Odwiedzanie cmentarzy i palenie zniczy - nie zawsze tak było. Jak dawniej czczono pamięć zmarłych?

Źródło:
PAP
Dzień Wszystkich Świętych przy Cmentarzu Bródnowskim
Dzień Wszystkich Świętych przy Cmentarzu BródnowskimMateusz Szmelter/tvnwarszawa.pl
wideo 2/5
Dzień Wszystkich Świętych przy Cmentarzu BródnowskimMateusz Szmelter/tvnwarszawa.pl

Dzień Wszystkich Świętych i Zaduszki to obecnie czas, kiedy wspominamy wszystkich zmarłych, nie tylko tych uznanych przez Kościół katolicki za świętych. Nie zawsze jednak tak było. Również powszechnie praktykowany dziś zwyczaj odwiedzania cmentarzy i zapalania zniczy jest stosunkowo młody. Jak zatem dawniej czczono pamięć zmarłych?

W dniu Wszystkich Świętych katolicy odwiedzają groby swych bliskich, składają na nich wieńce i kwiaty oraz zapalają świece i znicze. Wszystkich Świętych i Zaduszki są współcześnie przede wszystkim dniami zadumy i refleksji nad śmiercią i sensem ludzkiego życia. Jak daleko sięga tradycja związanych z upamiętnieniem zmarłych?

Okazuje się, że powszechnie praktykowany obecnie zwyczaj odwiedzania cmentarzy i palenia świec w dniu Wszystkich Świętych i w Zaduszki jest w Polsce stosunkowo młody. Wcześniej kult zmarłych był obchodzony raczej w domu i nazywano go Dziadami. Wierzono, że w tym czasie dusze zmarłych powracają bowiem do swoich domostw. Rzeszowski etnograf Andrzej Karczmarzewski w rozmowie z PAP przypomniał, że powszechne dzisiaj odwiedzanie cmentarzy zaczęło się dopiero w XIX wieku, a zwyczaj strojenia grobów zielonymi gałązkami, krzyżami z szyszek i zapalonym światłem jest jeszcze młodszy. Pojawił się w okresie międzywojennym. Jednocześnie etnograf zauważył, że tradycja światła związana z tradycją kultu zmarłych znana była wcześniej. "Ale wtedy światło, ogień, czyli symbol życia, palono w miejscach, gdzie spodziewano się przybycia dusz - na rozstajach dróg, łąkach, nieużytkach" - opowiadał Karczmarzewski.

ZOBACZ TEŻ: Jak znaleźć grób? Pomogą internetowe wyszukiwarki mogił na cmentarzach

Znicze na grobach. Skąd się wziął się ten zwyczaj?

Zwyczaj zapalania ognia praktykowany w XVI-XVII wieku wynikał z ówczesnych wierzeń. "W tradycji ludowej każde przesilenie w naturze to czas siłowania się dwóch mocy: jasności i ciemności. Wierzono, że właśnie w tym czasie granica między światem żywych i zmarłych jest nikła, a dusze przodków, czyli dziadów, przychodzą do swoich domów. Stąd też dawna nazwa święta - Dziady" - wyjaśniła kierowniczka Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie Elżbieta Dudek-Młynarska.

Aby powracające z zaświatów dusze mogły się ogrzać, w domach wzniecano ogień. Właśnie stąd wzięło się obecne zapalanie zniczy na grobach. Dziadami nazywano tylko dusze przodków zmarłych śmiercią naturalną. Obawiano się tych, którzy zmarli śmiercią tragiczną lub samobójczą, ponieważ ich dusze nie zaznały spokoju wiecznego. Skazani byli na wieczne błąkanie się po ziemi, jako demony.

ZOBACZ TEŻ: 49. zbiórka na Starych Powązkach, 350 kwestujących

Dziady i związane z nimi obrzędy

Jak wyjaśnia Elżbieta Dudek-Młynarska, dawniej w czasie Dziadów wspominano zmarłych, ale było to jednak raczej "obcowanie żywych z umarłymi". Ówcześni żyjący wypełniali swoiste obowiązki wobec zmarłych różnymi obrzędami, którymi zapewniali sobie przychylność i opiekę przodków. Na zmarłych czekano przede wszystkim w domach, a w niektórych miejscowościach Podkarpacia otwierano okna i drzwi, aby dusze mogły swobodnie wejść i uczestniczyć w przygotowanej dla nich wieczerzy. Mawiano, że zmarli odwiedzają swoje dawne domy, gdzie zostają przez kilka dni i dlatego w niektórych rejonach Podkarpacia gospodynie po powrocie z kościoła wyganiały dusze święconą wodą i palmą wielkanocną. Zmarli nawiedzali też pola, zatrzymując się zwłaszcza na przywłaszczonych miedzach i granicach. O północy zaś schodzili się do kościołów na nabożeństwa, odprawiane przez zmarłego księdza. "Przekonanie to było tak mocne, że w wielu kościołach zostawiano mszał i stułę dla zmarłego kapłana" - zaznaczył Karczmarzewski.

Cmentarz (zdjęcie ilustracyjne)Shutterstock

Innym zwyczajem, który dawniej był powszechnie praktykowany, a dziś w naszej kulturze został zapomniany, były uczty cmentarne na grobach zmarłych. W ucztach brali udział żyjący, ale dzielili się jedzeniem z duszami, zostawiając na mogiłach niewielkie ilości miodu, kaszy, chleba, maku, aby dusze miały się czym posilić.

Początki chrześcijańskiej tradycji modlitwy za dusze zmarłych, jakie znamy dzisiaj, sięgają VII wieku, gdy rzymski Panteon został zamieniony na świątynię pod wezwaniem Wszystkich Świętych. Dzień Wszystkich Świętych zaczęto obchodzić prawdopodobnie za pontyfikatu papieża Bonifacego IV. Wówczas modlono się jedynie za dusze świętych. Natomiast kult dusz wszystkich zmarłych, obchodzony obecnie w Dzień Zaduszny, został wprowadzony przez cystersów w X wieku. W Polsce przyjął się w XII stuleciu. Zwyczaj ten wywodzi się z tradycji modłów za zmarłych zakonników.

ZOBACZ TEŻ: "Mniej śmieci - więcej pamięci". Caritas Polska o tym, jak mądrze czcić pamięć zmarłych

Autorka/Autor:wac//am

Źródło: PAP

Pozostałe wiadomości

Prezydent elekt Donald Trump przekazał, że ceremonia jego zaprzysiężenia, która odbędzie się w poniedziałek, została przeniesiona do wnętrza Kapitolu z powodu prognozowanych w Waszyngtonie bardzo niskich temperatur. Ta odczuwalna ma wynosić nawet -20 stopni Celsjusza.

Inauguracja Trumpa przeniesiona w inne miejsce

Inauguracja Trumpa przeniesiona w inne miejsce

Źródło:
Reuters, tvnmeteo.pl

Samolot linii Ryanair, który w czwartek miał wylądować na lotnisku w Wilnie, po decyzji pilota został przekierowany do Warszawy z powodu zakłóceń sygnału GPS - przekazał w piątek litewski urząd żeglugi powietrznej.

Incydent nad Litwą. Pilot zmienił kierunek, wybrał Polskę

Incydent nad Litwą. Pilot zmienił kierunek, wybrał Polskę

Źródło:
Reuters

Mieszkaniec miejscowości Altadena w hrabstwie Los Angeles opublikował w sieci nagranie, na którym pokazał swój dom pośród ruin innych spalonych budynków. - Każdy dom na mojej ulicy spłonął, z wyjątkiem mojego - mówi wyraźnie poruszony mężczyzna.

Spaliły się wszystkie domy przy jego ulicy, poza jednym. "Nie rozumiem, co się dzieje"

Spaliły się wszystkie domy przy jego ulicy, poza jednym. "Nie rozumiem, co się dzieje"

Źródło:
Fox News, ABC News, CB News, PAP

Koncern paliwowy BP zapowiedział zwolnienia, które obejmą ponad pięć procent zatrudnionych. To jeden z kroków podjętych przez prezesa firmy Murraya Auchinclossa na rzecz obniżenia kosztów i odbudowania zaufania inwestorów.

Gigant zapowiada duże zwolnienia

Gigant zapowiada duże zwolnienia

Źródło:
Reuters

Kierowca samochodu osobowego zignorował czerwone światło nadawane przez sygnalizator i wjechał w nadjeżdżający pociąg w miejscowości Nowa Schodnia w okolicy Ozimka na Opolszczyźnie. Kierowca w stanie niezagrażającym życiu trafił do szpitala. Nikt z pasażerów pociągu nie odniósł obrażeń. Spółka PKP Polskie Linie Kolejowe opublikowała nagranie z monitoringu.

Zignorował czerwone światło i wjechał w pociąg. Nagranie

Zignorował czerwone światło i wjechał w pociąg. Nagranie

Aktualizacja:
Źródło:
tvn24.pl

Tureckie i zagraniczne media opisują wzruszającą historię ze Stambułu, gdzie uratowano umierającego, wyziębionego szczeniaka. Młode przyniosła pod drzwi kliniki weterynaryjnej jego matka.

Suczka przyniosła pod drzwi kliniki umierającego szczeniaka     

Suczka przyniosła pod drzwi kliniki umierającego szczeniaka     

Źródło:
PAP,bianet.org

Mieszkańcy Gorzowa Wielkopolskiego od 1 stycznia 2026 roku będą mogli za darmo korzystać z komunikacji miejskiej. - Decyzja wpisuje się w nasze starania, by Gorzów był miastem przyjaznym, dogodnym do życia dla jego mieszkańców – poinformował prezydent miasta Jacek Wójcicki.

Pierwsze takie miasto wojewódzkie. Gorzów Wielkopolski z bezpłatną komunikacją miejską

Pierwsze takie miasto wojewódzkie. Gorzów Wielkopolski z bezpłatną komunikacją miejską

Źródło:
tvn24.pl

Prezydent podpisał ustawę budżetową na 2025 rok i skierował część jej przepisów do Trybunału Konstytucyjnego. Skutki tej decyzji na antenie TVN24 komentowali publicyści. Jolanta Ojczyk z Business Insidera uznała, że Andrzej Duda "zaskoczył" taką decyzją, a Tomasz Żółciak z serwisu Money stwierdził, że trybunał będzie częściowo decydował sam o sobie, co "z dużym prawdopodobieństwem wróży przyszły werdykt". Równocześnie - dodał - decyzja jest w jego interesie, bo wkrótce może mieć on problem "ze skompletowaniem pełnego składu" orzekającego, co koalicji w Sejmie pozwoli go ignorować.

"Prezydent zaskoczył", a Trybunał Konstytucyjny musi się spieszyć

"Prezydent zaskoczył", a Trybunał Konstytucyjny musi się spieszyć

Źródło:
TVN24

Hiszpańska policja w czwartek weszła do kościoła w Miranda de Ebro, szukając ciała zaginionej przed 20 laty Marisy Villaquirán. Śledczy ponownie otworzyli sprawę zaginięcia kobiety, której ciała nigdy nie odnaleziono. Śledczy w ramach poszukiwań rozkuli ściany i podłogę świątyni.  

Zaginęła 20 lat temu. Policja kuje ściany kościoła, szukając ciała

Źródło:
ABC, El Mundo, Telecinco, ENEX

Ratusz poinformował, że w radach nadzorczych nie zasiadają już osoby, które trafiły tam dzięki dyplomowi MBA skompromitowanej uczelni Collegium Humanum. Jednocześnie urzędnicy nie chcą ujawnić listy osób, które straciły pracę. Wiadomo, że jest ich 10.

Tracą stanowiska za dyplomy Collegium Humanum

Tracą stanowiska za dyplomy Collegium Humanum

Źródło:
tvnwarszawa.pl, "Gazeta Stołeczna"

W Sądzie Okręgowym w Warszawie zapadł wyrok za zgwałcenie i zamordowanie 25-letniej Lizy w centrum stolicy. Oskarżony Dorian S. usłyszał wyrok dożywocia. - Oskarżonego należy jak najszybciej wymazać z pamięci, by zło, jakie uczynił, nie stało się atrakcją - mówił w uzasadnieniu wyroku sędzia Paweł Dobosz.

Zgwałcił i zamordował 25-latkę w centrum Warszawy. Dorian S. skazany

Zgwałcił i zamordował 25-latkę w centrum Warszawy. Dorian S. skazany

Źródło:
TVN24, tvnwarszawa.pl, PAP

Amerykańscy urzędnicy federalni zmieniają opisy swoich stanowisk, próbując uchronić się przed utratą pracy - informuje portal CNN, powołując się na źródła w administracji. W przededniu inauguracji drugiej kadencji Donalda Trumpa amerykański nadawca przygląda się roli, jaką w "odchudzaniu" administracji może odegrać Elon Musk.

CNN: urzędnicy zmieniają opisy stanowisk. Boją się "siekiery" Muska

CNN: urzędnicy zmieniają opisy stanowisk. Boją się "siekiery" Muska

Źródło:
CNN, tvn24.pl

Podczas prac ziemnych na terenie przykościelnym w gminie Bobowo na Pomorzu natrafiono na ludzkie kości. Sprawę wyjaśnia policja pod nadzorem prokuratury.

Ludzkie kości znalezione przy kościele

Ludzkie kości znalezione przy kościele

Źródło:
tvn24.pl

Służby ratunkowe interweniowały w Narodowym Instytucie Onkologii na warszawskim Ursynowie. Kilkoro pacjentów skarżyło się na duszący kaszel. Na miejscu pojawiła się grupa chemiczna straży pożarnej. Wstępne badania powietrza nie wykazały zagrożenia.

Ewakuacja pacjentów przychodni onkologicznej. Skarżyli się na uporczywy kaszel

Ewakuacja pacjentów przychodni onkologicznej. Skarżyli się na uporczywy kaszel

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Prokuratura umorzyła śledztwo w sprawie śmiertelnego potrącenia dwuletniego chłopca w okolicy Makowa Mazowieckiego. Według śledczych, kierowca nie mógł spodziewać się dziecka w tym miejscu i o tej porze dnia. Wskazał, że do spowodowania wypadku przyczynił się brak opieki nad dwulatkiem.

Na drodze zginęło dwuletnie dziecko. Śledztwo zostało umorzone

Na drodze zginęło dwuletnie dziecko. Śledztwo zostało umorzone

Źródło:
PAP

Fala arktycznego mrozu rozleje się w weekend i na początku przyszłego tygodnia po niemal całych Stanach Zjednoczonych. Temperatura odczuwalna może wynieść miejscami -45 stopni. Według meteorologów AccuWeather poniedziałkowe zaprzysiężenie Donalda Trumpa na prezydenta może być najzimniejszą taką uroczystością od 40 lat.

W USA będzie potwornie zimno. Wystarczy 10 minut, by doszło do odmrożeń

W USA będzie potwornie zimno. Wystarczy 10 minut, by doszło do odmrożeń

Źródło:
CNN, The Guardian, phys.org

W nocy ze środy na czwartek francuski samolot patrolowy Atlantique 2 stał się celem rosyjskich działań zastraszających - poinformował minister obrony Francji Sebastien Lecornu. Maszyna wykonywała lot patrolowy w ramach misji NATO, która ma zwiększyć bezpieczeństwo na Morzu Bałtyckim, i została namierzona przez rosyjski radar kierowania ogniem.

"To agresywne działanie Rosji jest niedopuszczalne". Incydent nad Bałtykiem

"To agresywne działanie Rosji jest niedopuszczalne". Incydent nad Bałtykiem

Źródło:
Reuters, PAP

Brad Pitt odniósł się do głośnej sprawy 53-letniej Francuzki, która myślała, że pozostaje w romantycznym związku z aktorem, i przelała podszywającemu się pod niego oszustowi 830 tysięcy euro. Gwiazdor określił całą sytuację mianem "okropnej" i przestrzegł fanów, by nadmiernie nie ufali otrzymywanym w sieci wiadomościom.  

Myślała, że romansuje z Bradem Pittem, została oszukana. Reakcja aktora

Myślała, że romansuje z Bradem Pittem, została oszukana. Reakcja aktora

Źródło:
The Guardian, E! News, tvn24.pl

Hurkle-durkling w ostatnim roku podbijało media społecznościowe. To wylegiwanie się przez wiele godzin w pościeli, zalecane m.in. osobom przemęczonym, zestresowanym pracą czy przebodźcowanym. Jako że w tym roku jednym z trendów urlopowych ma być tzw. staycationing, czyli po prostu pozostanie w domu, hurkle-durkling może iść z nim w parze.

Hurkle-durkling zamiast odpoczynku w tropikach? Ten trend zyskuje popularność

Hurkle-durkling zamiast odpoczynku w tropikach? Ten trend zyskuje popularność

Źródło:
Euronews, Upworthy, tvn24.pl

Były profesor uniwersytecki Khaw Kim Sun został skazany na dożywotnie pozbawienie wolności za zamordowanie żony i córki. Wyrok przed sądem w Hongkongu zapadł w ponownym procesie, który odbił się szerokim echem z powodu narzędzia zbrodni. Okazała się nim napełniona tlenkiem węgla piłka do jogi.

Zabójstwo piłką do jogi. Były profesor skazany za zbrodnię niemal doskonałą

Zabójstwo piłką do jogi. Były profesor skazany za zbrodnię niemal doskonałą

Źródło:
Hong Kong Free Press, tvn24.pl, PAP

Wybory prezydenckie zbliżają się wielkimi krokami. Kandydaci ruszyli w Polskę. Spotykają się z wyborcami, prezentują swoje programy i zachęcają do głosowania. W piątek kandydat Koalicji Obywatelskiej Rafał Trzaskowski odwiedził Grabówkę, a kandydat partii Razem Adrian Zandberg - Kraków. Szymon Hołownia, kandydat Trzeciej Drogi, złożył zawiadomienie o utworzeniu komitetu w PKW. Rzeczniczka kandydata PiS Karola Nawrockiego zapowiedziała, że jego konwencja programowa odbędzie się w połowie lutego. Do wyborów zostało 121 dni.

Część "może się przeliczyć". Hołownia o tym, co się stanie po majówce

Część "może się przeliczyć". Hołownia o tym, co się stanie po majówce

Aktualizacja:
Źródło:
TVN24, PAP

Policjanci z Olsztyna poszukują kobiety i mężczyzny, którzy mieli ukraść ze sklepu sprzęt elektroniczny o wartości kilku tysięcy złotych. Na nagraniu z monitoringu widać, jak para zabiera przedmioty wystawione na półkach i ukrywa je w torbach.

Ukradziono sprzęt za kilka tysięcy złotych. Policja szuka tej pary

Ukradziono sprzęt za kilka tysięcy złotych. Policja szuka tej pary

Źródło:
tvn24.pl

Ministra edukacji Barbara Nowacka podpisała rozporządzenie, które między innym ograniczy liczbę godzin lekcyjnych religii do jednej tygodniowo. Rozporządzenie zakłada również obowiązek organizowania religii na pierwszej lub ostatniej lekcji, jeśli nie zapiszą się wszyscy uczniowie. Zmiany wejdą w życie od 1 września 2025 roku. O sprawie jako pierwsza informowała redakcja TVN24.

Będzie jedna lekcja religii. Jest rozporządzenie

Będzie jedna lekcja religii. Jest rozporządzenie

Aktualizacja:
Źródło:
TVN24

Biżuteria i zegarki warte ponad milion złotych trafiły do depozytu urzędu celno-skarbowego w Warszawie. Cenne przedmioty zostały przemycone z Dubaju i przejęte na Lotnisku Chopina.

Transakcja w lotniskowej toalecie. Zegarki i biżuteria warte ponad milion złotych

Transakcja w lotniskowej toalecie. Zegarki i biżuteria warte ponad milion złotych

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Archeolodzy odkryli na terenie Pompejów okazałą łaźnię. Eksperci sugerują, że to prawdopodobnie największy kompleks kąpielowy w prywatnym domu na terenie tego starożytnego miasta zniszczonego przez erupcję Wezuwiusza. Jak zauważają, odkrycie rzuca nowe światło na mroczną stronę starożytnych Rzymian.

Dwa szkielety i odkrycie, które "zdarza się raz na sto lat"

Dwa szkielety i odkrycie, które "zdarza się raz na sto lat"

Źródło:
BBC, tvn24.pl

Wyprawa marzeń, która zamieniła się w koszmar. Tak francuskie media opisują losy rodziny, która planowała zwiedzić Europę, ale została zmuszona do zamieszkania na parkingu.

Sprzedali dom, by kamperem zwiedzić Europę. Wyprawa zmieniła się w koszmar

Sprzedali dom, by kamperem zwiedzić Europę. Wyprawa zmieniła się w koszmar

Źródło:
ENEX, BFMTV
Nietrzeźwa wysiadła z auta na środku jezdni. Czy sąd uzna winę kierowcy, który ją zabił?

Nietrzeźwa wysiadła z auta na środku jezdni. Czy sąd uzna winę kierowcy, który ją zabił?

Źródło:
tvn24.pl
Premium

Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy ponownie rozbrzmi w najróżniejszych zakątkach świata. W ramach 33. Finału zarejestrowanych zostało 95 zagranicznych sztabów. - Jesteśmy prawie gotowi - mówił w TVN24 szef sztabu na Bali Andrzej Jakubowski. Anna Tomala, organizatorka z Melbourne, przypomniała, że to już dziewiąty Finał w Australii, a ludzie "zawsze na ten dzień czekają".

Pierogi na Bali, impreza "po naszemu" w Melbourne. Zagraniczne sztaby WOŚP w pełnej gotowości

Pierogi na Bali, impreza "po naszemu" w Melbourne. Zagraniczne sztaby WOŚP w pełnej gotowości

Źródło:
tvn24.pl
Gdzie jest "Frog"? I dlaczego już nie ma listu gończego za nim?

Gdzie jest "Frog"? I dlaczego już nie ma listu gończego za nim?

Źródło:
tvn24.pl
Premium