Pod przewodnictwem Jana Pawła II Kościół wcielał w życie myśl przewodnią Soboru Watykańskiego II, że "człowiek jest drogą Kościoła". Rozwijając naukę społeczną Kościoła Karol Wojtyła przywrócił ewangeliczny porządek rzeczy, stawiając człowieka wyżej niż kapitał.
Jan Paweł II wydał aż 14 encyklik. Te najwyższej rangi dokumenty papieskie stanowią istotę jego nauczania. Są skierowane nie tylko do Kościoła, ale i współczesnego świata. Dotyczą prawd wiary, moralności oraz życia społecznego, a także nauki i kultury.
1979 - "Redemptor hominis" 1980 - "Dives in misericordia" 1981 - "Laborem exercens" 1985 - "Slavorum apostoli" 1986 - "Dominum et vivificantem" 1987 - "Redemptoris Mater" 1987 - "Sollicitudo rei socialis" 1990 - "Redemptoris missio" 1991 - "Centesimus annus" 1993 - "Veritatis splendor" 1995 - "Evangelium Vitae" 1995 - "Ut unum sint" 1998 - "Fides et ratio" 2003 - "Ecclesia de Eucharistia" Encykliki Jana Pawła II
Nauki z totalitarnych doświadczeń
Pierwszą encyklikę wydaną 4 marca 1979 r., czyli w niespełna pięć miesięcy po w wyborze na papieża, Jan Paweł II poświęcił Chrystusowi i człowiekowi. Karol Wojtyła doświadczony przez dwa systemy totalitarne przypomniał w "Redemptor hominis" ("Odkupiciel człowieka"), że każda osoba znajduje prawdziwą i niezbywalną godność w Chrystusie. Program swego pontyfikatu streścił w zdaniu: "człowiek jest pierwszą i podstawową drogą Kościoła".
"Redemptor hominis" otworzyła serię dokumentów poświęconych Trójcy Świętej. 30 listopada 1980 r. papież wydał "Dives in misericordia" ("O Bożym miłosierdziu"). Na ostatnią encyklikę z tryptyku o Trójcy Świętej trzeba było czekać sześć lat. 18 maja 1986 r. Jana Paweł II opublikował "Dominum et vivificantem" ("O Duchu Świętym w życiu Kościoła i świata"). Nauczał w niej m.in., że Duch Święty pozwala człowiekowi dostrzec grzech i zło, ale nie po to, by go pognębić, lecz aby pomóc mu odzyskać godność.
Godna praca, społeczna sprawiedliwość
Trzy encykliki poświecił Jan Paweł II godności pracy i budowie sprawiedliwego ładu społecznego. Zdaniem papieża nadana człowiekowi przez Boga niezbywalna godność powinna znaleźć odbicie w strukturach społecznych.
W "Laborem exercens" ("O pracy ludzkiej") wydanej 14 września 1981 r. Jan Paweł II podkreślał, że praca jest dla człowieka, a nie człowiek dla pracy. Nauczał, że pracownik nie może być traktowany tylko jako jeden z elementów procesu wytwórczego. Encyklika ta była bardzo ważna dla Solidarności, gdyż papież-Polak podkreślał rolę związków zawodowych i praw pracowniczych. Miała także odniesienie do świata zachodniego - nawoływała do walki z bezrobociem.
30 grudnia 1987 r., gdy odradzała się polska Solidarność, Jan Paweł II ogłosił encyklikę "Sollicitudo rei socialis" ("Troska o sprawy społeczne"). Podstawą życia społecznego uczynił zasadę solidaryzmu. Solidarność - według papieża - to "mocna i trwała wola angażowania się na rzecz dobra wspólnego, czyli dobra wszystkich i każdego". Jej uzasadnieniem ma być współodpowiedzialność.
Do spraw społecznych papież powrócił po upadku komunizmu. Gdy w Europie Środkowej i Wschodniej odradzające się lub rodzące na nowo demokracje patrzyły na Zachód, papież w ogłoszonej 1 maja 1991 r. "Centesimus annus" ("W setną rocznicę encykliki Rerum Novarum") wskazał na zagrożenia, jakie niesie liberalizm. Podkreślił, że nie ma prawdziwej demokracji bez wartości.
Moralność fundamentem człowieczeństwa
Kolejne encykliki Jan Paweł II poświęcił nauczaniu moralnemu. W "Veritatis splendor" ("Blask prawdy") z 6 sierpnia 1993 r. papież nauczał, że istnieje nierozerwalny związek między wiarą a moralnością. Relatywizowanie podstawowych wartości etycznych prowadzi do kryzysu człowieczeństwa.
W imię tych wartości papież stanął w obronie życia. W "Evangelium Vitae" ("Ewangelia życia") ogłoszonej 25 marca 1995 r. wyłożył stanowisko w sprawie aborcji i eutanazji. "Nikt i nic nie może dać prawa do zabicia niewinnej istoty ludzkiej czy to jest embrion, czy płód, dziecko czy dorosły, człowiek stary, nieuleczalnie chory czy umierający. Żadna władza nie ma prawa do tego zmuszać ani na to przyzwalać".
Nikt i nic nie może dać prawa do zabicia niewinnej istoty ludzkiej czy to jest embrion, czy płód, dziecko czy dorosły, człowiek stary, nieuleczalnie chory czy umierający. Żadna władza nie ma prawa do tego zmuszać ani na to przyzwalać. "Evangelium Vitae", 1995
Ewangelizacja, ekumenizm, dialog
"Nikt wierzący w Chrystusa, żadna instytucja Kościelna nie może uchylić się od najpoważniejszego obowiązku: głoszenia Chrystusa wszystkim ludziom" - oznajmił papież w encyklice "Redemptoris missio" ("Misja Odkupiciela") wydanej 7 grudnia 1990 r. Ewangelizacja miała objąć nie tylko tradycyjne kraje misyjne, ale też społeczeństwa - głównie europejskie - które wyrosły z chrześcijaństwa, ale uległy sekularyzacji.
Sprawie ekumenizmu, czyli dążeniu do jedności chrześcijan, poświęcił papież dokument "Ut unum sint" ("Abyśmy byli jedno"). Jan Paweł II nie pozostawił katolikom wątpliwości, że "nie można być autentycznym chrześcijaninem, jeśli się jest ekumenicznie zamkniętym". Dialog z braćmi z innych Kościołów uczynił "imperatywem chrześcijańskiego sumienia" i drogą Kościoła Chrystusowego".
Dla Jana Pawła II ważny był także dialog z kulturą, choć nie szczędził jej krytycznych uwag za relatywizm, nihilizm i pragmatyzm. W "Fides et ratio" ("Wiara i rozum") z 14 września 1998 r. papież podkreślił, że dialog teologii ze współczesna nauką może wzbogacić obie nauki.
Kobieta w Kościele
W nauczaniu Jana Pawła II, który wyszedł z polskiego Kościoła przepojonego maryjną pobożnością, nie mogło zabraknąć dokumentu poświęconego Matce Bożej. 25 marca 1987 r. ogłosił encyklikę "Redemptoris Mater" ("Matka Okupiciela"). Była ona nie tylko hymnem na cześć Matki Zbawiciela, ale także kobiety i jej roli w życiu Kościoła. "Kobiecość istotnie stanowi szczególna więź z Matką Odkupiciela" - napisał papież.
CZYTAJ TEŻ RAPORT O JANIE PAWLE II: www.tvn24.pl/jp2
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: "Człowiek jest drogą Kościoła" (archiwum TVN, fot. EPA)