Co zamiast Prokuratury Krajowej? Kto będzie mógł zostać prokuratorem generalnym? Jest projekt

Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało we wtorek, że projekt, który został wpisany do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów "zostanie poddany szerokim konsultacjom publicznym, które mogą wpłynąć na jego ostateczny kształt". "Następnie wersja projektu zostanie przekazana przez Radę Ministrów do Sejmu" - napisało. Projekt ma zostać przyjęty przez rząd w czwartym kwartale tego roku.

W ocenie resortu "niezależność prokuratury od władzy wykonawczej będzie służyć zapewnieniu skutecznej kontroli ewentualnego naruszania prawa przez rządzących". "Bez niezależności prokuratura może być wykorzystywana do realizacji celów politycznych. Dlatego też rozdzielenie funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego powinno zostać zrealizowane konsekwentnie i zapewnić rzeczywistą niezależność" - podkreślił resort.

"Konsekwencją ustrojowo-organizacyjną rozdziału urzędu Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego, będzie zniesienie Prokuratury Krajowej i Prokuratora Krajowego oraz utworzenie Prokuratury Generalnej. Powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury będą więc: Prokuratura Generalna oraz prokuratury regionalne, prokuratury okręgowe i prokuratury rejonowe" - wskazano w wykazie prac rządu.

Obie funkcje już raz po 1990 roku były rozdzielone, a jedynym szefem prokuratury oddzielonym od ministra w tym okresie był Andrzej Seremet, którego kadencja rozpoczęła się w 2010 roku i upłynęła z końcem marca 2016 roku. Według regulacji obowiązujących przed ponownym połączeniem funkcji ministra i prokuratora generalnego, to prezydent powoływał prokuratora generalnego spośród kandydatów zgłoszonych przez Krajową Radę Sądownictwa i ówczesną Krajową Radę Prokuratury.

Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami prokuratora generalnego miałby powoływać bezwzględną większością głosów Sejm za zgodą Senatu. Kandydatów na stanowisko prokuratora generalnego będzie mogło zgłosić co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów, Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz organizacje pozarządowe, których zadania statutowe obejmują ochronę demokratycznego państwa prawnego, praworządności i praw człowieka.

Wśród organów mających prawo zgłaszania kandydatów na prokuratora generalnego znajdzie się także przywrócona Krajowa Rada Prokuratury. Członkami tej Rady, zgodnie z proponowanymi przepisami, mają być: prokurator wybrany przez zebranie prokuratorów Prokuratury Generalnej, prokuratorzy wybrani przez zgromadzenia prokuratorów w prokuraturach regionalnych - po jednym z każdej prokuratury regionalnej, przedstawiciel wybrany przez zebranie prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej oraz przedstawiciele prezydenta, marszałka Sejmu, marszałka Senatu i ministra sprawiedliwości.

"Skład Rady zapewni udział w niej przedstawicieli środowiska zawodowego prokuratorów oraz reprezentantów władzy ustawodawczej i wykonawczej" - przekazał resort sprawiedliwości.

"Do zadań Krajowej Rady Prokuratury będzie należało m.in. opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących prokuratury, wysłuchiwanie informacji Prokuratora Generalnego o działalności prokuratury, wypowiadanie się o stanie i rozwoju kadry prokuratury oraz kierunkach szkolenia" - zaznaczyło ministerstwo.

Na stanowisko prokuratora generalnego będzie mogła zostać powołana osoba, która jest prokuratorem w stanie czynnym, ma co najmniej 20-letni staż na stanowisku prokuratora lub sędziego w stanie czynnym i zajmowała stanowisko prokuratora przez co najmniej 10 lat bezpośrednio przed zgłoszeniem jej kandydatury. Ministerstwo Sprawiedliwości wskazało, że do stażu zalicza się również zatrudnienie na stanowisku asesora prokuratury lub asesora sądowego.

Zapowiedziano też wprowadzenie niezależności budżetowej prokuratury. "Projekt dochodów i wydatków powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, Prokurator Generalny będzie przekazywał ministrowi finansów w celu włączenia go do projektu ustawy budżetowej. Rozwiązanie jest dodatkową gwarancją samodzielności Prokuratora Generalnego i uniezależni go od organów władzy wykonawczej na etapie projektowania ustawy budżetowej" - ocenił resort sprawiedliwości.

Projekt przewiduje także ustanowienie Rady Społecznej przy Prokuratorze Generalnym. Ma ona zapewnić przedstawicielom społeczeństwa obywatelskiego udział w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości.

W skład Rady wejdą przedstawiciele wskazani przez: Naczelną Radę Adwokacką, Krajową Radę Radców Prawnych, Rzecznika Praw Obywatelskich, Radę Główną Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a także dwie osoby wskazane przez Radę Dialogu Społecznego oraz trzej przedstawiciele organizacji pozarządowych wskazani przez Radę Działalności Pożytku Publicznego.

Do zadań Rady będzie należało wyrażanie stanowisk w istotnych sprawach dotyczących organizacji i funkcjonowania prokuratury, a jej kadencja ma trwać cztery lata.

Skutkiem reformy - jak podkreśla Ministerstwo Sprawiedliwości - ma być "odseparowanie całej prokuratury od administracji rządowej, gdyż Prokurator Generalny, jako zwierzchnik wszystkich prokuratorów, nie będzie już narażony na ryzyko oddziaływania politycznego, w szczególności tego, którego źródłem mogą być struktury rządowe".

O założeniach tej reformy resort sprawiedliwości i kierujący nim minister Adam Bodnar informował wkrótce po objęciu urzędu, w styczniu.