Krzysztof Penderecki spoczął w Panteonie Narodowym. Kondukt na ulicach Krakowa, uroczystości w świątyniach

Penderecki zmarł w swoim krakowskim domu 29 marca 2020 roku ale - jak przypomniał we wtorek prymas Polski Wojciech Polak - pandemia spowodowała, że dopiero po dwóch latach od śmierci artysty można go było uroczyście pożegnać. Do kościoła Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie przybyli rodzina i przyjaciele, przedstawiciele najwyższych władz państwowych - prezydent Andrzej Duda i wicepremier, minister kultury Piotr Gliński - oraz przedstawiciele władz samorządowych, środowisk artystycznych i kulturalnych.

Krzysztofa Pendereckiego żegnali też mieszkańcy Krakowa, z którym twórca związany był od lat studenckich aż do śmierci, uczestnicząc w życiu kulturalnym i społecznym przez ponad sześć dekad.

Podczas uroczystości przemówił prezydent Rzeczypospolitej Andrzej Duda. Wspominał życie i twórczość artysty, którego nazwał "wielkim, światowo docenionym talentem". Podkreślał, że są w światowej kulturze "ludzie niezwykli" i zmarły był jednym z nich.

- Patrzę na twarz pana profesora Pendereckiego, uwiecznioną na tym jakże wymownym zdjęciu, patrzę w te oczy, które miałem zaszczyt i przyjemność wielokrotnie widzieć. I muszę państwu powiedzieć, że przenika mnie dreszcz, jakiego człowieka dziś żegnamy i odprowadzamy jego prochy w to ważne dla Polski, dla naszego narodu i dla Krakowa miejsce – mówił podczas uroczystości prezydent Andrzej Duda.

Wspomniał o wielkich osiągnięciach twórcy, w tym o kompozycji z okazji jubileuszu trzech tysięcy lat istnienia Jerozolimy oraz o "Polskim Requiem". - Z jakim przejęciem patrzyłem na twarze prezydentów i głów państw w czasie uroczystości, kiedy obchodziliśmy 80-lecie wybuchu II wojny światowej i wszyscy w Warszawie zaproszeni byli na "Polskie Requiem". Przyjechali liderzy polityczni z całego świata – wspominał Duda.

Zwrócił się do byłego prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, który wraz z małżonką Jolantą także uczestniczył w uroczystościach. - Najwyższy w naszym kraju order, Order Orła Białego, nadał i wręczył panu profesorowi pan prezydent Aleksander Kwaśniewski. Patrząc na pana w trakcie tej pożegnalnej mszy świętej, patrząc na ten order, pomyślałem sobie: "Panie prezydencie, jestem przekonany, że każdy z nas, prezydentów, którzy nastali po panu, także wręczyłby ten Order Orła Białego panu profesorowi" – mówił Duda. Słysząc te słowa, Aleksander Kwaśniewski pokiwał twierdząco głową.

Andrzej Duda zakończył przemówienie podziękowaniami dla Pendereckiego. – Panie profesorze, dziękuję. Dziękuję za każdą nutę, dziękuję za Lusławice, dziękuję za Europejskie Centrum Muzyki, za Orkiestrę Talentów, dziękuję za miejsce, gdzie młodzi muzycy z całego świata mogą przyjeżdżać, by się doskonalić, szlifować swój talent, móc się rozwijać. A także - by lepiej zrozumieć nasz kraj i pana, pana twórczość, i by móc patrzeć w pana twarz, tak szlachetną, tak mądrą, tak wielką. Dziękuję w imieniu Rzeczypospolitej.

Mszy żałobnej przewodniczył prymas Polski abp Wojciech Polak. Duchowny podkreślił, że Krzysztofa Pendereckiego żegna nie tylko rodzina i najbliżsi, ale też świat kultury i muzyki, a także kraj i Europa. Złożenie urny z prochami w krypcie do Panteonu Narodowego to, w ocenie hierarchy, "znak szacunku, ale i wdzięczności".

- Przychodzi nam dziś żegnać pana profesora w trudnym dla Polski, dla Europy i dla świata czasie. To, czego doświadczamy w ostatnich dniach i tygodniach, nie jest z pewnością wytchnieniem, na które wszyscy liczyliśmy po długich zmaganiach z pandemią - podkreślił duchowny w homilii.

Pandemia, jak przypomniał, spowodowała, że dopiero po dwóch latach od śmierci artysty można go uroczyście pożegnać. Z kolei "ból i niepokój wywołany barbarzyńską wojną w Ukrainie" przywodzi na myśl temat, który Penderecki poruszył w swoim słynnym dziele "Pasja według świętego Łukasza". Przywołując słowa twórcy, prymas wskazał, że Penderecki "sięgnął wtedy właśnie po archetyp Pasji, by wypowiedzieć nie tylko mękę i śmierć Chrystusa, ale i okrucieństwo naszego wieku, męczeństwo Oświęcimia".

Zdaniem prymasa, dzieła twórcy "są bowiem nie tylko świadectwem czasu i wrażliwości wielkiego człowieka, ale są zawsze swoistym memento", a także "współbrzmią dziś z papieskim wołaniem, że 'nie wolno nam się do tej wojny przyzwyczajać'".

Podczas uroczystości przemawiał też minister kultury, wicepremier Piotr Gliński, który podkreślił, że "żegnamy dziś wielkiego kompozytora, ale przede wszystkim dobrego człowieka i głęboko myślącego Polaka, człowieka o niezwykłej wrażliwości, ale także o śmiałym i szczodrym sercu".

Gliński przypomniał, że "Krzysztof Penderecki, urodzony w 1933 roku, jako dziecko doświadczył okrucieństwa wojny, będąc kilkuletnim chłopcem był świadkiem zagłady przez Niemców żydowskiego świata w rodzinnej Dębicy". - Zapamiętał też dobrze, jak kilka lat później żołnierze rosyjscy palili książki i nuty z jego rodzinnej biblioteki. Nie miał z czego grać na skrzypcach, zaczął więc sam tworzyć muzykę. Choć (...) zapamiętał dobrze huculskie nuty, które grał mu ojciec w domu, gdzie muzyka była zawsze obecna - dodał.

Wskazał, że "jako kompozytor Penderecki naznaczył historię XX i XXI wieku, podobnie jak genialny Fryderyk Chopin naznaczył wiek XIX".

- Od początku swojej drogi Krzysztof Penderecki dotykał spraw najistotniejszych: grozy, jaką budziło i wciąż budzi użycie broni nuklearnej w "Trenie. Ofiarom Hiroszimy", okrucieństw władzy w operze "Diabły z Loudun" czy duchowej historii polskiej potrzeby wolności i solidarności, a zarazem gotowości do ponoszenia najwyższej ofiary w walce o te wartości – co w tej chwili świat cały obserwuje dobitnie na Ukrainie – w mądrym i pięknym, pisanym przez 25 lat "Polskim Requiem" - powiedział wicepremier.

O godzinie 11 kondukt wyruszył ze świątyni przy ul. Warszawskiej. To bowiem w krypcie bazyliki św. Floriana po śmierci artysty została tymczasowo złożona urna z jego prochami. W tym też kościele we wtorek rano odbyła się część ceremonii przeznaczona tylko dla rodziny i osób najbliższych. Zgodnie z informacjami magistratu w kościele wystąpiły krakowskie zespoły związane z Krzysztofem Pendereckim - Chór Filharmonii Krakowskiej oraz Chór Polskiego Radia.

Trasę konduktu wyznaczono przez Drogę Królewską - ul. Floriańską, Rynek Główny - na ul. Grodzką, gdzie w kryptach kościoła św. św. apostołów Piotra i Pawła mieści się Panteon Narodowy.

Tam w południe rozpoczęły się główne uroczystości, w tym msza święta. Wejście do świątyni możliwe było tylko dla zaproszonych na ceremonię gości i akredytowanych mediów, uroczystość ma charakter państwowy. Przed kościołem, na placu św. Marii Magdaleny został ustawiony telebim, na którym zgromadzeni mogą śledzić przebieg uroczystości.

OGLĄDAJ TELEWIZJĘ NA ŻYWO W TVN24 GO >>>

Istotnym elementem nabożeństwa jest oprawa muzyczna. Zaplanowano wykonanie m.in. "De Profundis" z "Siedmiu bram Jerozolimy", Passacaglia z "Serenady na smyczki", Lacrimosa i Agnus Dei z "Polskiego Requiem" Pendereckiego w wykonaniu m.in. Chóru Filharmonii Narodowej oraz Orkiestry Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa Sinfonietta Cracovia, która pod okiem Pendereckiego stała się jednym z bardziej cenionych europejskich zespołów kameralnych.

Po zakończeniu ceremonii prochy kompozytora złożone zostały w Panteonie Narodowym, w krypcie pod prezbiterium kościoła św. Piotra i Pawła.

Z uwagi na obecną sytuację w Ukrainie program uroczystości został ograniczony, a koncert "Krzysztof Penderecki in memoriam" odbędzie się na jesieni przyszłego roku, z okazji 90. rocznicy urodzin artysty.

Penderecki zmarł w swoim krakowskim domu 29 marca 2020 r., w wieku 86 lat. Był kompozytorem, dyrygentem, pedagogiem muzycznym; doktorem honoris causa 39 uniwersytetów, honorowym członkiem najważniejszych światowych akademii artystycznych i naukowych, Kawalerem Orderu Orła Białego.

Światowy rozgłos przyniosły kompozytorowi utwory awangardowe z lat 60., takie jak "Tren Ofiarom Hiroszimy", czy "Pasja według św. Łukasza", które zapoczątkowały pasmo jego międzynarodowych sukcesów. W latach 70. stanął za pulpitem dyrygenckim, prowadząc od tego czasu czołowe orkiestry symfoniczne w Europie, Stanach Zjednoczonych i Azji.

Z jego inicjatywy powstało Europejskiego Centrum Muzyki w Lusławicach, dedykowane młodym artystom. Był również wielkim miłośnikiem drzew – architektem liczącego ponad dwa tysiące gatunków drzew założenia parkowego w Lusławicach.

Przeniesienie prochów artysty przełożone zostało na drugą rocznicę jego śmierci ze względu na sytuację pandemiczną i powody rodzinne.