MSWiA o przewlekłości postępowań w sprawie cudzoziemców. Rozpatrywanie jednej ze spraw trwało 7 lat, 4 miesiące i 29 dni  

Sejmowa Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych wysłuchała w środę informacji prezesa Najwyższej Izby Kontroli o wynikach kontroli "Obsługa obywateli polskich i cudzoziemców w jednostkach administracji publicznej".

Przemysław Szewczyk z NIK, który przedstawił informację przekazał, że - jak stwierdzili kontrolerzy - organy administracji publicznej nie zapewniły w pełni prawidłowej, sprawnej i rzetelnej obsługi obywateli polskich i cudzoziemców.

Negatywnie oceniono m.in. procedowanie w urzędach wojewódzkich spraw związanych z obsługą cudzoziemców. Chodzi m.in. o przewlekłość postępowań dotyczących legalizacji pobytu, co spowodowane było m.in. niedostateczną liczbą pracowników.

Wiceszef MSWiA Czesław Mroczek odnosząc się do raportu NIK ocenił, że raport w kwestii obsługi cudzoziemców potwierdził to, co było wiadome już wcześniej. Dodał, że resort ma świadomość problemu, dlatego nowo powołanym wojewodom zlecono opracowanie raportu, opisującego największe problemy i ich źródła. Zaznaczył, że raporty mówią o największych problemach w województwach, poruszają też kwestię zatrudnienia i wynagrodzeń.

- Wszyscy wojewodowie informują o problemie związanym z terminową obsługą wniosków o pozwolenie na pobyt i pracę - powiedział Mroczek. Zwrócił uwagę, że zaległości w tym zakresie powstawały w latach poprzednich, choć podejmowane były wtedy działania, aby poprawić tę sytuację. W jego ocenie wielkość zadań urzędów wojewódzkich wynikała z "radykalnego zwiększenia się liczby wniosków składanych przez cudzoziemców".

W ocenie Mroczka dotychczasowe działania zwiększające zatrudnienie i poziom wynagrodzeń nie były wystarczające. Wiceszef MSWiA wyraził jednak nadzieję, że na atrakcyjność pracy w urzędach pozytywnie wpłyną podwyżki w sferze budżetowej.

Dyrektor Departamentu Spraw Międzynarodowych i Migracji w MSWiA Agata Furgała zwróciła uwagę na rosnącą liczbę cudzoziemców. Jak poinformowała, w roku 2023 było to 614 tys. wniosków o legalizację pobytu, a rok wcześniej 528 tys. - W ostatnich latach co roku odnotowujemy wzrost o 100 tys., w związku z czym skala spraw z którą mierzą się urzędy wojewódzkie jest ogromna - mówiła.

Dodała, że na etapie uzgodnień międzyresortowych znajduje się projekt nowelizacji ustawy o cudzoziemcach, w ramach którego zostanie wdrożone narzędzie do elektronicznego składania wniosków pobytowych. Docelowym rozwiązaniem, które ma usprawnić pracę w urzędach wojewódzkich jest dalsza elektronizacja prowadzenia postepowań, która według wstępnych szacunków ma nastąpić w 2027 r.

Były minister w MSWiA Paweł Szefernaker, który odpowiadał w resorcie m.in. za kwestie związane z wojewodami wskazywał, że problem powinien być rozwiązywany ponad politycznymi podziałami. Dodał, że na zwiększenie zaległości w urzędach wojewódzkich wpłynęła m.in. pandemia, kiedy urzędy były zamknięte.

- To problem, z którym nasz aparat państwowy będzie w najbliższych latach musiał się zmierzyć, ponieważ w interesie wielu przedsiębiorców jest to, żeby pozwolenia na pracę były wydawane sprawnie - mówił.

Kontrola przeprowadzona przez NIK dotyczyła również obsługi obywateli polskich i cudzoziemców przez jednostki administracji publicznej i obejmowała lata 2021-2022 oraz pierwszą połowę 2023 roku.

Została przeprowadzona w 20 jednostkach w całym kraju: pięciu urzędach wojewódzkich, siedmiu starostwach powiatowych i ośmiu miastach na prawach powiatu. Działania kontrolne prowadzono w województwach: łódzkim, kujawsko-pomorskim, śląskim, pomorskim i podkarpackim.

- W trakcie kontroli stwierdziliśmy nieprawidłowości we wszystkich kontrolowanych urzędach wojewódzkich. 60 proc. spraw prowadzonych było z naruszeniem obowiązujących przepisów. Nieprawidłowości dotyczyły głównie bezczynności i niekiedy rażącej przewlekłości postępowań w sprawach dotyczących cudzoziemców - mówił w środę w Sejmie Przemysław Szewczyk z NIK.

Dodał, że średni czas rozstrzygania wniosków pobytowych cudzoziemców w 2021 r. wyniósł przykładowo w łódzkim urzędzie wojewódzkim 384 dni, a rok później 781 dni, natomiast w śląskim urzędzie wojewódzkim w roku 2021 - 381 dni, a w 2022 - 365 dni.

- Najdłuższy ujawniony czas rozpatrywania wniosku pobytowego dotyczącego wydania zezwolenia na pobyt czasowy wyniósł 2700 dni, tj. 7 lat, 4 miesiące i 29 dni - poinformował Szewczyk.

Kontrolerzy stwierdzili także uniemożliwienie lub ograniczenie cudzoziemcom złożenia kompletnych wniosków pobytowych i naruszenia praw wynikających z przepisów regulujących postępowanie administracyjne.

- Nie pouczano lub nie udokumentowano faktu pouczenia cudzoziemców o ich prawach i obowiązkach oraz o trybie postępowania wbrew wymaganiom określonym w ustawie o cudzoziemcach. Żądano od cudzoziemców dostarczania dokumentów, którymi urząd już dysponował lub ponownego dostarczania dokumentów, których ważność wygasła przed rozstrzygnięciem sprawy albo takich, które nie były niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, tj. niezgodnie z wieloma przepisami Kpa - mówił Szewczyk.

Dodał, że wielokrotnie wzywano cudzoziemców do stawienia się w urzędzie lub do uzupełnienia dokumentacji. - Jedną z przyczyn występowania stwierdzonych nieprawidłowości było rosnące obciążenie zadaniami w powiązaniu z dużą rotacja kadr i niskim poziomem wynagrodzeń proponowanych nowozatrudnionym pracownikom - powiedział przedstawiciel NIK.

Rotacja pracowników miała wynikać m.in. z niskich pensji, które w kontrolowanych jednostkach utrzymywało się na bardzo poziomie graniczącym z minimalnym wynagrodzeniem - w 2021 r. od 2800 do 3900 zł brutto, a w 2022 r. na poziomie od 3011 do prawie 4590 zł brutto.

NIK skierowała wnioski pokontrolne m.in. do wojewodów o podjęcie działań zmierzających do terminowej realizacji zadań w zakresie obsługi cudzoziemców przez zapewnienie adekwatnej liczby etatów do obsługi spraw i wdrożenie skutecznych narzędzi nadzoru nad terminowością wykonywanych zadań.

Izba wniosła również o zapewnienie możliwości złożenia przez cudzoziemców kompletnych wniosków z jednoczesnym pobraniem odcisków palców w siedzibie urzędów i rejestrowanie wniosków pobytowych w systemach i rejestrach w dniu złożenia wniosku i wszczynanie w tym samym dniu postepowań administracyjnych.

Łącznie do wszystkich kontrolowanych podmiotów wystosowano 71 wniosków pokontrolnych, z czego 52 zostały już zrealizowane, a 19 jest w trakcie realizacji.