System kaucyjny w Polsce jeszcze nie ruszył, a już pojawiają się pomysły na jego rozszerzenie. Wiceminister klimatu Anita Sowińska zapowiada, że będzie zabiegać o włączenie jednorazowych szklanych butelek do systemu. Na razie nie są one objęte kaucją, bo sklepy obawiają się problemów z ich zbiórką.
Zgodnie z obecnymi przepisami 1 października w Polsce ruszy system kaucyjny. Duże sklepy, o powierzchni powyżej 200 m kw., będą musiały odbierać puste opakowania i oddawać klientom kaucję. Natomiast mniejsze sklepy będą pobierać kaucję, ale przystąpienie do systemu odbioru opakowań w ich przypadku będzie dobrowolne. System obejmie trzy rodzaje opakowań: butelki plastikowe do 3 litrów, metalowe puszki do 1 litra, a także - od 1 stycznia 2026 r. - szklane butelki wielorazowego użytku do 1,5 litra.
System kaucyjny bez szklanych butelek jednorazowego użytku
Systemem kaucyjnym nie będą więc objęte szklane butelki jednorazowego użytku i nie będzie za nie pobierana kaucja. To, czy dana butelka jest jednorazowego, czy wielorazowego użytku, ustala sam producent napoju.
- Nie jest wykluczone, że w przyszłości włączymy szkło jednorazowego użytku i taką inicjatywę na pewno podejmę. Natomiast to nie znaczy, że ona będzie przyjęta, bo ona musi być poddana konsultacjom - poinformowała PAP Sowińska.
Jak przypomniała wiceszefowa resortu klimatu i środowiska, podczas prac nad ustawą o systemie kaucyjnym, jeszcze przed jej podpisaniem przez prezydenta w 2023 r., pojawiały się głosy - przede wszystkim małych sklepów - aby jednorazowego szkła nie włączać do systemu. Sklepy tłumaczyły wówczas, że nie będą w stanie logistycznie poradzić sobie ze zbiórką takich opakowań w systemie kaucyjnym. Stąd brak tych butelek w systemie kaucji.
Wiceminister pytana, czy dodanie szkła jednorazowego do systemu kaucji wiąże się z koniecznością przeprocedowania kolejnej nowelizacji ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, stwierdziła, że temat ten jest obecnie analizowany. - Nie jest wykluczone, że po prostu operatorzy (systemu kaucyjnego - red.) mogą to zrobić - dodała.
Jednorazowych butelek ze szkła nie dodano do ustawy o systemie kaucji również na etapie prac nad jej nowelizacją w 2024 r., już po zmianie władzy. Jak wyjaśnił PAP Paweł Marciniak z Departamentu Edukacji i Komunikacji w MKiŚ, podczas prac nad nowelą temat był podnoszony, ale spotkał się z taką samą opinią sklepów.
- Na pewno to, co chciałabym zrobić, to jest wzmocnienie szkła wielokrotnego użytku i dążenie do standaryzacji opakowań -wskazała Anita Sowińska w rozmowie z PAP.
MKiŚ na swojej stronie tłumaczy, że "opakowania szklane wielokrotnego użytku są kluczowym elementem przybliżającym przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym". Dodaje, że istnieje potrzeba działań mających na celu popularyzację użycia tego rodzaju opakowań.
Zdaniem resortu, jedna szklana butelka zwrotna może zastąpić ok. 20 butelek jednorazowego użytku. Ministerstwo podaje też, że w Niemczech butelka szklana jest zwracana do obiegu średnio 45 razy, a w Finlandii napełniana jest średnio 33 razy, zanim trafi do recyklingu.
Kaucja za butelki z tworzyw sztucznych i metalowe puszki będzie wynosiła 50 groszy za sztukę, za szklane butelki wielokrotnego użytku będzie to 1 zł. Systemem kaucyjnym nie zostaną objęte opakowania po mleku, jogurtach lub innych pitnych produktach mlecznych. Zostały one wyłączone z systemu po apelach branży w ramach nowelizacji ustawy w 2024 r.
Nowy system kaucyjny
Celem systemu kaucyjnego jest zmniejszenie ilości zmieszanych odpadów komunalnych odbieranych przez gminy i zwiększenie poziomu recyklingu.
Kaucja pobierana będzie od każdego wprowadzonego na rynek napoju w opakowaniu objętego tym systemem. Zwrot tej kaucji użytkownikowi końcowemu będzie następował również za pomocą systemu, bez konieczności okazywania paragonu nabycia napoju. Butelki i puszki będzie można zwracać do maszyn ustawionych np. przed lub wewnątrz sklepów lub w ramach zbiórki ręcznej. Opakowania powinny być puste, nie mogą być zgniecione i muszą mieć czytelny kod kreskowy na etykiecie.
Nieodebrana kaucja zostanie przeznaczona na finansowanie systemu kaucyjnego. Kaucja ma zachęcić do zwrotu opakowań i zwiększyć ilość ponownie wykorzystanych i przetwarzanych surowców służących do wytworzenia opakowań.
Prace nad ustawą kaucyjną trwały kilka lat. Przepisy w tej sprawie zostały ostatecznie przyjęte przez parlament i podpisane przez prezydenta w 2023 roku. Część branży, interesariusze systemu kaucyjnego, zwracała jednak uwagę, że przepisy są dziurawe i wymagają uzupełnienia o kluczowe dla nich elementy. Po wyborach parlamentarnych nowe kierownictwo resortu klimatu i środowiska podjęło się znowelizowania ustawy.
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Ralf Geithe/Shutterstock