - dlatego trzeba je nieustannie wypełniać istotną treścią. Sądzę, że Związek Polaków w Niemczech może i powinien odegrać tu ważną, pozytywną rolę" - zaznaczył.

"Na ręce obecnych tu przedstawicieli władz Związku przekazuję uroczyste, jubileuszowe gratulacje wszystkim jego członkom. Życzę Państwu niesłabnącej radości i dumy z bycia Polakiem, satysfakcji z efektów Państwa ogromnie potrzebnej pracy społecznej oraz wszelkiej pomyślności osobistej. Gorąco pozdrawiam Państwa, Państwa rodziny i bliskich oraz wszystkich moich rodaków osiadłych w Niemczech. Wszystkiego dobrego!" - napisał prezydent Duda.

Poseł Arkadiusz Mularczyk odczytał podczas uroczystości list od Jarosława Kaczyńskiego. "Dzień 27 sierpnia 1922 roku zostanie już na zawsze dniem pamiętnym w historii rozwoju polskości w Niemczech. Dlatego że oczekiwany, poprzedzony tęsknotą wszystkich, którym sprawa narodowa leżała na sercu, Związek Polaków w Niemczech stał się faktem politycznym" - napisał prezes PiS.

Przypomniał w liście, że "Polonia gościła delegatów wszystkich naczelnych organizacji polskich w Niemczech", którzy przyjechali do Berlina, aby "przeprowadzić ostateczne obrady nad przygotowanymi od dawna zasadami naczelnej polskiej organizacji". "Tak 'Dziennik Berliński' następnego dnia opisywał to wiekopomne wydarzenie: dzięki temu żywioł polski w Republice Weimarskiej został istotnie wzmocniony instytucjonalnie i mógł aktywnie i skuteczniej zabiegać o prawa i interesy ludności polskiej" - dodał.

Związek Polaków w Niemczech "miał swoich przedstawicieli w Sejmie Rzeszy, w sejmikach krajowych, a także w ciałach samorządowych. Warto pamiętać, że na wyżej opisanym spotkaniu został również stworzony Związek Towarzystw Oświaty" - przypomniał Kaczyński.

"Pozwolę sobie przytoczyć inny cytat z centralnego organu wychodźstwa polskiego w Niemczech. W numerze datowanym na 9 grudnia 1922 roku 'Dziennik Berliński' zamieścił odezwę Rady Naczelnej Związku Polaków w Niemczech, w której czytamy: 'Konstytucja niemiecka zapewnia równouprawnienie mniejszościom narodowym, ale ogólnikowe to zapewnienie nie dało nam nic dotychczas. Dopóki nie będzie szczególnych rozporządzeń, które by dokładnie określały prawa języka polskiego w szkole i innych urzędach, we wszystkich dziedzinach naszego życia, nic nie osiągniemy. Trzeba, aby rząd przyznał nam prawa mniejszości narodowej, tak jak są przyznane mniejszości niemieckiej w Polsce. Wtenczas dopiero będziemy mogli żyć szczęśliwie i spokojnie'" - napisał Kaczyński.

"Szanowni Państwo, jak z powyższego niestety widać, lata mijają, czasy się zmieniają, ale stare problemy pozostają nierozwiązane. Do tego doszły nowe" - zauważył wskazując na kwestię odszkodowania za skonfiskowany na mocy tzw. dekretu Goeringa z 27 lutego 1940 roku majątek.

Kaczyński napisał, że "w tym wyjątkowym dniu naszym wspomnieniem i wdzięcznością obejmuję wszystkich byłych i obecnych członków Związku Polaków w Niemczech spod znaku Rodła, a w szczególności tych z nich, którzy swą propolską działalność przypłacili życiem bądź pobytem w niemieckich obozach koncentracyjnych".

"Jednocześnie pragnę na ręce obecnych tu Państwa złożyć gorące podziękowania dla całej wspólnoty Związku Polaków w Niemczech za Państwa pełne poświęcenia starania na rzecz polskiej społeczności w Republice Federalnej Niemiec oraz utrzymywania jej związków z macierzą" - dodał.

"Niech pięć prawd Polaków spod znaku Rodła prowadzi związek przez kolejne sto lat" - podsumował Kaczyński.

Wśród osób zabierających głos był także wiceszef MSZ Szymon Szynkowski vel Sęk, który przekazał pozdrowienia i podziękowania dla Związku Polaków w Niemczech od premiera Mateusza Morawieckiego. Zapewnił, że rola Związku Polaków w Niemczech będzie stanowić dla rządu RP i dla MSZ "bardzo istotny punkt odniesienia".

Szynkowski vel Sęk podkreślił: "Możecie liczyć państwo, że w sprawach trudnych polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych będzie zajmować stanowisko pryncypialne, będzie rozmawiać ze stroną niemiecką, nie unikając słów szczerych, czasami to stronie niemieckiej nie musi się podobać, ale my reprezentujemy polski interes, my reprezentujemy także interes państwa jako Polaków mieszkających w Niemczech". Udało się "uczynić pewien postęp", który "cały czas nie jest satysfakcjonujący, ale on jest", powiedział wiceszef polskiej dyplomacji, w kontekście remontu Domu Polskiego w Bochum.

- Pragnę państwa zapewnić, że tak jak pan poseł Arkadiusz Mularczyk dba o sprawy reperacji, to w najbliższych dniach będzie przy okazji rocznicy 1 września na pewno tematem ważnym, obecnym w przestrzeni publicznej i w naszej agendzie spraw zagranicznych, tak mogę dodać do tego, że kwestia przywrócenia mienia Związku Polaków w Niemczech równie pozostanie obecna i będzie aktywnie podnoszona- - mówił Szynkowski vel Sęk.

Podczas uroczystości wręczono odznaczenia Bene Merito (nadawane przez Ministra Spraw Zagranicznych). Uhonorowani zostali wiceprezes ZPwN Anna Wawrzyszko, dr Edward Kieyne i ksiądz Jacek Bystron.

Sobotnie uroczystości w Berlinie rozpoczęły się złożeniem kwiatów w Miejscu Pamięci w Ploetzensee i oddaniem hołdu polskim ofiarom II wojny światowej. W więzieniu Ploetzensee w Berlinie od 1936 r. wykonywano wyroki śmierci. Życie stracili tam między innymi Polacy – agenci pracujący na rzecz polskiego wywiadu oraz żołnierze Armii Krajowej.

Uczestnicy uroczystości udali się następnie na mszę św. w Bazylice św. Jana w Berlinie, której przewodniczył Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Niemczech ksiądz dr Michał Wilkosz. Kolejnym punktem obchodów był międzynarodowy turniej piłki nożnej dla dzieci, w którym uczestniczyło 350 młodych zawodników z 30 zespołów z 7 europejskich krajów (w tym 12 drużyn z Polski). Ambasada RP udzieliła wsparcia dla tego turnieju.

27 sierpnia 1922 roku w Berlinie odbył się zjazd przedstawicieli głównych organizacji skupiających polską społeczność w Niemczech. Tego dnia uchwalono statut organizacji znanej do dziś jako Związek Polaków w Niemczech. Znakiem graficznym ZPwN stało się Rodło, symbolizujące bieg Wisły. Ideową podstawą działalności Związku jest "Pięć prawd Polaków" sformułowanych na pierwszym Kongresie Polaków w Niemczech w Berlinie w 1938 roku:

1. Jesteśmy Polakami 2. Wiara ojców naszych jest wiarą naszych dzieci 3. Polak Polakowi bratem! 4. Co dzień Polak narodowi służy 5. Polska jest matką naszą, nie wolno mówić o matce źle!

Wśród najważniejszych obecnie celów ZPwN wymienia m.in. jednoznaczne uregulowanie sprawy instytucjonalnego finansowania organizacji polskich w Niemczech na tych samych zasadach, na jakich Rzeczpospolita Polska finansuje mniejszość niemiecką w Polsce, odszkodowanie za zagrabiony w 1940 roku majątek Związku Polaków w Niemczech oraz przywrócenie Polakom w Niemczech statusu mniejszości narodowej, zabranego 27 lutego 1940 roku na mocy tak zwanego dekretu Goeringa.