Pomniki przyrody w Polsce - rodzaje i przykłady najciekawszych pomników przyrody

Źródło:
gdos.gov.pl
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"TVN24, Polska i Świat
wideo 2/5
Przetrwanie drzew stoi pod znakiem zapytania. Materiał magazynu "Polska i świat"TVN24, Polska i Świat

Pomniki przyrody w Polsce stanowią formę ochrony wyjątkowych okazów natury. Mogą być to wytwory przyrody ożywionej (np. drzewa) lub nieożywionej (np. jaskinie). Podpowiadamy, które pomniki przyrody w Polsce warto odwiedzić podczas kolejnej wycieczki krajoznawczej.

● Pomniki przyrody muszą spełniać kryteria sprecyzowane w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dn. 17 grudnia 2017 roku.  ● Pomniki przyrody ustanawia się na mocy uchwały rady gminy. ● W Polsce aktualnie (2021 r.) mamy 32421 pomników przyrody. ● Pomniki przyrody możemy podzielić na ożywione (np. drzewa, krzewy) i nieożywione (np. jaskinie, skały, głazy narzutowe).

Pomniki przyrody w Polsce

Pomniki przyrody w Polsce powołuje się uchwałą rady gminy. Pomniki przyrody to twory przyrody żywej i nieożywionej, które mają wyjątkową wartość przyrodniczą, krajobrazową, naukową, kulturową lub historyczną. Pomnik przyrody powinien mieć szczególne cechy, które wyróżniają go spośród innych tworów tego rodzaju. Kryteria te dokładnie precyzuje rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 17 grudnia 2017 r. 

Pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej, które są pomnikami przyrody, oznacza się prostokątnymi zielonymi tablicami, a skupiska czerwonymi. Aktualnie w Polsce zarejestrowanych jest 32421 pomników przyrody. Ich aktualizowaną na bieżąco listę można sprawdzić na stronie crfop.gdos.gov.pl. Ma wygodną wyszukiwarkę, która pozwala zawęzić zapytania do konkretnego województwa, powiatu, gminy, a nawet rodzaju pomnika przyrody, np. skały, drzewa, jaru itd. Można tam też sprawdzić opis każdego z pomników przyrody i sprawdzić jego położenie na mapie.

Pomniki przyrody - przykłady

Pomnikiem przyrody może być m.in.: - drzewo, - krzew, - źródło, - wodospad, - wywierzysko, - skałka, - głaz narzutowy, - jar, - jaskinia.

Najciekawsze pomniki przyrody w Polsce 

Do najciekawszych pomników przyrody w Polsce zaliczają się:

Dąb Bartek - jest to jednocześnie prawdopodobnie najbardziej znany polski pomnik przyrody. Przez wiele lat uważany był za najstarszy dąb w Polsce, ale badania wykonane w 1992 roku odmłodziły Bartka z 1200 lat na ok. 670.  Dąb Bartek rośnie we wsi Zagnańsk (woj. świętokrzyskie). Bartek ma ok. 29 metrów wysokości, a obwód jego pnia nad ziemią wynosi ok. 130 cm. 

Dąb Bartek Shutterstock

Dąb Bażyńskiego - ma ok. 720 lat, jest więc starszy od Bartka. Rośnie w Kadynach (woj. warmińsko- mazurskie). Ma ok. 21 cm wysokości i ponad 10 m w obwodzie pnia.

Cis Henrykowski - to najstarsze drzewo w Polsce liczy sobie ponad 1250 lat. Rośnie w Henrykowie Lubańskim (woj. dolnośląskie) i ma ok. 10,5 m wysokości, i ponad cztery metry w obwodzie pnia.

Dęby Rogalińskie rosną w Rogalinie (woj. wielkopolskie) nad Wartą. Jest ich ok. dwa tys., a największe z nich mają pnie, których obwód sięga dziewięć metrów. Wszystkie dęby rogalińskie, które mają obwód szerszy niż dwa metry, są pod ochroną. Najbardziej znane dęby rogalińskie to ok. 700-letnie Lech, Czech i Rus.

Cisy Raciborskiego - to dwa ok. 700-letnie cisy, które rosną w Harbutowicach (woj. małopolskie). Większy z nich ma ok. 15 m wysokości i ok. trzy metry w obwodzie pnia.

Aleja lipowa w Rzucewie na Kaszubach to trakt z ponad dwustoma kilkusetletnimi drzewami, o których mówi się, że zasadził je sam król Jan III Sobieski. W Rzucewie znajduje się jeszcze inny ciekawy pomnik przyrody: głazy narzutowe Dwunastu Apostołów.

Sosna pospolita we wsi Wełecz koło Buska-Zdroju (woj. świętokrzyskie) nazywana jest „sosną na szczudłach” lub „sosną kroczącą” dzięki swojej ciekawej budowie. Ta ponad 100-letnia sosna pospolita ma korzenie ponad ziemią. Sięgają wysokości trzech metrów, są silnie rozgałęzione, a pod nimi może zmieścić się kilka dorosłych osób. 

Krzywy Las w Nowym Czarnowie (woj. zachodniopomorskie) to kolejny przykład ciekawego pomnika przyrody. Nazywany jest też Lasem Bajkowym. Nic dziwnego, 400 sosen, które rosną na tym terenie w 22 rzędach, ma powyginane pnie — wszystkie w ten sam sposób zaginają się ok. 20 cm nad ziemią o jakieś 90 stopni i rosną w łuku w stronę północy.

Krzywy Las w Nowym CzarnowieShutterstock

Pomniki przyrody nieożywionej 

Wśród najciekawszych pomników przyrody w Polsce nie brakuje też tworów przyrody nieożywionej: jaskiń, skał, głazów, np.:

Jaskinia Wierzchowska Górna w Wierzchowie w Jurajskim Parku Krajobrazowym „Dolinki Podkrakowskie” (woj. małopolskie) to prawie 1000 m skalnego labiryntu pod ziemią. Jaskinię tworzą wapienie górnojurajskie

Organy Wielisławskie na zboczu góry Wielisławka (woj. dolnośląskie), zbudowane są z porfiru. Są pozostałością po wybuchach wulkanów ok. 250 mln lat temu.

Diabli Kamień na zboczu góry Kosma w Magurskim Parku Narodowym (woj. podkarpackie). Jest to liczna grupa głazów z piaskowca magurskiego. Najwyższy ma ponad 10 metrów wysokości, a skały ma ją oryginalne kształty i poprzedzielane są szczelinami.

Głaz narzutowy w Starych Juchach (woj. warmińsko-mazurskie). Ten głaz granitowy nazywany był  "Kamieniem Ofiarnym" i był obiektem kultu Jaćwingów. Legenda głosi, że składano na nim w ofierze zwierzęta. 

Czy pomniki przyrody są pod ochroną?

Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r.w Polsce obowiązują następujące formy ochrony przyrody:

parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Zgodnie z tym zapisem pomniki przyrody są pod ochroną, na równi z parkami narodowymi, rezerwatami przyrody i innymi formami ochrony przyrody. O ile pomnik przyrody nie stanowi zagrożenia dla ludzi i ich mienia, podlega ochronie aż do całkowitego, samoistnego rozpadu.

Autorka/Autor:ks//mro

Źródło: gdos.gov.pl

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Pogoda na Wielkanoc 2024. Święta zapowiadają się bardzo ciepło. Temperatura będzie przekraczać 20 stopni Celsjusza. Nie zabraknie słońca, niestety jest też duże ryzyko, że pojawią się burze.

Pogoda na Wielkanoc 2024. Może być blisko rekordu ciepła

Pogoda na Wielkanoc 2024. Może być blisko rekordu ciepła

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl

Podwójne trzęsienie ziemi nawiedziło Grecję. W piątek rano w okolicach Peloponezu zanotowano wstrząsy o magnitudzie 5,7 oraz 4,0. Jak przekazały lokalne media, wibracje odczuwalne były także w Atenach.

Podwójne trzęsienie ziemi w Grecji

Podwójne trzęsienie ziemi w Grecji

Źródło:
EMSC, kathimerini.com, gr.euronews.com

IMGW wydał prognozę ostrzeżeń meteorologicznych. Kolejne dni przyniosą kolejne silne podmuchy wiatru, szczególnie na południu. Sprawdź, jakie pogodowe niebezpieczeństwa czekają na nas w okresie świąt wielkanocnych.

W Wielkanoc mogą powrócić wichury. Prognoza alertów IMGW

W Wielkanoc mogą powrócić wichury. Prognoza alertów IMGW

Źródło:
IMGW

Piątkowy poranek w prawie całym kraju przyniósł pogodną aurę, chociaż miejscami nadal mocno wiało. Jak wyjaśniła synoptyk tvnmeteo.pl Arleta Unton-Pyziołek, sprzyjające warunki będą towarzyszyć nam przez cały dzień, chociaż niewykluczone, że miejscami słabo pokropi deszcz.

Ciepło wyprosi chłód znad Polski

Ciepło wyprosi chłód znad Polski

Źródło:
tvnmeteo.pl

Pogoda na dziś. Piątek 29.03 przyniesie dużą ilość słońca. Opadów deszczu spodziewamy się w nielicznych miejscach i będą one słabe. Wiatr w porywach powieje mocno.

Pogoda na dziś - piątek 29.03. Słońce, ciepło, ale i silny wiatr

Pogoda na dziś - piątek 29.03. Słońce, ciepło, ale i silny wiatr

Źródło:
tvnmeteo.pl

Lodu na biegunach w wyniku zmian klimatycznych stopiło się już tak dużo, że wpłynęło to na ruch obrotowy Ziemi. Nasza planeta zwolniła - wynika z najnowszej analizy opublikowanej na łamach "Nature". Ma to znaczenie dla tego, jak odmierzamy czas.

Ziemia spowolniła, bo stopiło się zbyt dużo lodu. To może wpływać na odmierzanie czasu

Ziemia spowolniła, bo stopiło się zbyt dużo lodu. To może wpływać na odmierzanie czasu

Źródło:
CNN, nature.com, tvnmeteo.pl

Chmura pyłu znad Sahary zawisła w czwartek nad Atenami. Wiele osób skarżyło się na trudności w oddychaniu. Sytuację pogorszyła wyjątkowo wysoka temperatura powietrza. Lekarze zaapelowali, by unikać przebywania na zewnątrz.

Ateny za brudną zasłoną. Ludzie zgłaszali problemy z oddychaniem

Ateny za brudną zasłoną. Ludzie zgłaszali problemy z oddychaniem

Źródło:
AFP, ENEX

Dwa pasące się łosie, w tym jeden o nietypowym, białym umaszczeniu, sfilmowała Reporterka 24 pod Giżyckiem (woj. warmińsko-mazurskie). - To pierwsza odnotowana obserwacja łosia o takim umaszczeniu w historii. Jest to więc bardzo rzadki okaz - stwierdził Sławomir Kowalczyk z Nadleśnictwa Giżycko. Nagranie otrzymaliśmy na Kontakt 24.

Dwa łosie na wypasie, jeden z nich był "bardzo rzadki"

Dwa łosie na wypasie, jeden z nich był "bardzo rzadki"

Źródło:
Kontakt 24, tvnmeteo.pl

Król ludu Maorysów wezwał do nadania wielorybom podobnych praw do istot ludzkich, aby zwiększyć ochronę tych ogromnych i majestatycznych zwierząt. Kilka lat temu w Nowej Zelandii osobowość prawną przyznano górze i rzece.

Chcą, by wieloryby miały takie prawa jak ludzie

Chcą, by wieloryby miały takie prawa jak ludzie

Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl

Nadchodzi Wielkanoc, której nieodłączną tradycją jest dekorowanie jajek. Część z nas decyduje się na używanie do tego barwników dostępnych w niemal każdym sklepie spożywczym, niektóre z nich zawierają jednak szkodliwe dla zdrowia substancje chemiczne. Badacze przypominają, że do przygotowania pisanek lepiej użyć naturalnych środków, które możemy znaleźć w swojej kuchni.

Czym malować jajka, żeby sobie nie zaszkodzić?

Czym malować jajka, żeby sobie nie zaszkodzić?

Źródło:
PAP

Osoby cierpiące na prozopometamorfopsję mogą postrzegać twarze innych ludzi jako zdeformowane i demoniczne. Amerykańskim badaczom udało się zrekonstruować sposób, w jaki jeden z pacjentów widzi świat. Jak przekazali, osoby cierpiące na tę chorobę często spotykają się z niezrozumieniem ze strony najbliższych i służby zdrowia.

Zamiast twarzy widzą demony. "Nagle wszyscy wyglądają jak z horroru"

Zamiast twarzy widzą demony. "Nagle wszyscy wyglądają jak z horroru"

Źródło:
PAP, Dartmouth College, Understanding PMO, Smithsonian Magazine

W Niemczech pojawił się projekt ustawy, który ma zakazać hodowli psów z "nieprawidłowościami układu kostnego". Budzi on wiele kontrowersji wśród miłośników jamników. Petycja przeciwko ustawie, stworzona przez organizację kynologiczną, zebrała już ponad 15 tysięcy podpisów.

Koniec jamników? W Niemczech pojawił się kontrowersyjny projekt ustawy

Koniec jamników? W Niemczech pojawił się kontrowersyjny projekt ustawy

Źródło:
CNN

W wielu miejscach Hiszpanii spadł śnieg. Dla miłośników nart, którzy wybierają się na święta w góry Sierra Nevada, to bardzo dobra wiadomość.

Do Hiszpanii wróciła zima

Do Hiszpanii wróciła zima

Źródło:
ENEX

Trzęsienie ziemi nawiedziło północno-wschodnie Włochy. Miało magnitudę 5 - podało Europejsko-Śródziemnomorskie Centrum Sejsmologiczne (EMSC). Wstrząsy były odczuwalne także poza Włochami.

Nocne trzęsienie ziemi we Włoszech. Odczuto je także poza granicami kraju

Nocne trzęsienie ziemi we Włoszech. Odczuto je także poza granicami kraju

Źródło:
USGS, corriere.it

Pył znad Sahary dociera nad Polskę. Jego największe stężenie w czwartek wystąpi we wschodniej części kraju. Kolejna porcja pustynnego pyłu przewidywana jest w naszej części Europy w sobotę oraz w świąteczną niedzielę.

Saharyjski pył nad Polską. Dotrze w kilku dawkach

Saharyjski pył nad Polską. Dotrze w kilku dawkach

Źródło:
tvnmeteo.pl, IMGW

Do ośrodka ratującego dzikie zwierzęta w Knutsford w Wielkiej Brytanii zgłosiła się w ubiegłym tygodniu kobieta zaniepokojona stanem jeża, którego poprzedniego wieczora znalazła na poboczu drogi. Jak wyjaśniła, zwierzę przez całą noc nie tylko nie tknęło karmy, jaką mu podała, ale też nie ruszyło się nawet o milimetr. Jeż okazał się pomponem od czapki.  

Całą noc opiekowała się znalezionym jeżem. Okazało się, że to pompon  

Całą noc opiekowała się znalezionym jeżem. Okazało się, że to pompon  

Źródło:
Independent, BBC, TVN24.pl

Strażacy walczą z pożarami lasów w różnych częściach Meksyku. Zginęło kilka osób. Tylko przez dwa tygodnie tego miesiąca ogień strawił obszar o powierzchni ponad 13 tysięcy hektarów.

Szaleją pożary, jest kilkoro zabitych

Szaleją pożary, jest kilkoro zabitych

Źródło:
Reuters, infobae.com, AP, tvnmeteo.pl

Wielkimi krokami zbliżają się Święta Wielkanocne. Na stołach królować będą jajka. Ile możemy ich zjeść?

Ile jajek można jeść tygodniowo?

Ile jajek można jeść tygodniowo?

Źródło:
PAP

Korzystając z samochodu, w każdej sytuacji chcemy pokonać naszą trasę komfortowo i bezpiecznie oraz liczyć na niezawodność naszego pojazdu. Wpływ na to ma wiele czynników, do których należy oczywiście także to, jakie paliwa wlewamy do zbiornika w trakcie wizyt na stacjach benzynowych. Dziś przedstawimy powody, dla których warto - oczywiście jeśli jeszcze tego nie robimy - zacząć tankować paliwa premium marki MOL.

Potrójny efekt działania paliwa w twoim samochodzie

Potrójny efekt działania paliwa w twoim samochodzie

Astronomowie donoszą o nowym odkryciu w pobliżu supermasywnej czarnej dziury, znajdującej się w centrum Drogi Mlecznej. Zaobserwowana została tam obecność silnych spiralnych pól magnetycznych, która jest zaskakująco podobna do struktury wokół czarnej dziury w innej galaktyce - poinformowało Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO). Odkrycia dokonano dzięki nowemu obrazowi, dostarczonemu przez Teleskop Horyzontu Zdarzeń.

Odkryto silne spiralne pola magnetyczne w pobliżu czarnej dziury w Drodze Mlecznej

Odkryto silne spiralne pola magnetyczne w pobliżu czarnej dziury w Drodze Mlecznej

Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl, ESO

Kraina Wygasłych Wulkanów trafiła w środę na listę Światowych Geoparków UNESCO. Położony w Sudetach geopark to już trzecie wyróżnione w ten sposób miejsce na terenie naszego kraju. - Potwierdza to, że Polska może poszczycić się dziedzictwem geologicznym o międzynarodowym znaczeniu - powiedziała dr Katarzyna Szadkowska, kierowniczka Pracowni Geologii Złożowej i Środowiskowej w Oddziale Dolnośląskim PIG-PIB we Wrocławiu.

Geopark z Polski trafił na listę UNESCO

Geopark z Polski trafił na listę UNESCO

Źródło:
PAP

Ekspozycja na sztuczne i jasne światło nocą może zwiększać ryzyko udaru mózgu oraz innych chorób naczyniowych mózgu - poinformowali naukowcy z Uniwersytetu Zhejiang w Chinach. Dodali, że podobne działanie ma narażenie na zanieczyszczone powietrze.

Sztuczne światło może zwiększać ryzyko udaru

Sztuczne światło może zwiększać ryzyko udaru

Źródło:
PAP, ahajournals.org

Himalaiści wspinający się na Mount Everest od tego roku będą musieli zabierać swoje kupy ze zbocza góry. To część inicjatywy lokalnych związków wspinaczkowych i nepalskich gmin, która ma na celu walkę z zanieczyszczeniem na najwyższym szczycie świata. Każdy wspinacz otrzyma wyposażenie pomagające mu uporać się z tym problemem.

Nie będzie można zostawiać kupy na Mount Evereście

Nie będzie można zostawiać kupy na Mount Evereście

Źródło:
CNN, The Guardian

Zastrzelono niedźwiedzia, który w połowie marca ranił pięć osób w Liptowskim Mikułaszu na Słowacji - poinformował w środę Tomasz Taraba, minister środowiska. Do identyfikacji zwierzęcia użyto drona oraz zdjęć i filmów.

Zastrzelono niedźwiedzia, który ranił pięć osób w Liptowskim Mikułaszu

Zastrzelono niedźwiedzia, który ranił pięć osób w Liptowskim Mikułaszu

Źródło:
PAP

Niesporczaki, maleńkie bezkręgowce, słyną z tego, że potrafią przetrwać w ekstremalnych warunkach. Międzynarodowy zespół badaczy odkrył, że białka tych stworzeń mogą spowalniać procesy zachodzące w ludzkich komórkach.

Czy wieczną młodość będziemy zawdzięczać niesporczakom?

Czy wieczną młodość będziemy zawdzięczać niesporczakom?

Źródło:
sciencedaily.com, uwyo.edu

Jeleń o imieniu Isaia, który stał się maskotką Cortiny d'Ampezzo, został przetransportowany do oddalonego od włoskiej miejscowości lasu - podały lokalne media. Zwierzę zasłynęło wizytami na miejscowym targowisku, gdzie chodziło między straganami w poszukiwaniu jedzenia.

Jeleń bywał częstym gościem na targu we Włoszech. Trzeba było go wywieźć do lasu

Jeleń bywał częstym gościem na targu we Włoszech. Trzeba było go wywieźć do lasu

Źródło:
PAP, ansa.it

Mikroplastik przenika do gleby tak głęboko, że trafia nawet do próbek archeologicznych. Brytyjscy naukowcy znaleźli cząsteczki tworzyw sztucznych na głębokości ponad siedmiu metrów. Co ciekawe, niektóre zanieczyszczone próbki zostały pobrane w ubiegłym wieku, na długo przed rozpowszechnieniem się terminu "mikroplastik".

Znaleźli mikroplastik w glebie pochodzącej z I wieku naszej ery

Znaleźli mikroplastik w glebie pochodzącej z I wieku naszej ery

Źródło:
CNN, University of York

Samice i samce jednego z gatunków pająków mogą współpracować, by oszukać zarówno drapieżniki, jak i ofiary. Naukowcom udało się zaobserwować parę osobników ustawionych w taki sposób, że przypominały otaczające je kwiaty. Być może jest to pierwszy zarejestrowany przypadek kooperatywnego mimetyzmu.

Para pająków udawała kwiat. "Udało im się oszukać moje oczy"

Para pająków udawała kwiat. "Udało im się oszukać moje oczy"

Źródło:
New Scientist, Science X Network

Argentyna zmaga się z największą w historii kraju epidemią dengi. Tylko w ubiegłym tygodniu odnotowano prawie 24 tysiące nowych infekcji - podał w poniedziałek miejscowy dziennik "Pagina 12".

Prawie 24 tysiące zachorowań w tydzień. Epidemia dengi w Argentynie

Prawie 24 tysiące zachorowań w tydzień. Epidemia dengi w Argentynie

Źródło:
PAP, Reuters, Pagina 12