A potem poważnieje. - Chodzi o to, że przez ostatnie lata nauki to było takie hasło, które ciągle wracało w szkole: "będzie na egzaminie". I w domu: "to ważny egzamin" - zauważa. - Jakbym sama nie wiedziała, że jest ważny. Przecież wiem. Nie trzeba było mi tego powtarzać miliony razy. To tylko dokłada stresu, a i bez tego jest go sporo, bo uczę się w kumulacji roczników. I tak o tym też słucham od wielu miesięcy - wzdycha nastolatka.

Pola w ostatnich dniach przed egzaminem przegląda informatory egzaminacyjne, rozwiązuje zadania z minionych lat - zwłaszcza z matematyki, bo z niej czuje się mniej pewnie. - Staram się jakoś oswoić ten stres - mówi Pola. - To takie dziwne uczucie, bo to chyba będzie pierwszy taki sprawdzian w moim życiu, którego nie mogę poprawiać. Każdy ma tylko jedną szansę. A przecież nawet maturę, która jest podobno najważniejsza, można poprawić - dodaje.

W podobnej atmosferze do egzaminu ósmoklasisty, który rozpocznie się we wtorek, 23 maja, szykuje się ponad pół miliona nastolatków w całej Polsce.

Stresują się oni, ich rodzice oraz nauczyciele, którzy często rozliczani są z wyników swoich podopiecznych,.

Wychodząc z założenia, że stres pomaga oswoić wiedza i znajomość faktów, zebraliśmy dla was dziesięć najważniejszych informacji o egzaminie ósmoklasisty.

1. Tego egzaminu nie można oblać

Pola ma rację, egzaminu ósmoklasisty nie można poprawiać, ale - tu w przeciwieństwie do matury - nie można go też oblać.

Podejście do egzaminu jest warunkiem ukończenia szkoły podstawowej, ale nawet jeśli ktoś nie otrzyma ani jednego punktu z którejkolwiek z jego części, egzamin zostanie uznany za zaliczony.

Egzamin trwa trzy dni. 23 maja uczniowie i uczennice zmierzą się z językiem polskim, 24 maja z matematyką, a 25 maja z wybranym językiem obcym.

2023 rok miał być pierwszym, gdy ósmoklasiści będą zdawać nie trzy, a cztery egzaminy. Minister edukacji Anna Zalewska, wprowadzając w 2017 roku swoją reformę, chciała, by na koniec podstawówki uczniowie wybrali czwarty przedmiot egzaminacyjny. Ze zmian tych wycofano się ze względu na pandemię COVID-19. Z powodu przedłużającego się nauczania zdalnego dla tegorocznych absolwentów ograniczone zostały również - podobnie jak w poprzednich latach - wymagania egzaminacyjne.

Wynik egzaminu ósmoklasisty będzie kluczowy w czasie rekrutacji do szkół ponadpodstawowych, czyli liceów, techników i szkół branżowych.

2. To połowa punktów w rekrutacji

Właśnie, rekrutacja. To w związku z nią wokół egzaminu ósmoklasisty wytworzyła się w niektórych szkołach i domach tak silna presja, jak ta, o której opowiadała Pola.

W tym roku w rekrutacji do szkół ponadpodstawowych spotka się ponad pół miliona absolwentów i absolwentek szkół podstawowych. Tak wielu nie było ich od niemal 20 lat. Zwykle w rekrutacji bierze udział ok. 350 tys. uczniów.

Dlaczego w tym roku absolwentów jest tak wielu? Bo doszło do kumulacji roczników, która wiąże się z nakładającymi się na siebie reformami edukacji. W ósmych klasach jest 1,5 rocznika uczniów, ponieważ jest tam cały rocznik dzieci, które w 2015 roku zaczęły naukę jako sześciolatki oraz pół rocznika dzieci wówczas siedmioletnich (to efekt obniżenia wieku szkolnego za rządów PO-PSL). Na to nałożyła się reforma likwidująca gimnazja - teoretycznie nie ma wielkiego wpływu na ósmoklasistów, ale w praktyce jest on spory. Otóż wydłużone o rok licea i technika muszą pomieścić od września dodatkowe roczniki wynikające z reformy. A nie są z gumy, więc część z nich ma problem, aby uruchomić tak dużą liczbę klas, jak wynikałoby z liczby absolwentów podstawówek.

Miejsc dla wszystkich wystarczy, ale do najpopularniejszych szkół będzie trudniej się dostać niż w poprzednich latach.

A w takiej rekrutacji, gdy konkurencja jest ponadprzeciętna, każdy punkt jest na wagę złota.

ŚCISK JAK 20 LAT TEMU. CO OZNACZA KUMULACJA ROCZNIKÓW >>>

Wyniki egzaminów to po przeliczeniu aż 100 z 200 punktów możliwych do zdobycia podczas naboru do szkoły ponadpodstawowej. Pozostałe stanowią m.in. punkty za wolontariat, świadectwo z wyróżnieniem czy oceny z wybranych przez szkołę przedmiotów.

To ostatnie też bywa źródłem presji, o czym nauczyciele w połowie maja coraz częściej pisali w mediach społecznościowych. Na przykład polonistka opowiadała o ósmoklasistce, która miała łzy w oczach, bo z próbnej rozprawki otrzymała 17 punktów na 20. Nauczycielka pytała: "Kto z tego egzaminu zrobił jakiegoś boga? Rodzice? Szkoła?". Przyznała: "Ambicja jest dobra, lubię bardzo ambitnych uczniów, walczących ze swoimi słabymi stronami, ale każdy takie słabe strony ma, potknięcia się zdarzają".

3. Ile trwają egzaminy?

Egzaminy każdego dnia będą rozpoczynały się o godz. 9. 

Egzamin z języka polskiego potrwa 120 minut, z matematyki 100 minut, a z języka obcego 90 minut.

W przypadku uczniów, którym przysługuje dostosowanie warunków przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty (np. uczniów z niepełnosprawnościami czy innymi specjalnymi potrzebami edukacyjnymi), czas pracy z poszczególnymi arkuszami może zostać przedłużony o nie więcej niż: 60 minut - w przypadku języka polskiego, 50 minut - w przypadku matematyki oraz 45 minut - w przypadku języka obcego nowożytnego.

4. A co, jeśli ktoś nie przyjdzie na egzamin?

Na uczniów, którzy z różnych powodów nie będą w stanie przystąpić do egzaminów w maju, przygotowano dodatkowe terminy:

12 czerwca 2023 (poniedziałek) godz. 9 - egzamin ósmoklasisty z języka polskiego w terminie dodatkowym, 13 czerwca 2023 (wtorek) godz. 9 - egzamin ósmoklasisty z matematyki w terminie dodatkowym, 14 czerwca 2023 (środa) godz. 9 - egzamin ósmoklasisty z wybranego języka nowożytnego w terminie dodatkowym.

5. Jakie lektury trzeba znać na egzaminie ósmoklasisty?

Tak jak przed maturą z języka polskiego, tak samo przed egzaminem ósmoklasisty warto przypomnieć sobie treść obowiązkowych lektur. Do jednej z takich lektur trzeba odwołać się w wypracowaniu, czyli najwyżej punktowanym zadaniu z języka polskiego. Dodatkowo zadania z testu literackiego, który jest częścią egzaminu, też mogą dotyczyć lektur obowiązkowych.

Te lektury to:

Charles Dickens - "Opowieść wigilijna", Aleksander Fredro - "Zemsta", Jan Kochanowski - wybór fraszek i trenów, w tym Tren VII i VIII, Aleksander Kamiński - "Kamienie na szaniec", Adam Mickiewicz - "Reduta Ordona", Adam Mickiewicz - "Śmierć Pułkownika", Adam Mickiewicz - "Świtezianka", Adam Mickiewicz - "Dziady część II", Adam Mickiewicz - "Pan Tadeusz" (całość), Antoine de Saint-Exupéry - "Mały Książę", Henryk Sienkiewicz - "Quo vadis", Henryk Sienkiewicz - "Latarnik", Juliusz Słowacki - "Balladyna", wiersze wybranych poetów.

W 2021 roku na egzaminie ósmoklasisty uczniowie musieli zmierzyć się z fragmentem "Pana Tadeusza", a rok wcześniej było to "Quo vadis". Natomiast rok temu lekturą, której znajomością musieli wykazać się ósmoklasiści, była "Zemsta".

6. Czy do egzaminów podejdą uczniowie uchodźcy z Ukrainy?

Te same lektury obowiązują uczniów uchodźców, nawet jeśli w polskiej szkole spędzili ledwie rok.

W tym roku szkolnym po raz drugi z egzaminem spróbują zmierzyć się uczniowie, którzy uciekli przed wojną w Ukrainie. W zeszłym roku szkolnym budziło to wiele kontrowersji w środowiskach edukacyjnych, również wśród samych nauczycieli. Bo dzieci, które ledwie w marcu dołączyły do naszych szkół, już w maju musiały zdawać egzamin z języka polskiego. Wtedy do egzaminu zgłosiło się niemal 7 tys. dzieci uchodźców.

Jak będzie w tym roku? Do egzaminu podejdzie ponad 14,4 tys. uczniów-obywateli Ukrainy z ok. 4,1 tys. szkół. 

Uczniowie z Ukrainy będą zdawać ten sam egzamin, co polscy ósmoklasiści. Natomiast przeznaczone dla nich arkusze będą dostosowane do ich potrzeb. To oznacza np. przetłumaczone na język ukraiński polecenia, możliwość korzystania ze słowników czy pisania egzaminów w osobnej sali.

7. Jakie języki obce są najpopularniejsze?

Największa grupa ósmoklasistów (97,8 proc.) zadeklarowała przystąpienie do egzaminu z języka angielskiego. Drugim najczęściej wybieranym językiem jest niemiecki. Do egzaminu z tego języka przystąpi 1,9 proc. uczniów ósmych klas. 

Do egzaminu z pozostałych języków obcych (tj. francuskiego, hiszpańskiego, rosyjskiego i włoskiego) przystąpi łącznie 0,3 proc. ósmoklasistów. 

Spośród ok. 14,4 tys. uczniów z Ukrainy największa grupa (73 proc. ) zadeklarowała przystąpienie do egzaminu z języka angielskiego. Drugim najczęściej wybieranym językiem jest rosyjski. Do egzaminu z tego języka przystąpi 25,9 proc. uczniów.

W przypadku uczniów z Ukrainy do egzaminu z pozostałych języków obcych (tj. francuskiego, hiszpańskiego, niemieckiego i włoskiego) przystąpi łącznie 1,1 proc. spośród wszystkich zgłoszonych.

Egzaminy z języków obcych to zwykle te, z których średnia punktów uzyskanych przez uczniów jest najwyższa.

8. Co można wnieść na egzamin?

Pola najbardziej ubolewa, że na egzamin nie może przynieść maskotkę na szczęście. - Może to dziecinne, ale chciałabym mieć na stoliku coś, na co mogłabym patrzeć, gdy się zestresuję - mówi.

Co Pola i inni ósmoklasiści mogą mieć ze sobą? Ta lista nie jest długa. Na egzamin uczniowie powinni przynieść długopis lub pióro z czarnym tuszem, linijkę niezbędną podczas pisania egzaminu z matematyki. Na ich ławkach będzie mogła znaleźć się też butelka z wodą.

Co ważne: podczas egzaminu ósmoklasisty nie wolno korzystać ze słowników (wyjątek dla uczniów z Ukrainy, o czym pisaliśmy wyżej), kalkulatora ani urządzeń telekomunikacyjnych. Wniesienie telefonu na salę może zakończyć się unieważnieniem egzaminu. W przypadku ósmoklasistów może to oznaczać konieczność powtarzania klasy.

9. Co warto powtórzyć przed egzaminem ósmoklasisty?

Nauczyciele często radzą uczniom, by spojrzeli na to, co sprawiało najwięcej trudności absolwentom podstawówek w minionych latach. Z opracowania egzaminu z 2022 roku dowiadujemy się, że dla piszących najtrudniejsze były:

- umiejętność poprawnego stosowania znaków interpunkcyjnych (język polski)

- umiejętność prawidłowej interpretacji zapisu wyrażenia algebraicznego (matematyka)

- znajomość środków językowych (język angielski). Przez znajomość środków językowych rozumie się sprawdzenie, czy uczeń zna zasady gramatyki i czy umie je poprawnie zastosować. To np. zadania, w których ósmoklasiści powinni sparafrazować zdanie w języku obcym, przetłumaczyć zdanie z języka polskiego lub ułożyć zdanie z podanych słów.

10. Kiedy dowiemy się, jakie ósmoklasiści rozwiązywali zadania i kiedy poznamy ich wyniki?

Arkusze wykorzystane na egzaminie ósmoklasisty będą publikowane na stronach internetowych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych w każdym dniu egzaminu około godziny 13.

W tym roku egzamin ósmoklasisty, który zastąpił egzamin gimnazjalny, zostanie przeprowadzony po raz piąty.

Ogólnopolskie wyniki egzaminu ósmoklasisty mają być ogłoszone 3 lipca. Tego samego dnia swoje wyniki poznają uczniowie. 6 lipca uczniowie otrzymają zaświadczenia o wynikach egzaminu ósmoklasisty.

Wspomniane wyniki będą musieli przekazać szkołom, do których chcą się dostać - liceom, technikom, szkołom branżowym. Każdy samorząd sam decyduje o formie rekrutacji, o tym, ile szkół i klas można wybrać. Zdecydowana większość prowadzi rekrutację elektroniczną.