We wtorek weszła w życie kolejna nowelizacja procedury karnej. Wprowadza między innymi ograniczenie dostępu do akt zakończonych postępowań, wydłużenie okresu przedawnienia karalności czynu oraz przedawnienia wykonania kary w sprawach o przestępstwa, w tym skarbowe. Zmienia także liczebność składów orzekających w niektórych postępowaniach apelacyjnych.
Ustawę nowelizującą Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego, Kodeks wykroczeń oraz przepisy o szczególnych rozwiązaniach związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 Sejm uchwalił w drugiej połowie kwietnia. Senat opowiedział się za wykreśleniem wszystkich zmian, które nie odnosiły się bezpośrednio do implementacji prawa unijnego w sprawie terroryzmu. Sejm jednak w drugiej połowie maja odrzucił senackie poprawki, zaś prezydent podpisał nowelizację na początku czerwca.
Głównym celem nowelizacji jest dostosowanie zapisów Kodeksu karnego do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2017 r. w sprawie zwalczania terroryzmu. Zmiany w tym zakresie stanowią, że karze do pięciu lat więzienia ma podlegać nie tylko osoba, która "w celu popełnienia przestępstwa o charakterze terrorystycznym uczestniczy w szkoleniu mogącym umożliwić popełnienie takiego przestępstwa", ale także ta, która "samodzielnie zapoznaje się z treściami mogącymi ułatwić zamach terrorystyczny".
Zmiana składów orzekających i okresu przedawnienia
Zgodnie z nowelizacją w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz przez rok po ich odwołaniu, w sprawach o przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności do 5 lat, na rozprawie apelacyjnej sąd orzeka w składzie jednego sędziego, jeżeli w pierwszej instancji sąd orzekał w takim samym składzie.
Ponadto wydłużono okresy przedawnienia karalności przestępstw i przedawnienia wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe. Zgodnie z nowym przepisem, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz przez pół roku po dniu ich odwołania, nie biegnie przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe.
Art. 4. 1. W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie roku po ich odwołaniu w sprawach rozpoznawanych według przepisów ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego o przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica nie przekracza 5 lat, na rozprawie apelacyjnej sąd orzeka w składzie jednego sędziego, jeżeli w pierwszej instancji sąd orzekał w takim samym składzie. 2. Sąd orzeka na rozprawie apelacyjnej w składzie jednego sędziego również po upływie okresu, o którym mowa w ust. 1, jeżeli przewód sądowy na tej rozprawie rozpoczęto przed upływem tego okresu.";
"Powyższe okresy - epidemii i stanu zagrożenia epidemicznego - liczy się od dnia 14 marca 2020 r. w przypadku stanu zagrożenia epidemicznego, oraz od dnia 20 marca 2020 r. w przypadku stanu epidemii" - przekazywano w informacji Kancelarii Prezydenta po podpisaniu ustawy.
Zgodnie z przepisem przejściowym w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie nowelizacji rozpoczęto przewód sądowy na rozprawie apelacyjnej, sąd orzeka w składzie dotychczasowym do czasu zakończenia postępowania w tej instancji. "Do czynów popełnionych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy oraz kar orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy o przedawnieniu w brzmieniu nadanym tą ustawą, chyba że termin przedawnienia już upłynął" - głosi kolejny z przepisów przejściowych.
Ograniczenie dostępu do akt sprawy
Zmiana w Kodeksie wykroczeń dotyczy kwestii organizowania lub przeprowadzania zbiórek na uiszczenie grzywny lub na płaceniu grzywny za inną osobę.
Z kolei zmiany w Kodeksie postępowania karnego modyfikują zasady dostępu do akt sprawy po zakończeniu postępowania. "Zniesiona zostaje możliwość udostępniania akt w trybie określonym ustawą o dostępie do informacji publicznej" - informowano po podpisaniu ustawy przez prezydenta.
W przyjętej noweli, z pierwszego zdania paragrafu 5 w artykule 156 usunięty zostaje fragment o prawie do zapoznania się stron z aktami po zakończeniu postępowania.
Art. 3. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 534) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 156: a) w § 5 zdanie pierwsze otrzymuje brzmienie: "Jeżeli nie zachodzi potrzeba zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania lub ochrony ważnego interesu państwa, w toku postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie odpisów lub kopii oraz wydaje odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kopie.", b) po § 5a dodaje się § 5b w brzmieniu: "§ 5b. Przepis § 5 stosuje się odpowiednio do udostępniania akt zakończonego postępowania przygotowawczego.";
W przepisach zawarto też inne rozwiązania - dotyczą odbioru postanowienia o zastosowaniu wobec zatrzymanego tymczasowego aresztowania, przesłanek zastosowania poręczenia majątkowego, zabezpieczenia danych teleinformatycznych oraz instytucji listu żelaznego. Ponadto wprowadzono nowe rozwiązania dotyczące posiedzeń wstępnych przed rozprawami.
Źródło: PAP, Prawo.pl
Źródło zdjęcia głównego: Jacek Klejment/East News