Nie żyje Jan Olszewski, były premier, obrońca opozycjonistów w procesach politycznych w okresie PRL.
Jan Olszewski zmarł 7 lutego 2019 roku, miał 88 lat. Był premierem w latach 1991-1992.
Urodził się 20 sierpnia 1930 w Warszawie w rodzinie kolejarskiej związanej z PPS.
W 1943 r. podczas okupacji wstąpił do Szarych Szeregów, był łącznikiem w Powstaniu Warszawskim.
W 1953 ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Po studiach pracował w Ministerstwie Sprawiedliwości (1953-54), później w latach 1954-56 w Polskiej Akademii Nauk (w Zakładzie Nauk Prawnych).
Opozycjonista w czasach PRL
W latach 1956 – 57 należał do redakcji tygodnika „Po prostu”, gdzie wraz z Walerym Namiotkiewiczem i Jerzym Ambroziewiczem opublikował tekst "Na spotkanie ludziom z AK" wzywający do rehabilitacji żołnierzy AK.
Nowo wybrany I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka zamknął "Po prostu" jako pismo rewizjonistyczne. Olszewski został w 1957 r. objęty zakazem pracy w dziennikarstwie. W latach 1956-62 należał do Klubu Krzywego Koła.
W latach 60. bronił w procesach politycznych m.in.: Jacka Kuronia, Karola Modzelewskiego, Melchiora Wańkowicza, Janusza Szpotańskiego, Wojciecha Ziembińskiego. W 1970 r. był obrońcą w procesie niepodległościowej organizacji "Ruch".
W 1975 r. podpisał "List 59" - protest przeciw poprawkom w konstytucji PRL. W styczniu 1976 r. napisał wraz z Wojciechem Ziembińskim "List 14" przeciwko wprowadzeniu do konstytucji zapisu nienaruszalności sojuszu z ZSRR, bronił robotników z Radomia i Ursusa. Podpisał oświadczenie 14 intelektualistów z czerwca 1976, solidaryzujące się z protestami robotniczymi.
W tym samym roku założył Polskie Porozumienie Niepodległościowe. PPN w okresie swojej działalności (1976-80) ogłosił ponad pięćdziesiąt publikacji programowych, w tym wielokrotnie wznawiany, popularny wśród solidarnościowej konspiracji poradnik "Obywatel a Służba Bezpieczeństwa".
W 1976 r. Olszewski brał również udział w tworzeniu się Komitetu Obrony Robotników, współtworzył "Apel do społeczeństwa i władz PRL". Nie został jednak wpisany na listę członków, dzięki temu mógł w dalszym ciągu udzielać pomocy prawnej robotnikom sądzonym po wydarzeniach czerwcowych. Z ramienia KOR-u uczestniczył w ustalaniu okoliczności zabójstwa Stanisława Pyjasa, podpisał Deklarację Ruchu Demokratycznego (dokument programowy KOR).
Wokół "Solidarności"
W 1980-81 r. był doradcą Komisji Krajowej "Solidarności" i Zarządu Regionu Mazowsze. Współtworzył pierwszy statut "S". Wraz z Wiesławem Chrzanowskim prowadził postępowanie rejestracyjne "Solidarności" przed sądem w Warszawie.
W czasie strajków sierpniowych wraz z Wiesławem Chrzanowskim przygotował statut organizacji Wolnych Związków Zawodowych, który przedstawił komitetowi strajkowemu w Stoczni Gdańskiej. W stanie wojennym bronił wielu działaczy "Solidarności", w tym Lecha Wałęsę i Zbigniewa Romaszewskiego.
Był doradcą w Sekretariacie Episkopatu Polski, występował jako oskarżyciel posiłkowy oraz jako reprezentant rodziny księdza Jerzego Popiełuszki w procesie oskarżonych o jego zabójstwo. W mowie oskarżycielskiej przedstawił morderstwo jako polityczną prowokację.
W 1988 r. współtworzył Komitet Obywatelski przy Przewodniczącym NSZZ "Solidarność", w 1989 r. pracował nad wyjaśnieniem okoliczności zabójstw dokonanych na księżach Stefanie Niedzielaku, Stanisławie Suchowolcu i Sylwestrze Zychu - SB podawało informacje, że były to "wypadki ze skutkiem śmiertelnym bez udziału osób trzecich". Mimo że prokuratura przyznała, że ks. Niedzielak został zamordowany, śledztwo zostało umorzone.
Olszewski brał udział w pracach zespołu ds. reformy prawa i sądów w ramach obrad Okrągłego Stołu.
Nie wziął jednak udziału w wyborach do sejmu kontraktowego w 1989 roku, odrzucił też propozycję uczestnictwa w rządzie Tadeusza Mazowieckiego.
W III Rzeczypospolitej
W 1990 r. wspierał Lecha Wałęsę w wyborach prezydenckich jako mąż zaufania w PKW.
W pierwszych wolnych wyborach parlamentarnych w 1991 roku został posłem z listy Porozumienia Obywatelskiego Centrum.
Prezydent Lech Wałęsa powołał go na premiera, 23 grudnia 1991 roku jego rząd otrzymał wotum zaufania od Sejmu.
Ujawnienie archiwaliów SB przez ówczesnego szefa MSW Antoniego Macierewicza stało się bezpośrednią przyczyną upadku rządu Olszewskiego w nocy z 4 na 5 czerwca 1992 roku, określanej później jako "noc teczek". 4 czerwca rano do Sejmu trafiły koperty z tzw. listą Macierewicza, na której znajdowały się nazwiska polityków figurujących w archiwach MSW jako tajni współpracownicy komunistycznych służb specjalnych.
Od 1990 r. należał do Porozumienia Centrum. Kiedy w 1992 roku PC podzieliło się, Olszewski stanął na czele Ruchu dla Rzeczypospolitej. Po klęsce wyborczej 19 września 1993 roku stracił przywództwo na rzecz Romualda Szeremietiewa.
Przed wyborami prezydenckimi w 1995 roku Olszewski brał udział w organizowanym przez "S" tak zwanym Konwencie św. Katarzyny, próby zjednoczenia środowisk prawicowych. Zakończyła się ona niepowodzeniem, wystartował zarówno Olszewski, jak i Hanna Gronkiewicz-Waltz. Były premier zajął 4. miejsce, uzyskując 6,86 proc. poparcia.
Po wyborach powstał Ruch Obrony Polski – partia, której był wieloletnim liderem. ROP nie wszedł w 1996 roku do Akcji Wyborczej Solidarność. W wyborach odbywających się w tym roku uzyskał 5,56 proc. poparcia i wprowadził do Sejmu sześciu posłów pozostających w opozycji.
W 2001 r. został wybrany do Sejmu z list Ligi Polskich Rodzin, wystąpił z klubu latem 2002 r. Olszewski, Tadeusz Kędziak i Henryk Lewczuk utworzyli wtedy Koło Poselskie Ruchu Odbudowy Polski.
Przed wyborami w 2005 r. utworzył - wraz z Antonim Macierewiczem - Ruch Patriotyczny. Partia nie weszła do parlamentu.
W latach 1989-1991 i 2005-2006 zasiadał w Trybunale Stanu. W kwietniu 2006 roku został doradcą prezydenta Lecha Kaczyńskiego do spraw politycznych. 20 stycznia 2011 roku zrezygnował z funkcji przewodniczącego ROP.
W 2011 roku Jan Olszewski przeszedł udar mózgu. Ostatnio przechodził rehabilitację po tym, jak w listopadzie 2018 roku przewrócił się w domu i zemdlał. Kilka dni temu trafił do szpitala.
Autor: kb//adso / Źródło: TVN24, PAP