Dziki osioł, peepshow i wielki rollercoaster. Takie było pierwsze wesołe miasteczko w Polsce

Pierwsze w Polsce wesołe miasteczko. Tak bawiono się w 1929 r.
Pierwsze w Polsce wesołe miasteczko. Tak bawiono się w 1929 r.
Pewuka. Cud nad Wartą
Wesołe miasteczko urządzono na terenie dzisiejszego parku KasprowiczaPewuka. Cud nad Wartą

Dzieciaki zderzały się małymi samochodzikami i szalały na kolejkach. Panowie tylko czekali, aż paniom podwinie się sukienka. Albo - ku zgorszeniu pań - podglądali "Najpiękniejsze kobiety świata". Obok wszystkiemu przyglądała się grupka Senegalczyków. A właściwie to im się przyglądano. Tak wyglądało pierwsze polskie wesołe miasteczko. Zorganizowano je 90 lat temu na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu.

Więcej ciekawostek znajdziecie w książce "Pewuka. Cud nad Wartą"

90 lat temu w Poznaniu trwała Powszechna Wystawa Krajowa (Pewuka), która podsumowywała pierwszą dekadę Polski po odzyskaniu niepodległości i prezentowała dorobek gospodarczy, kulturalny, naukowy i polityczny kraju, który po 123 latach wrócił na mapy. Była to największa wystawa, jaką kiedykolwiek zorganizowano w kraju (i taką pozostaje do dziś!). Zajmowała około 65 hektarów - obszar trzykrotnie większy niż obecne Międzynarodowe Targi Poznańskie. Można go porównać do 93 boisk piłkarskich.

Miasto szykowało się na tę imprezę pełną parą - powstały dziesiątki nowych budynków, nowa dzielnica, największy hotel w Polsce (Polonia), największa restauracja (Dwór Huggera). W mieście pojawił się pierwszy neon i pierwsza sygnalizacja świetlna.

Zadbano też o rozrywkę - powstało najnowocześniejsze kino w Polsce, pierwszy multipleks, hipodrom czy arena do zawodów sportowych. Największą furorę robił jednak urządzony na terenach dzisiejszego parku Kasprowicza lunapark, a w zasadzie wesołe miasteczko, bo tak po raz pierwszy w Polsce nazwano tego typu przybytek. Nazwa szybko przyjęła się w całym kraju i funkcjonuje do dziś.

Twardowskiland

Patronem wesołego miasteczka został Pan Twardowski, o czym przypominała rzeźba przedstawiająca legendarnego polskiego szlachcica siedzącego na księżycu (świeciła w nocy!).

Bawiono się tu do białego rana. A było na czym szaleć!

Niewątpliwie największą atrakcją był rollercoaster z największym torem, jaki Polska widziała - o długości 2 km. "Już sam widok kolejki co chwilę skręcającej, wznoszącej się, to znów spadającej na łeb na szyję, przejmował grozą i zapierał dech w piersiach. A co dopiero przeżywać na własnej skórze to dzikie szaleństwo" - pisał Zbigniew Zakrzewski w książce "Wspominam Poznań".

Kolejka górska "Himalaya" - największa atrakcja wesołego miasteczka na PewuceArchiwum MTP

Diabelski młyn jak teatrzyk

Był tam też prawdopodobnie pierwszy w Polsce symulator - "Kolejka przez Karpaty". Jak wyglądał? Otóż wchodziło się do imitacji wagonu kolejowego, zasiadało się wygodnie na fotelu i oglądało film przedstawiający jazdę pociągiem z Krakowa do Zakopanego. Seans trwał trzy minuty. I tylko czepialscy zamiast Karpat widzieli Alpy...

A mogli widzieć, bo całe Wesołe Miasteczko składało się z maszyn ściągniętych z zagranicy, głównie z Niemiec.

Wesołe miasteczko z lotu ptakaNAC

Był też diabelski młyn. Ale nie taki, jaki dziś sobie wyobrażamy. W 1929 r. tak nazywano zupełnie inną atrakcję - pomieszczenie, w którym zamykano publiczność i sprawiano wrażenie, że całe się rusza, poprzez poruszanie… dekoracji znajdujących się za oknem.

Do wody i w powietrze

Dużą popularnością cieszyła się zjeżdżalnia wodna, z której z wysokości kilku pięter, można było zjechać łódkami po szynach do basenu.

Zjeżdżalnia wodnaŚwiatowid nr 29/1929

Wodę, ale tylko w nazwie, miała inna atrakcja - schody Shimmy z wodospadem Niagara. Tu wjeżdżało się po ruchomych schodach i pasach na górę, po czym spadało się na ruchomej ławeczce ze szczytu, niczym woda z największego wodospadu świata.

A wszystko ku radości grupki panów, która zawsze zbierała się wokół tej atrakcji. "Paniusie i panieneczki z garderobą wielokroć mocno nie w porządku, wytrwale i uparcie windują się na górę po schodach, które złośliwie idą w przód, to znów się cofają" - pisał "Dziennik Poznański".

Były też karuzele: z małymi samolocikami unoszącymi się raz w górę a raz w dół, koło śmiechu, koło tańca czy latające fotele.

Samolociki na łańcuchach latały w górę i w dółArchiwum MTP

"ELki" z Pewuki

Sporo atrakcji przewidziano dla fanów motoryzacji. Wtedy mało kogo stać było na samochód, na ulicach dominowały pojazdy konne. Najmłodsi mogli zasiąść w miniaturowej autokolejce, która wiozła ich między wiejskimi domkami ustawionymi wokół toru w kształcie elipsy. Starsi woleli autodrom, czyli znane do dziś małe samochody, którymi można się zderzać.

Dorośli, którzy nigdy nie siedzieli za kółkiem, mogli z kolei spróbować swoich sił za kierownicą opla na torze samochodowym. Jazdę poprzedzał krótki, 15-minutowy kurs obsługi auta, a już po wyjeździe na plac, na tylnym siedzeniu błędy kierowcy korygował instruktor.

Głośno było też o "dzikich osłach". Były to pojazdy z głową osła na przodzie, które - jak pisał "Dziennik Poznański" - "wyprawiają niesamowite harce", raz "stając dęba", by za chwilę popędzić naprzód i nagle rzucić się w bok.

"Dziki osioł" cieszył się sporą popularnościąNAC

Pchły, "wioska murzyńska" i roznegliżowane kobiety

Publiczność mogła też turlać się w amerykańskich beczkach śmiechu, zjeżdżać na torze bobslejowym, wjechać wagonikiem do "piekła" czy przeglądać się w krzywych zwierciadłach. Do tego zorganizowano cały szereg spektakli we wszelkiej maści teatrach objazdowych: były pokazy iluzji, marionetek, a nawet... pcheł.

Wśród panów furorę robił pokaz "Najpiękniejsze kobiety świata". Pod tą nazwą krył się pierwszy w Polsce... peepshow. Przez dziurkę można było tu podglądać roznegliżowane kobiety. Ta atrakcja 90 lat temu w wielu kręgach wywoływała zgorszenie...

Zajrzeć też można było do wsi "murzyńsko-arabskiej". Tę zamieszkiwała grupa Senegalczyków i Arabów, których można było oglądać w tańcach, śpiewach i przy zwykłym życiu domowym. Ot, takie zwiedzanie świata w dobie, gdy o podróżach po świecie większość nawet nie śniła.

Wioska murzyńsko-arabska na terenie wesołego miasteczkaNAC

Dziś podobna "atrakcja" budziłaby powszechne oburzenie. Ale w 1929 r. to była norma. Zaledwie rok wcześniej w stolicy Wielkopolski gościli Cejlończycy pokazujący swoje obyczaje w... zoo. To właśnie w ogrodzie zoologicznym najczęściej prezentowano "egzotycznych ludzi", jak wtedy ich nazywano. Na przełomie XIX i XX wieku pojawiali się m.in. karawana Nubijczyków z dwoma hipopotamami, amazonki z Dahomeju, Tatarzy, wojownicy Mahdiego z Sudanu czy tubylcy z wysp Samoa. "Wioska murzyńska" powstała także przy okazji Wystawy Wschodnioniemieckiej w 1911 r. Takie to były czasy...

WIĘCEJ O WESOŁYM MIASTECZKU PRZECZYTACIE W KSIĄŻCE "PEWUKA. CUD NAD WARTĄ". WKRÓTCE W KSIĘGARNIACH

Autor: Filip Czekała / Źródło: Pewuka. Cud nad Wartą

Źródło zdjęcia głównego: Archiwum MTP

Pozostałe wiadomości

Donald Trump kończy swoją kampanię prezydencką wiecem w Michigan, który jest jednym ze stanów wahających się. Tymczasem niektóre jego wypowiedzi rodzą obawy, że w przypadku kiedy wynik wyborów okazałby się dla niego niekorzystny, może dążyć do jego podważenia. O takim scenariuszu pisze brytyjski "The Guardian".

Trump kończy kampanię i co dalej? Mówi o "bandzie nieuczciwych ludzi"

Trump kończy kampanię i co dalej? Mówi o "bandzie nieuczciwych ludzi"

Źródło:
TVN24, Fakty TVN, PAP

W poniedziałek doszło do awarii w przedsiębiorstwie chemicznym Anwil we Włocławku. Jak przekazała spółka, część pracowników została ewakuowana. "Nie ma zagrożenia dla mieszkańców miasta" - poinformowano w komunikacie zamieszczonym w mediach społecznościowych włocławskiego urzędu miasta.

Awaria w zakładach chemicznych. Ewakuowano część pracowników

Awaria w zakładach chemicznych. Ewakuowano część pracowników

Źródło:
tvn24.pl

- Antoni Macierewicz za każdym razem, jak jest u władzy, to powoduje jakiś skandal, który szkodzi Polsce - powiedział w "Faktach po Faktach" w TVN24 Radosław Sikorski, minister spraw zagranicznych. Dodał, że "trzeba przerwać ten chocholi taniec". Mówił też o wtorkowych wyborach prezydenckich w USA.

Sikorski o sprawie Macierewicza. "Trzeba przerwać ten chocholi taniec"

Sikorski o sprawie Macierewicza. "Trzeba przerwać ten chocholi taniec"

Źródło:
TVN24

Amerykańska policja podjęła szereg działań związanych z wyborami prezydenckimi. Przed budynkami rządowymi, w tym Białym Domem, pojawił się płot, a właściciele lokalnych biznesów zabezpieczają swój dobytek w obawie przed wybuchem zamieszek. Służby zapewniają jednak, że nie ma powodu do niepokoju.

Tak Waszyngton szykuje się na wybory

Tak Waszyngton szykuje się na wybory

Źródło:
PAP

O sile "zwykłych ludzi" i oddolnych inicjatyw, tempie kampanii i jej "ogromnych zaskoczeniach", specyfice walki o wyborców, ale także o motywacjach zwolenników Donalda Trumpa oraz o różnorodnej grupie republikańskich wyborców mówili w "Tak jest" reporterka "Faktów" TVN Arleta Zalewska oraz dziennikarz Radia 357 Michał Żakowski, którzy śledzą wyborczy wyścig w USA.

"Cisi wyborcy" mogą zdecydować. "Postawią krzyżyk zgodnie z własnym sumieniem"

"Cisi wyborcy" mogą zdecydować. "Postawią krzyżyk zgodnie z własnym sumieniem"

Źródło:
TVN24

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pracuje nam przepisami umożliwiającymi ponowne przeliczenie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych emerytur i rent rodzinnych przyznanych w czerwcu w latach 2009-2019. Według zapowiedzi wniosek o przeliczenie świadczenia będzie można złożyć od 1 czerwca 2025 roku.

Ponowne przeliczenie stu tysięcy emerytur. Trzeba będzie złożyć wniosek

Ponowne przeliczenie stu tysięcy emerytur. Trzeba będzie złożyć wniosek

Źródło:
PAP

- W konstytucji jest jasny zapis, że wszyscy są równi wobec prawa, również Zbigniew Ziobro. Dlatego podjęliśmy decyzję o tym, że wystąpimy pierwszy raz w historii o zatrzymanie i doprowadzenie świadka przed komisję śledczą - powiedziała w "Kropce nad i" szefowa komisji do spraw Pegasusa Magdalena Sroka. Członek tego gremium Tomasz Trela ocenił, że "gdyby Zbigniew Ziobro nie miał nic na sumieniu, przyszedłby przed komisję".

"Ziobro dalej myśli, że może wszystko. Otóż, panie ministrze, tak nie jest"

"Ziobro dalej myśli, że może wszystko. Otóż, panie ministrze, tak nie jest"

Źródło:
TVN24

Magazyny energii oraz montaż mikroinstalacji wiatrowych będą objęte ulgą termomodernizacyjną - wynika z projektu rozporządzenia przygotowanego przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii. Jednocześnie nowe przepisy wykluczą możliwość skorzystania z ulgi termomodernizacyjnej w przypadku zakupu i montażu kotłów olejowych i gazowych.

Piece na gaz wypadają z listy. Zmiany w popularnej uldze

Piece na gaz wypadają z listy. Zmiany w popularnej uldze

Źródło:
PAP, tvn24.pl

- Zmiana daty startu systemu kaucyjnego ze stycznia na październik 2025 roku to kompromisowe, realne rozwiązanie - ocenili uczestnicy poniedziałkowej dyskusji na Forum Rynku Spożywczego i Handlu. Przedstawiciel jednego z operatorów systemu zwrócił jednak uwagę, że przesunięcie terminu oznacza koszty finansowe.

Tusk podaje nowy termin. "Dostaliśmy jedenaście miesięcy"

Tusk podaje nowy termin. "Dostaliśmy jedenaście miesięcy"

Źródło:
PAP

Pod Pomiechówkiem znaleziono 17 monet. Pochodzą z XVI i XVII wieku z terenów Saksonii, Brandenburgii i Niderlandów. Ich wartość to około pół miliona złotych - oceniają znalazcy. - To jest chyba jeden z największych tego typu skarbów odkrytych do tej pory w Polsce - komentuje archeolog Piotr Duda.

Szukali rzymskiej drogi, znaleźli stare monety warte pół miliona złotych

Szukali rzymskiej drogi, znaleźli stare monety warte pół miliona złotych

Źródło:
PAP

Czy kładąc się spać w powyborczą noc, Amerykanie będą znać nazwisko swojego kolejnego prezydenta? Historia pokazuje, że jest to możliwe - tak było np. z wyborem Baracka Obamy w 2012 roku. Dużo bardziej prawdopodobne jest jednak, że na wynik będziemy musieli zaczekać. Wiele godzin, a może nawet dni. Do kiedy?

Kiedy poznamy wyniki wyborów w USA?

Kiedy poznamy wyniki wyborów w USA?

Źródło:
BBC, CNN, NBC, tvn24.pl

Pod względem kulturowym i politycznym to bardziej znaczące nawet od poparcia Beyonce i Taylor Swift dla Kamali Harris. To było na innym poziomie - tak wpływowy portal Politico komentuje poparcie udzielone kandydatce demokratów przez portorykańskiego rapera znanego jako Bad Bunny. Portal zwrócił uwagę, że gwiazdor nie ograniczył się tylko do udzielenia poparcia, ale zaangażował się z własnym przekazem w "kluczowym momencie wyścigu" prezydenckiego.

Politico: jego poparcie dla Kamali Harris ważniejsze niż Beyonce i Taylor Swift

Politico: jego poparcie dla Kamali Harris ważniejsze niż Beyonce i Taylor Swift

Źródło:
Politico, tvn24.pl

Dostawy 600-700 tysięcy ton ryżu rocznie, wypłaty w wysokości około 200 milionów dolarów, a także dostęp do technologii kosmicznych - to według południowokoreańskich mediów ofiaruje Rosja Korei Północnej w zamian za żołnierzy i sprzęt wojskowy do walki z Ukrainą. Kreml może także zaoferować reżimowi w Pjongjangu wsparcie wojskowe w razie zaostrzenia napięcia na Półwyspie Koreańskim - pisze dziennik "The Korean Herald".

Ryż za żołnierzy i sprzęt. Co zyska reżim?

Ryż za żołnierzy i sprzęt. Co zyska reżim?

Źródło:
PAP

Czterech nastolatków zostało rannych, w tym dwóch poważnie, w ataku z użyciem między innymi siekiery na pokładzie kolejki podmiejskiej - poinformowała paryska policja. Zarówno cztery ranne osoby, jak i zatrzymany niedługo później jeden z napastników, są w wieku 16-17 lat.

Atak w kolejce podmiejskiej z użyciem siekiery, kija i miecza, rannych czterech nastolatków

Atak w kolejce podmiejskiej z użyciem siekiery, kija i miecza, rannych czterech nastolatków

Źródło:
Guardian, BFMTV, Tribune de Geneve

Stacja TVN24 w październiku była najchętniej oglądanym kanałem informacyjnym w kraju z 5,83 procent udziału w widowni w grupie ogólnej (widzowie powyżej 4. roku życia) - wynika z danych Nielsen TV Audience Measurement. "Fakty" TVN były najchętniej wybieranym serwisem informacyjnym, a portal tvn24.pl najczęściej czytanym serwisem internetowym stacji telewizyjnej.

Świetne wyniki TVN24, tvn24.pl i "Faktów" TVN. Dziękujemy!

Świetne wyniki TVN24, tvn24.pl i "Faktów" TVN. Dziękujemy!

Źródło:
tvn24.pl

Prokuratura poinformowała, że śledztwo w sprawie zabójstwa Jolanty Brzeskiej zostało umorzone. Powodem jest "brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia czynu zabronionego".

Śledztwo w sprawie śmierci Jolanty Brzeskiej umorzone

Śledztwo w sprawie śmierci Jolanty Brzeskiej umorzone

Źródło:
tvn24.pl

Rząd wprowadzi bony na ubrania z drugiej ręki i dopłaty dla przedsiębiorców chcących otworzyć sklep typu second hand, a to wszystko po to, by zapobiegać zmianom klimatycznym - tak przynajmniej sądzą internauci i przypisują ową zapowiedź wiceministrze klimatu Urszuli Zielińskiej. Tylko że ta nigdy takich słów nie wypowiedziała.

Bony na zakupy w lumpeksach? Tego ministra nie zapowiadała

Bony na zakupy w lumpeksach? Tego ministra nie zapowiadała

Źródło:
Konkret24
Diagnoza, recepta i lekarstwo. Doktor Trump chce drugiej operacji

Diagnoza, recepta i lekarstwo. Doktor Trump chce drugiej operacji

Źródło:
tvn24.pl
Premium

Jak dotąd to demokraci chętniej korzystali z możliwości wczesnego głosowania, jednak w 2024 roku korzystają z niego tłumnie również wyborcy republikańscy. Analizujący dane naukowcy zastanawiają się, co oznacza to dla wyborów prezydenta USA. I jeden wniosek jest oczywisty.

Ponad 78 milionów wyborców już oddało swój głos. Analitycy wiedzą, co to oznacza dla wyborów

Ponad 78 milionów wyborców już oddało swój głos. Analitycy wiedzą, co to oznacza dla wyborów

Źródło:
NYT, Forbes, ABC News, Bipartisal Policy Center

Jolanta i Natalia Romiszewski to matka i córka, mieszkają w Pensylwanii. W nadchodzących wyborach prezydenckich Jolanta popiera kandydata republikanów Donalda Trumpa, a Natalia - demokratkę Kamalę Harris. Czy przedwyborcza polaryzacja odbija się na ich relacjach? O tym rozmawiała z nimi dziennikarka "Faktów" TVN Katarzyna Kolenda-Zaleska.

Matka głosuje na Trumpa, córka na Harris. "Jest mi smutno"

Matka głosuje na Trumpa, córka na Harris. "Jest mi smutno"

Źródło:
tvn24

Amerykański system wyborczy sprawia, że w stanach kluczowych (wahających się) rozstrzyga się przyszłość całego kraju. Jak wyglądają ostatnie sondaże i średnia sondażowa w Pensylwanii, Karolinie Północnej, Georgii, Michigan, Arizonie, Wisconsin i Nevadzie?

Kto prowadzi w stanach kluczowych? Co mówi nam średnia sondaży

Kto prowadzi w stanach kluczowych? Co mówi nam średnia sondaży

Aktualizacja:
Źródło:
tvn24.pl

Przez całą noc z 5 na 6 listopada oraz następnego dnia dziennikarze TVN i TVN24 będą na bieżąco relacjonować wydarzenia związane z wyborami prezydenckimi w Stanach Zjednoczonych. We wtorek o godzinie 23:00 w TVN24 i TVN24 GO rusza program "Czas decyzji. Ameryka wybiera".

"Czas decyzji. Ameryka wybiera". Wydanie specjalne w TVN24

"Czas decyzji. Ameryka wybiera". Wydanie specjalne w TVN24

Źródło:
tvn24.pl

Równolegle z kampanią kandydatów na prezydenta Stanów Zjednoczonych trwa ostra walka dezinformacyjna w sieci, której głównym celem już teraz jest podważenie wyniku głosowania. Stąd w mediach społecznościowych pojawią się przekazy o tym, że "maszyny do głosowania odmówiły wybrania Donalda Trumpa" czy "jeden pan głosował 29 razy". Pokazujemy, dlaczego są nieprawdziwe.

"Głosował 29 razy", "głosowałem w dwóch miejscach". Dezinformacja przed wyborami

"Głosował 29 razy", "głosowałem w dwóch miejscach". Dezinformacja przed wyborami

Źródło:
Konkret24

Wynik wyborów w Stanach Zjednoczonych będzie miał wpływ nie tylko na gospodarkę USA, ale również będzie wiązał się z konsekwencjami dla rynków całego świata - zwracają uwagę analitycy Credit Agricole.

Wynik "będzie wiązał się z globalnymi konsekwencjami". Cztery scenariusze

Wynik "będzie wiązał się z globalnymi konsekwencjami". Cztery scenariusze

Źródło:
tvn24.pl

Tomasz Jakubiak, juror popularnego programu kulinarnego "MasterChef", opowiedział w "Dzień dobry TVN" o swoim życiu z nowotworem. - To było strasznie trudne, że nie mogę zaprowadzić dziecka do przedszkola, nie mogę pójść na spacer, nie mogę pójść z kumplami na kawę - przyznał. Według jego żony Anastazji, życie jest teraz "zupełnie inne". - On na zewnątrz jest bardzo silny i wszystkim chce pokazać, że walczy - mówiła. Dodała, że mimo wszystko pojawia się "kruchość, lęk, strach".

"Już było tak, że nie byłem w stanie dojść z łazienki do sypialni". Tomasz Jakubiak o chorobie

"Już było tak, że nie byłem w stanie dojść z łazienki do sypialni". Tomasz Jakubiak o chorobie

Źródło:
Dzień Dobry TVN