Edward Snowden przyleciał z Hongkongu do Moskwy, a teraz może chcieć dostać się np. do Ekwadoru. I to bez ważnego paszportu. Czy można podróżować po świecie bez paszportu? Tak, są takie możliwości - wymienia je BBC.
Departament Stanu USA unieważnił paszport Snowdena i zwrócił się do innych państw o uniemożliwienie mu podróżowania.
Poszukiwany pod zarzutami szpiegostwa, Amerykanin przyleciał z Hongkongu do Moskwy 23 czerwca - używając swego paszportu, jak mówi jeden z jego prawników - i poprosił o azyl w Ekwadorze. Chińscy urzędnicy twierdzą, że wypuścili Snowdena, bo nie dostali informacji o unieważnieniu paszportu. 24 czerwca na jego nazwisko zarezerwowano miejsce w samolocie lecącym na Kubę. Ale Amerykanin nie pojawił się na pokładzie.
Na uchodźcę
Paszport jest zwykle warunkiem międzynarodowych podróży, więc w jakich okolicznościach można przekraczać granice bez niego?
Julian Asange twierdzi, że Snowden ma "specjalny dokument podróżny dla uchodźcy", wydany przez Ekwador. To by oznaczało, że znalazł się w gronie milionów uchodźców przekraczających granice bez paszportów w ucieczce przed prześladowaniami i wojnami. Według ONZ, w 2012 r. takich osób było ponad 7 milionów.
Wobec tych ludzi oczekuje się jednak, że w jakiś sposób dadzą się zidentyfikować - mówi Larry Yungk z ONZ. Choć pewna część uchodźców jest rejestrowana na granicy bez identyfikacji, kim są.
I-94
- To już zależy do kraju przyjmującego, czy przyjmie kogoś bez paszportu - mówi Lavinia Limon z amerykańskiego Komitetu ds. Uchodźców i Imigrantów. Dodaje, że USA przyjmują rocznie ok. 60 tys. uchodźców z całego świata i tylko garstka z nich ma paszporty. Każdy indywidualnie jest przesłuchiwany przez urzędników z Departamentu Bezpieczeństwa Krajowego w celu ustalenia, czy naprawdę są uchodźcami i czy spełniają kryteria przyjęcia. Wydaje się wówczas dokument nazywany I-94, będący substytutem paszportu.
- Powiedzmy, że zabieramy ludzi z Malezji i muszą mieć przystanek w Hongkngu, zanim dostaną się do Los Angeles. Hongkong uznaje amerykańskie dokumenty podróżne (I-94 - red.) i pozwala im lecieć dalej - tłumaczy Limon.
Inne kraje, jak W. Brytania czy Kanada, jak też np. Międzynarodowy Czerwony Krzyż, wydają podobne dokumenty.
Liniami państwowymi
Jak Snowden mógł polecieć z Moskwy do Hawany (choć okazało się w końcu, że nie poleciał)? Rejs wykonywały linie lotnicze Aerofłot. Linie kontrolowane przez rosyjskie państwo.
- Jeśli konkretne państwo chce komuś pozwolić podróżować państwowymi liniami lotniczymi, ma prawo do tego nawet bez wydawania tej osobie dokumentów, jeśli kraj przyjmujący się na to zgadza - mówi prawnik specjalizujący się w kwestiach ekstradycji Douglas McNabb.
Zgoda konsulatu
Można też podróżować bez paszportu, a konkretnie, wrócić do kraju, jeśli dokument został skradziony lub zgubiony za granicą. - Możesz poczekać kilka dni na nowy paszport lub możesz wsiąść do samolotu z kimś z Twojego konsulatu, co jest sygnałem "ta osoba jest OK, pozwólcie jej na podróż w jedną stronę - mówi Simon Calder z "The Independent".
Wyjątki od paszportu
Istnieją też specjalne relacje pomiędzy krajami, które uprawniają swych obywateli do podróżowania między nimi bez paszportu. Na przykład, obywatele USA mogą podróżować do Portoryko lub Guam tylko z jakimś dokumentem tożsamości ze zdjęciem. Generalnie Amerykanie potrzebują paszportu by podróżować samolotem. Są jednak pewne wyjątki. Jeśli obywatel USA wybiera się na Karaiby czy Bermudy, wystarczyć może prawo jazdy.
Z kolei W. Brytania i Irlandia utworzyły Wspólny Obszar Podróżowania, w którym do przekroczenia granicy wystarczy jakiś dokument identyfikacyjny ze zdjęciem. Natomiast w UE istnieje strefa Schengen, w której można przekraczać granice bez kontroli granicznej. Ale w przypadku samolotów pasażerskich wciąż wymagany może być paszport.
Krajowe dowody tożsamości zamiast paszportów wystarczają do podróżowania w ramach różnych regionalnych bloków, m.in.: Wspólnoty Gospodarczej Państw Zachodnioafrykańskich, UE i niektórych krajów sąsiednich, Rady Współpracy Państw Arabskich Zatoki Perskiej, czy strefy Mercosur w Ameryce Południowej.
Na koniec BBC podaje ciekawostkę. Otóż królowa Elżbieta II, jako jedyny obywatel brytyjski, w ogóle nie ma paszportu, bo to ona je wydaje.
Autor: //gak/k / Źródło: BBC