Pokojowa Nagroda Nobla. Złote medale oraz dyplomy dla laureatów. Alesia Bialackiego zastąpiła żona

Na scenie w Ratuszu w imieniu białoruskiego opozycjonisty Pokojową Nagrodę Nobla odebrała żona Alesia Bialackiego, Natalia Pieńczuk. Drugiego laureata, rosyjskie stowarzyszenie Memoriał, dokumentujące zbrodnie stalinowskie, reprezentował przewodniczący tej organizacji Jan Raczyński. Trzecim laureatem jest w tym roku ukraińskie Centrum Wolności Obywatelskiej, reprezentowane przez szefową organizacji Ołeksandrę Matwijczuk.

>> Pokojowa Nagroda Nobla 2022 dla Alesia Bialackiego z Białorusi i dwóch organizacji

W przemówieniu przewodnicząca komitetu noblowskiego Berit Reiss-Andersen nazwała laureatów Pokojowej Nagrody Nobla "mistrzami pokoju", którzy różnymi środkami, mając wspólny cel, przynieśli ludzkości największe dobro.

Zaznaczyła, że "nasi laureaci mają wspólne, podobne podejście do demaskowania ciemiężców i zbrodniarzy wojennych". - Ich metoda polega na systematycznym gromadzeniu dowodów przyszłych i obecnych naruszeń praw człowieka i zbrodni wojennych. Celem jest pociągnięcie sprawców do odpowiedzialności, uhonorowanie ofiar i zapobieżenie okrucieństwom w przyszłości - powiedziała.

Reiss-Andersen zwróciła uwagę na znaczenie krytyki dla utrzymania demokracji. - Demokratyczny rząd potrzebuje nie tylko wsparcia ze swoich obywateli, ale także krytyki, nowych pomysłów i nowych perspektyw. Ostatecznym źródłem władzy są ludzie - przypomniała.

Reiss-Andersen zwróciła się szczególnie do nieobecnego na ceremonii noblisty z Białorusi. Przypomniała, że grozi mu kara od 7 do 12 lat więzienia. - Dziś nasze myśli kierujemy do wszystkich więźniów politycznych na Białorusi. Myślimy w szczególności o Alesiu Bialackim, który siedzi w ciemnej celi w Mińsku. Nie jesteś sam, jesteśmy z tobą - zapewniła.

Natalia Pieńczuk, żona Bialackiego, przekazała, że Pokojowa Nagroda Nobla "utwierdziła męża w przekonaniu, by nie rezygnować ze swoich przekonań". - Nagroda dała wszystkim Białorusinom nadzieję, że mogą liczyć na solidarność demokratycznego świata w walce o swoje prawa - powiedziała.

Żona Bialackiego przekazała marzenie Białorusinów. - Nie chcemy niczego wyjątkowego czy nadzwyczajnego, po prostu chcemy być nazywani ludźmi. Marzymy, aby mieć kraj o ciepłym sercu i dobrych warunkach do życia - przyznała.

W mowie noblowskiej Pieńczuk opisała brutalne działania reżimu Łukaszenki, a także podziękowała przyjaciołom męża za wieloletnie wsparcie. Zacytowała także słowa Jana Pawła II: "nie lękajcie się".

Ołeksandra Matwiejczuk zwróciła uwagę, że Ukraina otrzymuje Pokojową Nagrodę Nobla podczas wojny rozpętanej przez Rosję. - Ta wojna trwa już osiem lat, dziewięć miesięcy i 21 dni - przypomniała.

Matwijczuk oskarżyła demokratyczne kraje o przymykanie oczu na zajęcie w 2014 roku Krymu przez Rosję oraz zbrodnie popełniane w przeszłości przez wojska rosyjskie w różnych krajach. - Demokratyczny świat przyzwyczaił się do ustępowania dyktatorom - stwierdziła. Dodała, że jej zdaniem ukształtowany po II wojnie światowej system pokoju oraz bezpieczeństwa nie funkcjonuje, a ONZ pozwala na nieuzasadnione pobłażanie niektórym państwom.

Laureatka zwróciła się do słuchaczy, którymi była między innymi norweska rodzina królewska, o "nazywanie rzeczy po imieniu". -Pokoju nie osiąga się, gdy atakowany kraj składa broń, to jest okupacja. Nie pozwólmy na zabijanie i torturowanie ludzi na terytoriach okupowanych. Życie ludzkie nie może być politycznym kompromisem - podkreśliła.

Noblowską mowę zakończyła wezwaniem o solidarność. - Nie trzeba być Ukraińcem, aby wspierać Ukrainę. Wystarczy być człowiekiem - apelowała.

Przewodniczący Memoriału Jan Raczyński przyznał, iż wie, że członków stowarzyszenia nurtuje pytanie, czy zasługują na Pokojową Nagrodę Nobla.

- Próbowaliśmy udokumentować zbrodnie z przeszłości i teraźniejszości. Ale czy udało nam się zapobiec katastrofie, która wydarzyła się 24 lutego (pełnoskalowa inwazja Rosji na Ukrainę)? - pytał. Przyznał, że ogromny ciężar, jaki działacze Memoriału czują po tym dniu, stał się jeszcze większy po otrzymaniu Pokojowej Nagrody Nobla.

Przewodnicząca Norweskiego Komitetu Noblowskiego, wymieniając zasługi Memoriału, podkreśliła, że największą lekcją z 35-letniej walki tej organizacji o prawdę jest "możliwość uczenia się z przeszłości, aby zapobiegać popełnianiu tych samych błędów". - Memoriał był zdeterminowany, aby opowiedzieć prawdziwą historię nadużyć, ucisku i zbrodni wojennych. Niestety muszę powiedzieć, że takie prawdy w dzisiejszej Rosji postrzegane są jako antypaństwowe - zauważyła Reiss-Andersen.

Odnosząc się do działalności ukraińskiego Centrum Praw Obywatelskich, Reiss-Andersen podkreśliła, że organizacja "kładzie podwaliny pod pokój i sprawiedliwość w przyszłości". - Pewnego dnia, gdy działania wojenne ustaną, Ukraina będzie kontynuować swoją pracę na rzecz rozwoju demokracji i rządów prawa. Centrum Praw Obywatelskich stanie na czele tego procesu - mówiła.

Aleś Bialacki to białoruski działacz praw człowieka. Jest założycielem organizacji Wiasna, która zajmuje się monitorowaniem praw człowieka w Białorusi i informowaniem społeczeństwa o ich naruszaniu. Organizacja uznawana jest przez białoruski rząd za nielegalną. Władze pozbawiły ją legalnego statusu w 2003 roku i od tamtej pory odmawiały jej ponownej rejestracji.

Na fali represji po protestach wyborczych w 2010 roku, Bialacki został skazany na 4,5 roku więzienia za rzekome niepłacenie podatków. Został wówczas uznany za więźnia politycznego. W 2014 roku wyszedł na wolność w ramach amnestii.

W lipcu 2021 roku, gdy władze Białorusi po raz kolejny, lecz tym razem na niespotykaną dotąd skalę, uderzyły w organizacje społeczeństwa obywatelskiego, Wiasna znowu stała się obiektem prześladowań. W mieszkaniach pracowników przeprowadzono rewizje, doszło do zatrzymań.

Bialacki (a wraz z nim jego współpracownicy) znowu usłyszał zarzuty, które obrońcy praw człowieka na Białorusi oraz społeczność międzynarodowa jednoznacznie uznały za motywowane polityczne. Początkowo władze oskarżały go o "niepłacenie podatków". Potem zarzuty zmieniono na "kontrabandę" i "finansowanie protestów".

Memoriał powstał w latach 80. XX wieku jako zrzeszenie niezależnych organizacji. Tworzą go niezależne struktury, z których 10 działa poza granicami Rosji. Od 30 lat organizacja zajmuje się badaniem represji politycznych w ZSRR, w tym wobec Polaków.

Stowarzyszenie Memoriał zostało oficjalnie zamknięte i zlikwidowane decyzją Sądu Najwyższego Rosji 5 kwietnia 2022 roku. 17 czerwca jego byli członkowie oraz zwolennicy podjęli decyzję o utworzeniu organizacji społecznej Centrum Obrony Praw Człowieka "Memoriał", jednak bez nadawania jej osobowości prawnej. Jej zadaniem jest dokumentacja i rozpowszechnianie informacji o istotnych naruszeniach praw człowieka, jak i wspieranie obrony praw ofiar, w tym więźniów politycznych.

Ukraińskie Centrum Wolności Obywatelskich powstało w 2007 roku w celu promowania praw człowieka, demokracji i solidarności. Jest jedną z wiodących organizacji wpływających na kształtowanie opinii publicznej, wspierającą rozwój aktywności obywatelskiej. Uczestniczy w międzynarodowym sieciach i akcjach solidarnościowych na rzecz promowania praw człowieka w regionie Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).