Otoczenie XIII-wiecznej wieży w Stołpiu wpisane do rejestru zabytków. "Ma tu powstać rezerwat archeologiczny" 

Historia XIII-wiecznej wieży w Stołpiu jak i jej otoczenia, wiążą się ściśle z postacią - władającego jednym z księstw powstałych w czasach rozbicia dzielnicowego Rusi Kijowskiej - księcia halicko-wołyńskiego Daniela I Romanowicza.

Ten - zwany też Danielem Halickim - władca około 1240 roku przeniósł z Halicza do Chełma stolicę swojego państwa i zaczął wznosić tu swoją rezydencję.

Historycy przyjmują, że właśnie w tym okresie zbudowana została wieża, która stoi w pobliskiej wsi Stołpie, tuż przy dzisiejszej drodze krajowej numer 12. Historycy uważają, że budowla miała charakter reprezentacyjno-sakralny.

Na ostatniej, czyli piątej, kondygnacji zlokalizowana była kaplica, z której miała korzystać, mieszkająca w wieży matka księcia Daniela - grecka księżniczka Anna (żyła w latach ok. 1185-1253).

- Wszystko wskazuje na to, że budowa wieży akurat w tym miejscu nie była dziełem przypadku. Chodziło o to, że na tym terenie zlokalizowane są źródełka, z których woda otoczona była kultem - mówił we wrześniu zeszłego roku w rozmowie z tvn24.pl Paweł Wira, kierownik chełmskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie.

Wówczas prowadzono tam badania archeologiczne. - Badania zakończyły się w listopadzie. W tym roku mają być kontynuowane. Taką deklarację złożył wójt gminy Chełm - podkreśla teraz Wira.

Czytaj też: Odtworzyli w 3D wygląd średniowiecznej wieży z przełomu XIII i XIV wieku. Liczą, że uda się ją kiedyś odbudować

W kwietniu otoczenie wieży, na wniosek gminy, zostało wpisane do rejestru zabytków.

- Planujemy stworzyć tu, swego rodzaju, rezerwat archeologiczny. Teraz po wpisie działki do rejestru zabytków, możemy starać się o dofinansowanie z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego - mówi Ryszard Mielniczuk, dyrektor wydziału promocji, kultury i sportu w Urzędzie Gminy Chełm.

Jedną z atrakcji rezerwatu ma być odtworzona "kapliczka", czyli - nazwana tak przez archeologów - budowla, której pozostałości (a konkretnie kamienno-ceglaną konstrukcję) odkryto w odległości około 50 metrów od wieży. Można przypuszczać, że "kapliczka" stanowiła obudowę źródła i miała ułatwiać czerpanie z niej wody.

Czytaj też: Kazimierz Dolny, Lublin, Zamość i piękne parki narodowe. Lubelskie na weekend lub na dłużej

Jednym z elementów konstrukcji była dębowa rynna, do budowy której – jak wykazały badania dendrochronologiczne – użyto drewna z końca XII wieku.

- To może oznaczać, że "kapliczka" jest starsza niż wieża. Chyba że przyjąć tezę, że ta ostatnia została wzniesiona nie w czasach Daniela Romanowicza, ale za panowania jego ojca – księcia Romana Mścisławowicza – mówił nam we wrześniu dr Stanisław Gołub, archeolog, który kierował badaniami.

Jak się okazuje, w ramach zeszłorocznych prac odkryto pozostałości po jeszcze jednym obiekcie – nieznanej budowli kamiennej zlokalizowanej na brzegu zlewni źródeł. Z ziemi wydobyty został obrabiany kamień, który przed wiekami prawdopodobnie pełnił funkcję progu lub nadproża.

W czasie badań odkryto także wiele archeologicznych zabytków ruchomych, m.in. ceramikę naczyniową oraz cegły palcówki, czyli charakterystyczne dla średniowiecznych budowli cegły, na których odciśnięte są podłużne linie wyżłobione palcami rzemieślnika.

- Przed wiekami zlokalizowana na wzniesieniu wieża tworzyła prawdopodobnie wraz "kapliczką" i obudowanymi źródłami zespół sakralny. Przybywali do niego pielgrzymi, aby czerpać tu wodę. Było to wyjątkowe miejsce w skali wczesnośredniowiecznej i średniowiecznej Europy. Dziś ma niezaprzeczalną wartość naukową i historyczną - podkreśla Wira.

Poza odtworzeniem "kapliczki" władze gminy mają w planach m.in. wytyczyć alejki spacerowe, zbudować drewniany mostek czy też utworzyć dojścia dla nabrania wody ze źródeł. W kolejnym etapie planowane jest zaś utworzenie na terenie - zlokalizowanej nieopodal - szkoły niewielkiego muzeum, w którym prezentowane byłyby niektóre relikty odkryte podczas badań archeologicznych.