"Praktyki manipulacyjne" w sklepach internetowych. Wyniki kontroli

Dark patterns to praktyki wykorzystujące wiedzę o zachowaniach użytkowników do wpływania na ich decyzje. Stosowane są aplikacjach i na stronach www, np. w e-sklepach i wymuszają niezamierzone lub niechciane działania konsumentów.

Przykłady? Automatycznie dodane do koszyka ubezpieczenie produktu, zgoda na przekazanie danych w miejscu przycisku "dalej" czy niewidoczne koszty wysyłki.

Komisja Europejska i krajowe organy ds. ochrony konsumentów z 23 państw członkowskich, Norwegii i Islandii (sieć współpracy w zakresie ochrony konsumenta) opublikowały wyniki akcji kontrolnej stron internetowych związanych z handlem detalicznym.

Kontrola objęła 399 sklepów internetowych należących do sprzedawców detalicznych oferujących rozmaite produkty: od tekstyliów po artykuły elektroniczne. W trakcie kontroli przyjrzano się również trzem konkretnym rodzajom praktyk manipulacyjnych, które mają skłaniać konsumentów do podjęcia decyzji, które mogą nie leżeć w ich najlepszym interesie, tzw. zwodniczy interfejs. Do takich zwodniczych interfejsów należą: fałszywe liczniki odmierzające czas; interfejsy internetowe zaprojektowane w taki sposób, aby skłonić konsumentów do dokonania zakupu, wykupienia abonamentu lub dokonania innego wyboru, oraz ukryte informacje.

Dochodzenie wykazało, że 148 stron internetowych zawierało co najmniej jeden z trzech rodzajów zwodniczych interfejsów.

- Nasza akcja kontrolna pokazała, że prawie 40 procent stron internetowych umożliwiających zakupy przez internet stosuje praktyki manipulacyjne, aby wykorzystać podatność konsumentów lub ich oszukać. Takie zachowanie jest oczywiście niewłaściwe i sprzeczne z zasadami ochrony konsumentów. Obecnie dysponujemy już wiążącymi prawnie narzędziami, za pomocą których potrafimy rozwiązywać tego typu problemy - powiedział komisarz do spraw wymiaru sprawiedliwości Didier Reynders.

- Wzywam organy krajowe, aby wykorzystały swoje możliwości w zakresie egzekwowania przepisów i podjęły odpowiednie działania w celu wyeliminowania owych praktyk. Jednocześnie Komisja dokonuje przeglądu wszystkich przepisów dotyczących ochrony konsumentów, aby dostosować je do ery cyfrowej. Ocenia przy tym, czy takie przepisy odpowiednio regulują problem zwodniczych interfejsów - dodał.

Wyniki kontroli wykazały, że:

- 42 strony internetowe korzystały z fałszywych liczników odmierzających czas i podawały terminy zakupu konkretnych produktów, - 54 strony internetowe skłaniały konsumentów do dokonania konkretnego wyboru - od wykupienia abonamentu po zakup droższych produktów lub wybór danego rodzaju dostawy - za pomocą grafiki lub opcji wyboru języka. - na 70 stronach internetowych ważne informacje były ukryte lub mniej widoczne dla konsumentów. Chodziło m.in. o informacje dotyczące kosztów dostawy, składu produktów lub dostępności tańszej opcji, - na 23 stronach internetowych ukryto informacje w celu skłonienia konsumentów do wykupienia abonamentu.

Akcja kontrolna objęła również aplikacje na 102 ze skontrolowanych stron internetowych, z których 27 stosowało również co najmniej jeden z trzech rodzajów zwodniczych interfejsów.

Komisja Europejska podała, że bezpośrednim efektem kontroli jest skontaktowanie się organów krajowych z przedsiębiorcami "w celu skorygowania ich stron internetowych i podjęcia w razie potrzeby dalszych działań zgodnie z procedurami danego kraju".

W komunikacie podano także, że "w celu wyeliminowania zwodniczych interfejsów Komisja skontaktuje się również z internetowymi przedsiębiorcami zidentyfikowanymi w badaniu z 2022 r. dotyczącym nieuczciwych praktyk handlowych w środowisku cyfrowym i poprosi ich o rozwiązanie stwierdzonych problemów".

Ponadto Komisja gromadzi uwagi na temat trzech dyrektyw związanych z ochroną konsumentów, aby ustalić, czy zapewniają one wysoki poziom ochrony w środowisku cyfrowym. Mowa o dyrektywie o nieuczciwych praktykach handlowych, dyrektywie w sprawie praw konsumentów oraz dyrektywie w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Konsultacje publiczne potrwają do 20 lutego 2023 r.