Pomniki przyrody w Polsce - rodzaje i przykłady najciekawszych pomników przyrody

Źródło:
gdos.gov.pl
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"TVN24, Polska i Świat
wideo 2/5
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"TVN24, Polska i Świat

Pomniki przyrody w Polsce stanowią formę ochrony wyjątkowych okazów natury. Mogą być to wytwory przyrody ożywionej (np. drzewa) lub nieożywionej (np. jaskinie). Podpowiadamy, które pomniki przyrody w Polsce warto odwiedzić podczas kolejnej wycieczki krajoznawczej.

● Pomniki przyrody muszą spełniać kryteria sprecyzowane w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dn. 17 grudnia 2017 roku.  ● Pomniki przyrody ustanawia się na mocy uchwały rady gminy. ● W Polsce aktualnie (2021 r.) mamy 32421 pomników przyrody. ● Pomniki przyrody możemy podzielić na ożywione (np. drzewa, krzewy) i nieożywione (np. jaskinie, skały, głazy narzutowe).

Pomniki przyrody w Polsce

Pomniki przyrody w Polsce powołuje się uchwałą rady gminy. Pomniki przyrody to twory przyrody żywej i nieożywionej, które mają wyjątkową wartość przyrodniczą, krajobrazową, naukową, kulturową lub historyczną. Pomnik przyrody powinien mieć szczególne cechy, które wyróżniają go spośród innych tworów tego rodzaju. Kryteria te dokładnie precyzuje rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 17 grudnia 2017 r. 

Pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej, które są pomnikami przyrody, oznacza się prostokątnymi zielonymi tablicami, a skupiska czerwonymi. Aktualnie w Polsce zarejestrowanych jest 32421 pomników przyrody. Ich aktualizowaną na bieżąco listę można sprawdzić na stronie crfop.gdos.gov.pl. Ma wygodną wyszukiwarkę, która pozwala zawęzić zapytania do konkretnego województwa, powiatu, gminy, a nawet rodzaju pomnika przyrody, np. skały, drzewa, jaru itd. Można tam też sprawdzić opis każdego z pomników przyrody i sprawdzić jego położenie na mapie.

Pomniki przyrody - przykłady

Pomnikiem przyrody może być m.in.: - drzewo, - krzew, - źródło, - wodospad, - wywierzysko, - skałka, - głaz narzutowy, - jar, - jaskinia.

Najciekawsze pomniki przyrody w Polsce 

Do najciekawszych pomników przyrody w Polsce zaliczają się:

Dąb Bartek - jest to jednocześnie prawdopodobnie najbardziej znany polski pomnik przyrody. Przez wiele lat uważany był za najstarszy dąb w Polsce, ale badania wykonane w 1992 roku odmłodziły Bartka z 1200 lat na ok. 670.  Dąb Bartek rośnie we wsi Zagnańsk (woj. świętokrzyskie). Bartek ma ok. 29 metrów wysokości, a obwód jego pnia nad ziemią wynosi ok. 130 cm. 

Dąb Bartek Shutterstock

Dąb Bażyńskiego - ma ok. 720 lat, jest więc starszy od Bartka. Rośnie w Kadynach (woj. warmińsko- mazurskie). Ma ok. 21 cm wysokości i ponad 10 m w obwodzie pnia.

Cis Henrykowski - to najstarsze drzewo w Polsce liczy sobie ponad 1250 lat. Rośnie w Henrykowie Lubańskim (woj. dolnośląskie) i ma ok. 10,5 m wysokości, i ponad cztery metry w obwodzie pnia.

Dęby Rogalińskie rosną w Rogalinie (woj. wielkopolskie) nad Wartą. Jest ich ok. dwa tys., a największe z nich mają pnie, których obwód sięga dziewięć metrów. Wszystkie dęby rogalińskie, które mają obwód szerszy niż dwa metry, są pod ochroną. Najbardziej znane dęby rogalińskie to ok. 700-letnie Lech, Czech i Rus.

Cisy Raciborskiego - to dwa ok. 700-letnie cisy, które rosną w Harbutowicach (woj. małopolskie). Większy z nich ma ok. 15 m wysokości i ok. trzy metry w obwodzie pnia.

Aleja lipowa w Rzucewie na Kaszubach to trakt z ponad dwustoma kilkusetletnimi drzewami, o których mówi się, że zasadził je sam król Jan III Sobieski. W Rzucewie znajduje się jeszcze inny ciekawy pomnik przyrody: głazy narzutowe Dwunastu Apostołów.

Sosna pospolita we wsi Wełecz koło Buska-Zdroju (woj. świętokrzyskie) nazywana jest „sosną na szczudłach” lub „sosną kroczącą” dzięki swojej ciekawej budowie. Ta ponad 100-letnia sosna pospolita ma korzenie ponad ziemią. Sięgają wysokości trzech metrów, są silnie rozgałęzione, a pod nimi może zmieścić się kilka dorosłych osób. 

Krzywy Las w Nowym Czarnowie (woj. zachodniopomorskie) to kolejny przykład ciekawego pomnika przyrody. Nazywany jest też Lasem Bajkowym. Nic dziwnego, 400 sosen, które rosną na tym terenie w 22 rzędach, ma powyginane pnie — wszystkie w ten sam sposób zaginają się ok. 20 cm nad ziemią o jakieś 90 stopni i rosną w łuku w stronę północy.

Krzywy Las w Nowym CzarnowieShutterstock

Pomniki przyrody nieożywionej 

Wśród najciekawszych pomników przyrody w Polsce nie brakuje też tworów przyrody nieożywionej: jaskiń, skał, głazów, np.:

Jaskinia Wierzchowska Górna w Wierzchowie w Jurajskim Parku Krajobrazowym „Dolinki Podkrakowskie” (woj. małopolskie) to prawie 1000 m skalnego labiryntu pod ziemią. Jaskinię tworzą wapienie górnojurajskie

Organy Wielisławskie na zboczu góry Wielisławka (woj. dolnośląskie), zbudowane są z porfiru. Są pozostałością po wybuchach wulkanów ok. 250 mln lat temu.

Diabli Kamień na zboczu góry Kosma w Magurskim Parku Narodowym (woj. podkarpackie). Jest to liczna grupa głazów z piaskowca magurskiego. Najwyższy ma ponad 10 metrów wysokości, a skały ma ją oryginalne kształty i poprzedzielane są szczelinami.

Głaz narzutowy w Starych Juchach (woj. warmińsko-mazurskie). Ten głaz granitowy nazywany był  "Kamieniem Ofiarnym" i był obiektem kultu Jaćwingów. Legenda głosi, że składano na nim w ofierze zwierzęta. 

Czy pomniki przyrody są pod ochroną?

Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r.w Polsce obowiązują następujące formy ochrony przyrody:

parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Zgodnie z tym zapisem pomniki przyrody są pod ochroną, na równi z parkami narodowymi, rezerwatami przyrody i innymi formami ochrony przyrody. O ile pomnik przyrody nie stanowi zagrożenia dla ludzi i ich mienia, podlega ochronie aż do całkowitego, samoistnego rozpadu.

Autorka/Autor:ks//mro

Źródło: gdos.gov.pl

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wydał alarmy meteorologiczne. W dużej części kraju sobota zapowiada się deszczowo i burzowo. Sprawdź, gdzie może być groźnie.

Intensywne opady deszczu. Sprawdź, gdzie obowiązują ostrzeżenia IMGW

Intensywne opady deszczu. Sprawdź, gdzie obowiązują ostrzeżenia IMGW

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Po 24 godzinach walki strażacy opanowali pożar lasu na południu Francji w okolicy Marsylii. W piątek wieczorem władze poinformowały, że ogień już się nie rozprzestrzenia.

Pogoda pomogła opanować duży pożar lasu

Pogoda pomogła opanować duży pożar lasu

Źródło:
PAP, Reuters

Psy coraz częściej mają do czynienia z telewizją i nie pozostają wobec niej obojętne, co więcej - w zależności od charakteru reagują na nią inaczej. Naukowcy z USA zbadali zwyczaje psów oglądających telewizję i opublikowali swoje obserwacje w czasopiśmie "Scientific Reports".

Zbadano to, jak psy oglądają telewizję

Zbadano to, jak psy oglądają telewizję

Źródło:
phys.org

Pogoda na dziś. Sobota 19.07 w prawie całym kraju zapowiada się pochmurno, lokalnie nawet deszczowo. Pod koniec dnia niewykluczone będą burze. Na termometrach zobaczymy od 23 do 27 stopni Celsjusza.

Pogoda na dziś - sobota, 19.07. W części kraju ulewy, gdzie indziej 27 stopni

Pogoda na dziś - sobota, 19.07. W części kraju ulewy, gdzie indziej 27 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

W drugiej połowie lipca zanosi się w Polsce na więcej pochmurnych i deszczowych dni niż upalnych i słonecznych. Klin gorąca wsuwający się w najbliższych dniach w nasz rejon Europy przyniesie wzrosty temperatury powyżej 30 stopni, ale daleko im będzie do szalonych 38-40 stopni wyliczanych jeszcze przez modele pogodowe tydzień temu.

Co z tym deszczem? Mamy lipiec jak przed laty, ale tylko pozornie

Co z tym deszczem? Mamy lipiec jak przed laty, ale tylko pozornie

Źródło:
TVN24+

"Dobrze, że już koniec tej żenady i mistyfikacji nakręconej gdzieś w studiu" - wbrew pozorom nie jest to recenzja kiepskiego filmu klasy B, a jeden z wielu komentarzy dotyczących misji Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego. W sieci nie brakuje zwolenników teorii spiskowych zakładających, że lot Polaka w kosmos był jednym wielkim oszustwem. Filmy ukazujące rzekome oszustwo cieszą się dużą popularnością w serwisach społecznościowych.

Lot to "mistyfikacja" i "fikcja", astronauta jest "aktorem". Fake newsy wokół misji Polaka

Lot to "mistyfikacja" i "fikcja", astronauta jest "aktorem". Fake newsy wokół misji Polaka

Źródło:
TVN24+

Ulewne deszcze spowodowały gwałtowne powodzie i paraliż komunikacyjny w północnych Indiach. Woda wtargnęła do dwóch szpitali w mieście Ajmer oraz zalała ulice i targowiska, utrudniając dostęp do placówek ochrony zdrowia i przemieszczanie się mieszkańców.

Ulewa zalała szpitale. "Woda dostała się niemal do wszystkich sal"

Ulewa zalała szpitale. "Woda dostała się niemal do wszystkich sal"

Źródło:
Reuters

Zanieczyszczenie powietrza związane z gotowaniem zagraża około miliardowi mieszkańców Afryki. Jak wynika z raportu opublikowanego przez Międzynarodową Agencję Energetyczną, przygotowywanie posiłków na otwartym ogniu lub w prymitywnych piecach rokrocznie może przyczyniać się do ponad 800 tysięcy przedwczesnych zgonów.

Gotowanie, które truje miliard ludzi. "Jedna z największych niesprawiedliwości"

Gotowanie, które truje miliard ludzi. "Jedna z największych niesprawiedliwości"

Źródło:
AFP, phys.org

Największy marsjański meteoryt znaleziony na Ziemi trafił na aukcję i znalazł nowego właściciela za ponad 5 milionów dolarów. Tak wysoka cena wynika z kilku czynników.

Ponad pięć milionów dolarów za kawałek Marsa na Ziemi

Ponad pięć milionów dolarów za kawałek Marsa na Ziemi

Źródło:
PAP

Koreę Południową trzeci dzień z rzędu zalewa deszcz. W wyniku powodzi zginęły co najmniej cztery osoby. Jedna z nich zginęła, kiedy na jej samochód spadł fragment budowli.

Fragment muru spadł na kierowcę. Powódź zbiera śmiertelne żniwo

Fragment muru spadł na kierowcę. Powódź zbiera śmiertelne żniwo

Źródło:
Reuters

W południowych i środkowych częściach USA mają pojawić się ulewy. Prognozowane sumy opadów są tak duże, że grożą całkowitym nasyceniem gleby i powodziami błyskawicznymi. Niebezpieczeństwo dotyczy zwłaszcza stanów nad Zatoką Meksykańską.

Wielkie ulewy nadciągają. Ryzyko powodzi błyskawicznych

Wielkie ulewy nadciągają. Ryzyko powodzi błyskawicznych

Źródło:
PAP

Sławosz Uznański-Wiśniewski jest już na Ziemi. Powrót załogi misji Axiom 4 na Błękitną Planetę nagrał dowódca Międzynarodowej Stacji Kosmicznej Takuya Onishi.

"To jedne z najbardziej niesamowitych scen, jakie kiedykolwiek widziałem"

"To jedne z najbardziej niesamowitych scen, jakie kiedykolwiek widziałem"

Źródło:
x.com/Astro_Onishi

W czwartek po południu w centralnej Hiszpanii wybuchł pożar lasu. Ogień szybko się rozprzestrzenił i strawił ponad 3000 hektarów roślinności. W piątek rano wciąż był aktywny, ale pozostawał pod kontrolą strażaków.

Dym dotarł nad Madryt. W Hiszpanii wybuchł duży pożar

Dym dotarł nad Madryt. W Hiszpanii wybuchł duży pożar

Źródło:
apnews.com, El Pais

Czy drożdże mogą nam pomóc w podboju Marsa? Polscy naukowcy będą to sprawdzać, korzystając z próbek, które wróciły razem ze Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.

Czy drożdże z genem z niesporczaka pomogą nam w podboju Marsa?

Czy drożdże z genem z niesporczaka pomogą nam w podboju Marsa?

Źródło:
PAP

Kamera zainstalowana przy wejściu do domu uchwyciła przerażające nagranie. Widać na nim, jak piorun uderza tuż obok kuriera doręczającego paczkę.

"Myślałem, że piorun uderzył we mnie". Przerażające nagranie

"Myślałem, że piorun uderzył we mnie". Przerażające nagranie

Źródło:
CNN, live5news.com

Co najmniej 63 osoby zginęły w ciągu minionej doby w pakistańskiej prowincji Pendżab w powodzi - poinformowała w czwartek agencja Reuters. Dodała, że w tym samym czasie prawie 300 osób zostało rannych. Powódź wywołały obfite opady związane z monsunem.

Stan wyjątkowy. W ciągu doby zginęło ponad 60 osób

Stan wyjątkowy. W ciągu doby zginęło ponad 60 osób

Źródło:
Reuters, PAP

Czwartek to kolejny burzowy dzień. Na Górnym Śląsku pojawił się lej kondensacyjny, czyli zalążek trąby powietrznej. Ponadto na terenie województwa doszło do obfitych opadów deszczu, w wyniku których została zablokowana droga ekspresowa.

Lej kondensacyjny wirował nad Śląskiem

Lej kondensacyjny wirował nad Śląskiem

Źródło:
Sieć Obserwatorów Burz, TVN24

Intensywne opady deszczu doprowadziły do powstania powodzi błyskawicznej w mieście Kansas City położonym w stanie Missouri. Pod wodą znalazły się auta, ulice i domy.

Brodzili w wodzie sięgającej pasa, aby pomóc ludziom

Brodzili w wodzie sięgającej pasa, aby pomóc ludziom

Źródło:
Reuters, foxweather.com

Lokalne podtopienia i setki interwencji służb - to niektóre skutki wielogodzinnych ulew, jakie od środy nawiedziły Warmię i Mazury. Opady deszczu doprowadziły także zalania kilku pomieszczeń szpitalnego oddziału ratunkowego w szpitalu powiatowym w Giżycku.

Silny deszcz na Warmii i Mazurach. Podtopienia na ulicach, zalany SOR

Silny deszcz na Warmii i Mazurach. Podtopienia na ulicach, zalany SOR

Źródło:
TVN24

Mieszkańcy zachodnich regionów Korei Południowej zmagają się z skutkami powodzi wywołanej przez ekstremalne opady deszczu. Według najnowszych informacji zginęły co najmniej trzy osoby, a ponad tysiąc zostało ewakuowanych. W niektórych miejscach padły historyczne rekordy.

Pierwsze tak silne ulewy w historii. Nie żyją trzy osoby

Pierwsze tak silne ulewy w historii. Nie żyją trzy osoby

Źródło:
Reuters, Channel News Asia

Jedna osoba nie żyje, a 13 zostało rannych po tym, jak piorun uderzył w grupę osób przebywających na strzelnicy łuczniczej w stanie New Jersey. Wśród poszkodowanych są także dzieci. Od kilku dni nad wschodnimi i środkowymi regionami Stanów Zjednoczonych występują ulewy oraz groźne burze.

Piorun uderzył w grupę osób. Jeden zabity, wielu rannych

Piorun uderzył w grupę osób. Jeden zabity, wielu rannych

Źródło:
PAP, ABC News, CNN

Amerykańscy policjanci otrzymali nietypowe wezwanie - zostali poproszeni o pomoc w złapaniu owcy. Funkcjonariusze udali się w pogoń za zwierzęciem, a po drodze znaleźli nawet jego właściciela.

Pogoń za owcą. "Nazwiemy ją sierżant"

Pogoń za owcą. "Nazwiemy ją sierżant"

Źródło:
CNN, CBS News

Mieszkańcy okolic góry Skarfjellet w środkowej Norwegii żyją w niepewności z powodu jej niepokojąco wysokiej aktywności. Służby monitorują sytuację, a władze wydały ostrzeżenia dla turystów i wspinaczy.

Góra zaczęła się szybko "poruszać". Mieszkańcy zaniepokojeni

Góra zaczęła się szybko "poruszać". Mieszkańcy zaniepokojeni

Źródło:
Reuters

Kilkanaście zniszczonych budynków i tysiące hektarów spalonego terenu - to skutki pożaru Deer Creek, który od tygodnia trawi amerykański stan Utah. Walkę z ogniem utrudniają między innymi silne porywy wiatru. Ekstremalne warunki doprowadziły do powstania ognistego tornada w rejonie Old La Sal.

W Utah pojawiło się ogniste tornado

W Utah pojawiło się ogniste tornado

Źródło:
KTVZ, The Weather Channel, The Watchers, Colorado Public Radio, abc4, denver7

Ulewne deszcze doprowadziły do paraliżu komunikacyjnego w Nowym Jorku. Na jednej ze stacji metra położonych na Manhattanie powstał gejzer. Eric Adams, burmistrz miasta, powiedział, że nie przypomina sobie tak obfitych opadów.

Gejzer na stacji metra. "Powrót do domu zajął mi ponad dwie godziny"

Gejzer na stacji metra. "Powrót do domu zajął mi ponad dwie godziny"

Źródło:
CNN, Reuters

Ulewne deszcze dały się we znaki mieszkańcom Pomorza i Podlasia. Na Kontakt24 dostaliśmy nagranie, na którym pokazane są intensywne opady deszczu w Augustowie. Podobna sytuacja miała miejsce w Słupsku i jego okolicach.

Mocno pada. Zalane piwnice

Mocno pada. Zalane piwnice

Źródło:
tvnmeteo.pl

Samolot ze Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim na pokładzie wylądował w Kolonii, gdzie znajduje się Europejskie Centrum Astronautów ESA. Polak we wtorek wrócił z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, gdzie pracował w ramach misji kosmicznej Axiom-4. Teraz astronautę czekają badania lekarskie i proces adaptacji do ziemskich warunków.

Sławosz Uznański-Wiśniewski: najważniejsze, ale i najtrudniejsze wyzwanie w życiu

Sławosz Uznański-Wiśniewski: najważniejsze, ale i najtrudniejsze wyzwanie w życiu

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl

Finlandię nawiedziły upały. Gorąco jest nie tylko na południu kraju, ale również na północy, w tym w Rovaniemi, które znane jest jako miejsce zamieszkania Świętego Mikołaja.

Upały nawet w domu Świętego Mikołaja

Upały nawet w domu Świętego Mikołaja

Źródło:
Reuters

W południowo-zachodniej Islandii doszło do erupcji wulkanu Sundhnukur na półwyspie Reykjanes. Miejscowe służby ewakuowały mieszkańców okolicznych miejscowości oraz turystów wypoczywających w kurortach. To już dziewiąty wybuch tego wulkanu od grudnia 2023 roku.

Erupcja wulkanu na Islandii. Ewakuowano mieszkańców i turystów

Erupcja wulkanu na Islandii. Ewakuowano mieszkańców i turystów

Źródło:
Reuters, The Mirror