Rząd chce uporządkować system ubezpieczeń społecznych

Celem projektu przygotowanego przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej jest uporządkowanie systemu ubezpieczeń społecznych i wprowadzenie jednolitych rozwiązań w zakresie przyznawania i wypłaty świadczeń, a także usprawnienie funkcjonowania ZUS.

OGLĄDAJ TVN24 W INTERNECIE

Projekt przewiduje m.in. wprowadzenie bezgotówkowej formy wypłaty świadczeń długoterminowych jak m.in. renty i emerytury od 1 stycznia 2022 r. Osoby, które uzyskały świadczenia wcześniej, będą mogły korzystać z dotychczasowej formy przekazywania świadczenia – np. za pośrednictwem Poczty Polskiej.

W przypadku osób, które świadczenia uzyskają po 31 grudnia 2021 r. możliwa będzie inna niż bezgotówkowa forma jednak tylko w wyjątkowych przypadkach i po uzyskaniu zgody ZUS.

Autorzy projektu wskazują, że taka zmiana wpłynie m.in. na obniżenie kosztów ZUS z tytułu wypłat świadczeń. Obecnie, według danych ZUS, 81 proc. nowo przyznanych w 2019 r. świadczeń długoterminowych było wypłacanych na rachunki płatnicze, co - zdaniem wnioskodawców - oznacza, że wśród nowych świadczeniobiorców, którzy byli niedawno czynni zawodowo, posiadanie rachunku jest rozwiązaniem powszechnym i preferowanym.

Projekt zakłada również rezygnację z obligatoryjnego doręczania decyzji, które zostały wydane przez ZUS i KRUS w procesie masowym, np. w związku z waloryzacją, wypłatą dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego, lub podwyższeniem świadczeń.

Regulacja rozwiązuje także problem tzw. emerytur czerwcowych poprzez ustalanie emerytury, w taki sposób jak w maju, jeśli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego. Do tej pory przez brak waloryzacji kwartalnej świadczenia dla osób przechodzących na emeryturę w czerwcu były niższe.

Propozycja MRiPS ma też na celu uchylenie preferencji dla pracujących emerytów ze "starego systemu" dotyczącej korzystniejszego ponownego przeliczenia emerytury w stosunku do pracujących emerytów z "systemu nowego".

Projekt przewiduje również możliwość ubiegania się o rentę z tytułu niezdolności do pracy w przypadku, gdy niezdolność ta powstała w okresach pobierania świadczeń opiekuńczych, za które nie było obowiązku opłacania składek ubezpieczeniowych, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Obecnie możliwość ubiegania się o rentę jest ściśle związana z koniecznością opłacania składek, ewentualnie 18 miesięcy od ustania tego okresu.

Projektowane zmiany przewidują też nowe zasady zliczania okresów niezdolności do pracy do jednego okresu zasiłkowego. Będą do niego zaliczone zarówno okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również okresy niezdolności do pracy, które zaistniały przed lub po przerwie, jeżeli przerwa ta jest nie dłuższa niż 60 dni i jeżeli niezdolność ta nie występuje w okresie ciąży.

Nie zmieni się za to długość okresu zasiłkowego przysługującego w okresie ubezpieczenia – wynosi on nadal co do zasady 182 dni (270 w przypadku niezdolności zaistniałej w okresie ciąży i w przypadku gruźlicy). Skróceniu ulegnie natomiast okres pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia – przyjęto, że nie będzie on dłuższy niż 91 dni.

Zaproponowano także zmiany w zakresie ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem oraz podstawy wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego i zasiłku opiekuńczego.

Zgodnie z projektem nie będzie stosować się zasady, zgodnie z którą podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.

Dodatkowo zaproponowano przyznanie prawa do zasiłku macierzyńskiego osobom, które z przyczyn od siebie niezależnych (śmierć pracodawcy) utraciły prawo do ubezpieczenia chorobowego i urodziły dziecko po ustaniu tego ubezpieczenia.

Propozycja ta - jak wskazują jej autorzy - wypełni obecną lukę prawną i zrównuje sytuację kobiet, które niejednokrotnie posiadają długi okres ubezpieczenia, a ze względu na ustanie ubezpieczenia z przyczyn losowych (śmierć pracodawcy, ogłoszenie upadłości, likwidacja pracodawcy) pod względem prawa do zasiłku macierzyńskiego z osobami, które urodziły dziecko w czasie ubezpieczenia (nawet bardzo krótkiego).

Projekt przewiduje też uzupełnienie katalogu podmiotów, którym udostępnia się dane zgromadzone na koncie ubezpieczonego i na koncie płatnika składek o Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Centralne Biuro Antykorupcyjne.

Regulacja wprowadza także szereg zmian mających na celu usprawnienie dochodzenia należności przez ZUS.