To tylko jeden przykład, który pokazuje, jak bardzo niebezpieczne dla zwierząt są śmieci. Przykład najgłośniejszy, ale niejedyny. Wiele zwierząt umiera w ciszy.

W Zatoce Guanabra w Rio de Janeiro znaleziono martwego żółwia z plastikową torbą owiniętą wokół sztyi. Jeleń z tajlandzkiego parku narodowego miał w żołądku siedem kilogramów plastiku.

Takich przykładów jest więcej i wcale nie trzeba ich szukać za granicą. Bo w Polsce zwierzęta też cierpią przez pozostawione przez człowieka śmieci. Tracą wolność, a czasem życie.

Reporter TVN24 na tatrzańskim szlaku dostrzegł jelenia, który na swoim porożu miał zatkniętą prawdopodobnie plastikową taśmę zabezpieczającą.

Niedaleko Mysłowic (woj. śląskie) biegający po lesie daniel zaplątał się w porzucony tam dywan. Nagranie, na którym widać jego walkę o wolność, opublikowały Lasy Państwowe.

W okolicach Pogorzelicy (woj. wielkopolskie) młody lis bezskutecznie próbował wyswobodzić się ze słoika, w którym utknęła mu głowa. Bezradnie chodził koło drogi, próbując rozbić szklaną pułapkę.

Po Świdnicy spacerowała sarna z obciętą butelką, która utkwiła jej na głowie, skutecznie uniemożliwiając jedzenie, picie, a nawet widzenie.

Te historie skończyły się happy endem. Na drodze każdego z tych zwierząt stanął ktoś, komu ich los nie był obojętny. Nie zawsze jednak tak jest.

Naukowcy z Wrocławia przeprowadzili badania, w których sprawdzali prawie tysiąc pojemników porzuconych w stolicy Dolnego Śląska. - W 56 procentach z nich znaleźliśmy przynajmniej jedno martwe zwierzę, a czasami, gdy chodziło o owady, to nawet kilkaset - mówi doktor Krzysztof Kolenda z Wydziału Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego.

Śmieci pod lupą

Grupa naukowców z Uniwersytetu Wrocławskiego przygląda się temu problemowi już od dłuższego czasu. Dr Krzysztof Kolenda, studentka biologii Monika Pawlik oraz dr hab. inż. Marcin Kadej, dr hab. Adrian Smolis i Natalia Kuśmierek przeanalizowali doniesienia mediów społecznościowych o wpływie śmieci na zwierzęta. Czego się dowiedzieli?

Naukowcy wzięli pod lupę ponad 500 wpisów z 51 krajów z całego świata. Przejrzeli filmiki i zdjęcia, na których widoczne były zwierzęta, które zostały przez śmieci uwięzione albo straciły przez nie życie.

- Od kilku lat prowadzimy badania związane z wpływem śmieci na zwierzęta. Większość informacji, które znajdujemy w literaturze, to opisy pojedynczych doniesień albo materiały skupiające się na konkretnych grupach zwierząt. My chcieliśmy zobaczyć, jaka jest skala tego problemu, więc postanowiliśmy się przyjrzeć temu zjawisku, wykorzystując media społecznościowe - opowiada doktor Krzysztof Kolenda.

- Przede wszystkim w wyszukiwarce Google wpisywaliśmy różne kombinacje wybranych przez nas słów kluczowych. Głównie były to nazwy zwierząt i pojemników oraz informacja, że zwierzę utknęło lub ugrzęzło. Dane wpisywaliśmy w języku polskim oraz w tych, które są najliczniej używane na świecie, jak język angielski, chiński, hiszpański, francuski, arabski czy rosyjski. Osobno przeszukiwaliśmy też Facebooka, YouTube i Instagram - wylicza naukowiec.

Zebrać dane to jedno, ale potem trzeba było je jeszcze przepuścić przez własne "sito". Badacze chcieli mieć pewność, że wpisy, do których dotarli, są prawdziwe, a przedstawiane w nich sytuacje wydarzyły się bez ingerencji ludzi.

Śmieci, które zabijają

- Zagrożenie mogą stanowić wszystkie śmieci: sznurki, opony, opakowania po chipsach. My akurat skupiliśmy się na pojemnikach po jedzeniu i piciu, takich jak: butelki, słoiki, puszki po napojach i konserwach oraz kubki jednorazowe, takie jak te po kawie. Każdy z nich w inny sposób wabi zwierzęta - mówi Kolenda.

Okazało się, że najczęstszymi pułapkami są słoiki oraz puszki po napojach i żywności. Aż 80 procent spośród wszystkich uwięzionych zwierząt stanowiły ssaki, takie jak: szopy, skunksy, jelenie, sarny i niedźwiedzie. W śmieciowe sidła wpadały również koty i psy, ale według naukowców, zdarzało się to rzadziej niż w przypadku zwierząt dziko żyjących. 15 procent wpisów dotyczyło gadów - głównie węży oraz jaszczurek i to nawet tych największych na świecie, jak waran z Komodo. Ale nie brakowało też pojedynczych doniesień o bezkręgowcach, ptakach, rybach i płazach.

- W naszych badaniach dominowały zwierzęta duże i średnie, czyli ssaki i gady. Nie jest to w żaden sposób zaskakujące, ponieważ po prostu łatwiej je dostrzec, a więc i jakoś zareagować na ich krzywdę. Nie trzeba się schylać, czy gdzieś zaglądać. Po prostu widać, że wilk biegnie z głową w pojemniku albo gdzieś rusza się puszka, a wystaje z niej kawałek węża - zauważa.

Spośród śmieci, nad którymi pochylili się naukowcy z Wrocławia, najbardziej niepozorne wydają się jednorazowe kubki. Na pierwszy rzut oka zdaje się, że dość łatwo można się z nich wydostać. Tak się dzieje, tylko gdy są puste. Jeśli znajduje się w nich resztka kawy czy soku, staną się groźnym wabikiem między innymi dla zapylaczy.

- Właśnie w tych resztkach oblepiają się na przykład pszczoły, które potem masowo giną. W Indiach jest wiele przykładów na to, że taki niegroźny kubek może być śmiertelną pułapką. Z naszych informacji wynika, że do pojemników po jedzeniu i piciu bardzo często wchodzą właśnie bezkręgowce. Wśród nich dominują dwie grupy. Pierwsza to muchy i inne owady, które chcą skorzystać z resztek, a druga to żywiące się padliną nekrofagi - wskazuje doktor Kolenda.

Mieszkając z wrogiem

Śmieci z roku na rok przybywa. Nie tylko więcej ich produkujemy, ale też coraz częściej - zamiast do kosza - trafiają do lasu, na pole, łąkę. Zwierzęta starają się sobie z nimi poradzić na swój sposób. Niektóre nawet próbują je "oswoić".

- Tą kwestią również się zajmowaliśmy, ale podczas zupełnie innych badań. Sprawdzaliśmy, w jaki sposób zwierzęta wykorzystują pojemniki, które leżą w lasach. Okazało się, że małe ssaki jak gryzonie robią z nich spichlerze. Znajdowaliśmy butelki, które były wypełnione żołędziami albo nasionami. Niestety w tych spichlerzach często znajdowaliśmy też martwe gryzonie. To pokazuje, że gromadziły jedzenie, ale w pewnym momencie wydarzało się coś takiego, że nie były w stanie opuścić tego miejsca. Były w potrzasku - mówi naukowiec.

Butelki na swoje lokum wybierały też mrówki. Muchy zamieniały je w "porodówki", pająki urządzają w nich polowania.

- Bardzo dużo pająków zakłada pajęczyny w pojemnikach po żywności i polują na zwierzęta, które próbują wejść do środka. Częste są też takie przypadki, że w jakimś pojemniku zginie ryjówka lub mysz i pojawiają się nekrofagi, które żerują na padlinie albo które składają jaja, a potem wylęgnięte larwy się nią żywią - opowiada doktor Kolenda.

Ameryka Północna, Europa, Azja

Naukowcy przeanalizowali ponad 500 wpisów, które pojawiły się w internecie od lipca 1999 roku do listopada 2019. W pierwszej dekadzie informacje dotyczące wpływu śmieci na zwierzęta były sporadyczne. Trzeba jednak pamiętać, że pod koniec lat 90. internet dopiero raczkował, a o mediach społecznościowych jeszcze nikt nie słyszał.

- Liczba wpisów zaczęła wzrastać po 2012 roku. Można śmiało powiedzieć, że 80 procent wszystkich badanych przypadków to zdjęcia i filmiki, które opublikowano w ciągu ostatnich pięciu lat. Jeśli spojrzymy na to w ten sposób, to okaże się, że jest tego sporo. A przecież mogliśmy przeanalizować tylko te zdarzenia, o których ktoś poinformował. Nie wiadomo, ile jest takich, o których nie mamy pojęcia. Jeśli weźmiemy pod uwagę to, że wpisy dotyczą 51 krajów z całego świata, to tylko pokazuje, że ta skala jest ogólnoświatowa i że to jest bardzo duży problem - podkreśla doktor Kolenda.

Najwięcej wpisów (200) dotyczyło Ameryki Północnej. Na drugim miejscu jest Europa (114), a na trzecim Azja (93). Gdzie w tym wszystkim jest Polska? Wśród europejskich państw uplasowała się na drugim miejscu - tuż za Wielką Brytanią, ale przed Rosją. Czy to oznacza, że w tych krajach sytuacja zwierząt jest szczególnie trudna? To byłby zbyt daleko idący wniosek.

- Filtry Google'a nie są idealne, części wpisów nie mogliśmy też uwzględnić, ponieważ mieliśmy o nich za mało wiarygodnych danych. Do tego dochodzi kwestia różnorodnego dostępu do internetu oraz tego, że ludzie są coraz bardziej wrażliwi i świadomi różnego rodzaju problemów i chętniej o nich informują. Warto podkreślić to, że w wielu przypadkach osoby, które publikowały informacje o zdarzeniach z udziałem zwierząt, nie poprzestały tylko na pokazaniu zdjęć czy filmików w mediach społecznościowych. Jeśli zwierzę żyło, to starali się mu pomóc. Tak było w zdecydowanej większości. Co ciekawe, ludzie nie bali się ratować zwierząt nawet wtedy, gdy były to duże i dzikie osobniki albo jadowite węże - tłumaczy naukowiec.

Wyniki badań zespołu naukowców z Uniwersytetu Wrocławskiego opublikowano w internetowym czasopiśmie "Scientific Reports".