Nakazano likwidację jednej z najstarszych prodemokratycznych organizacji w Rosji

Likwidacji Centrum Sacharowa domagało się Ministerstwo Sprawiedliwości Rosji. Szef Centrum, Siergiej Łukaszewski, powiedział niezależnej rosyjskiej "Nowej Gaziecie. Jewropa", że działacze przygotowali się wcześniej na tę decyzję. Przede wszystkim, jak wyjaśnił, starali się, "by likwidacja pod względem prawnym nie wpłynęła na to, co można zrobić już nie jako organizacja, a jako zespół ludzi". Zapowiedział też złożenie apelacji od decyzji sądu.

Centrum Sacharowa zostało założone w 1990 roku na bazie komisji, która zajmowała się zachowaniem spuścizny Andrieja Sacharowa - radzieckiego fizyka, dysydenta, obrońcy praw człowieka i laureata pokojowej Nagrody Nobla. Od 1996 roku Centrum działało w siedzibie w Moskwie.

W 2014 roku władze rosyjskie uznały Centrum Sacharowa za "zagranicznego agenta". Z kolei 23 stycznia tego roku rosyjska prokuratura generalna uznała ponadto za "organizację niepożądaną" działającą w USA Fundację Sacharowa, założoną w 1989 roku przez żonę Sacharowa - Jelenę Bonner - i jego zwolenników. W Rosji z fundacją tą związane było właśnie Centrum Sacharowa oraz archiwum noblisty.

Teraz decyzja o likwidacji Centrum Sacharowa oznacza, że władze Rosji pozbywają się kolejnej zasłużonej organizacji pozarządowej zaangażowanej w obronę praw człowieka. W styczniu ten sam Moskiewski Sąd Miejski nakazał likwidację Moskiewskiej Grupy Helsińskiej, założonej w latach 70. XX wieku przez dysydentów skupionych wokół Sacharowa. W grudniu 2021 roku władze zlikwidowały natomiast Stowarzyszenie Memoriał, rzucające światło na represje polityczne w ZSRR i dokumentujące naruszenia praw człowieka we współczesnej Rosji.

Andriej Sacharow, fizyk nazywany ojcem radzieckiej bomby wodorowej, pod koniec lat 50. XX wieku zaczął protestować przeciwko próbom jądrowym, wchodząc w konflikt z władzami ZSRR. Zaangażował się w obronę praw człowieka, występując m.in. w obronie więźniów politycznych.

W 1975 roku przyznano mu Pokojową Nagrodę Nobla. W 1979 roku, gdy skrytykował wejście wojsk radzieckich do Afganistanu, został przymusowo zesłany do miasta Gorki (dziś - Niżny Nowogród). Na powrót do Moskwy zezwolono mu dopiero w 1986 roku, w okresie pierestrojki Michaiła Gorbaczowa. W 1989 roku Sacharow został wybrany na deputowanego ludowego ZSRR. Zmarł 14 grudnia tego samego roku. 

Również w piątek rosyjskie niezależne media poinformowały o aresztowaniu na dwa miesiące Grigorija Melkonianca, współprzewodniczącego ruchu społecznego Gołos, zajmującego się obserwacją wyborów w Rosji i innych krajach dawnego ZSRR. Działacz został zatrzymany dzień wcześniej, wszczęto przeciwko niemu postępowanie karne.

Melkonianc jest podejrzany o kierowanie "niepożądaną organizacją". Grozi mu kara od dwóch do sześciu lat pozbawienia wolności. Nakaz aresztowania do 17 października wydała sędzia Natalia Dudar.

Jak zaznaczają media, za "organizację niepożądaną" władze Rosji nie uznają jak dotąd samego Gołosu, choć ruch został wciągnięty na listę tzw. zagranicznych agentów. Śledczy przypisują natomiast Melkoniancowi związek z międzynarodową organizacją ENEMO - Europejską Siecią Obserwacji Wyborów. Gdy jednak ta sieć została w październiku 2021 roku uznana za niepożądaną w Rosji, Gołos zawiesił w niej swój udział.

Założony w 2000 roku jako stowarzyszenie Gołos szkoli obserwatorów wyborów, wspiera prace rosyjskiej gorącej linii i serwisów online, zapewnia wyborcom pomoc prawną, a także prowadzi obserwację wyborów w byłych republikach ZSRR.

Już w 2013 roku Gołos został wpisany przez rosyjski resort sprawiedliwości na listę "zagranicznych agentów". Osiem lat później ten status nadano również niezarejestrowanemu ruchowi społecznemu Gołos, kontynuującemu tradycje stowarzyszenia. Aktywiści wówczas podkreślali, że nie zajmują się działalnością polityczną.