Powierzchnia księżyca - ile wynosi i z czego się składa?

Źródło:
NASA
Nowa epoka eksploracji Księżyca
Nowa epoka eksploracji KsiężycaTVN24
wideo 2/3
Nowa epoka eksploracji KsiężycaTVN24

Powierzchnia Księżyca, jedynego naturalnego satelity Ziemi, jest pokryta tzw. morzami, górami lub wyżynami i kraterami powstałymi od uderzeń asteroid i komet. Z Ziemi możemy oglądać tylko jej część. Co jeszcze wiadomo o powierzchni Księżyca?

● Powierzchnia Księżyca pokryta jest regolitem - to rozdrobnione skały i pył, pochodzący z uderzeń meteorytów.

● Powierzchnię "Srebrnego Globu" pokrywają kratery uderzeniowe, morza i góry, które powstały wskutek zderzeń z kosmicznymi skałami.

● Temperatura na powierzchni Księżyca może się diametralnie różnić w zależności od stopnia nasłonecznienia i może osiągać ekstremalnie wysokie i niskie wartości - od około −171°C, do +140°C.

Powierzchnia Księżyca

Powierzchnia Księżyca liczy około 38 mln km2, czyli mniej niż powierzchnia Azji. Pokrywają ją kratery uderzeniowe, pasma górskie lub wyżynne, kanały wulkaniczne i tzw. morza. Te ostatnie to ciemne obszary widoczne z Ziemi gołym okiem. Morza są zestaloną magmą, swoją nazwę zawdzięczają jednak dawnym astronomom, którzy uważali, że są one wypełnione wodą.

Księżyc jest naturalnym satelitą Ziemi i piątym co do wielkości księżycem w Układzie Słonecznym. Jego odległość od Ziemi wynosi około 385 000 km. Z Ziemi zawsze widoczna jest ta sama strona powierzchni Księżyca - z uwagi na niewielkie odchylenia (libracje) możemy obserwować nieco więcej niż połowę, bo 59% powierzchni "Srebrnego Globu".

Powierzchnia Księżyca: topografia

Powierzchnia Księżyca pokryta jest regolitem, złożonym z pyłu i odłamków skał, które powstały wskutek uderzeń meteorytów. W zależności od natężenia promieniowania słonecznego na powierzchni Księżyca panują drastyczne różnice temperatur - od 140 °C do -171 °C (a nawet niższe w głębi kraterów). Na powierzchni Księżyca znajdziemy:

Powierzchnia Księżyca na nagraniu z sondy Ebb

Kratery uderzeniowe. Powstały podczas zderzeń asteroid z powierzchnią Księżyca, są jej najbardziej charakterystycznym elementem. Szacuje się, że na widocznej z Ziemi stronie Księżyca jest około 500 tys. kraterów o średnicy większej niż 1 km. Największą część Księżyca zajmuje basen Biegun Południowy - Aitken, o średnicy około 2240 km i głębokości 13 km. Jest to największy krater na Księżycu i drugi co do wielkości potwierdzony krater uderzeniowy w Układzie Słonecznym. Inne duże kratery księżycowe (uderzeniowe), to m.in. Imbrium, Serenitatis, Crisium, Smythii i Orientale.

Morza księżycowe. Prawie wszystkie zbudowane z lawy bazaltowej księżycowe morza znajdują się po widocznej z Ziemi stronie Księżyca i pokrywają 31 proc. jego powierzchni. To ciemne plamy, które widzimy patrząc nocą na Księżyc. Na niewidocznej stronie Księżyca morza zajmują zaledwie 2 proc. jej powierzchni. Morza księżycowe mają nazwy własne, m.in. Ocean Burz, Morze Chmur, Morze Jasności, Morze Spokoju, Jezioro Doskonałości, Zatoka Tęczy czy Bagno Zgnilizny.

ZOBACZ TEŻ: Skąd wzięły się morza na Księżycu. Najnowsze analizy

Wyżyny (góry). To widoczne z ziemi jasne obszary na Księżycu. Zbudowane są z silnie rozdrobionego pyłu regolitu. Najwyższe wyżyny zlokalizowane są na północnym wschodzie Księżyca. Niewidoczna z Ziemi strona powierzchni Księżyca jest wyższa o średnio około 1,9 km od bliższej nam strony.

KsiężycPAP/Adam Ziemienowicz

Skały księżycowe przypominają z wyglądu skały ziemskie, zbudowane są głównie z metali o wysokiej temperaturze wrzenia. Z próbek pobranych z gruntu wynika, że na Księżycu nie ma wody, a skały powstały bez udziału tlenu. Najmłodsze skały księżycowe mają ok. 3,1 miliarda lat, najstarsze liczą ok. 4,4 miliarda lat.

Powierzchnia Księżyca - temperatura

Ze względu na szczątkową atmosferę, temperatury różnych obszarów powierzchni Księżyca znacznie się od siebie różnią w zależności od stopnia nasłonecznienia. Części wielu kraterów księżycowych są stale zacienione i panują w nich ekstremalnie niskie temperatury. Są to najniższe zmierzone temperatury w Układzie Słonecznym. Wg obliczeń Lunar Reconnaissance Orbiter najniższe letnie temperatury w kraterach na biegunie południowym wynoszą -238 °C, a w czasie przesilenia zimowego w północnym kraterze polarnym Hermite -247 °C.

ZOBACZ TEŻ: To była ostatnia superpełnia roku. Księżyc Jesiotrów w obiektywie Reporterów 24

Źródła: moon.nasa.gov, zpe.gov.pl, space.com

Autorka/Autor:red.//am

Źródło: NASA

Źródło zdjęcia głównego: kontakt24UsersMaterials

Pozostałe wiadomości

Niektórzy mieszkańcy północnej Polski w sobotę powinni spodziewać się kolejnych w ostatnich dniach intensywnych opadów śniegu, a także zawiei śnieżnych. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wydał ostrzeżenia. Synoptycy ostrzegają również przed oblodzeniem na drogach w niemal całym kraju.

Kolejne duże opady i zawieje śnieżne. IMGW ostrzega

Kolejne duże opady i zawieje śnieżne. IMGW ostrzega

Źródło:
IMGW

Na Pomorzu Zachodnim w sobotni poranek pojawiły się burze. Występują obfite opady śniegu i porywiście wieje. Sprawdź, gdzie jest burza i śledź aktualną sytuację pogodową na tvnmeteo.pl.

Grzmi w części kraju. Burz może przybywać

Grzmi w części kraju. Burz może przybywać

Źródło:
tvnmeteo.pl

Kolejne dni przyniosą nam sporo zmian w pogodzie. Przede wszystkim nad Polskę nadciągnie porcja cieplejszego powietrza, przez którą miejscami temperatura wzrośnie do nawet 14 stopni Celsjusza. Jak długo potrwa to ocieplenie?

Będzie nawet 14 stopni. Jak długo potrwa ocieplenie

Będzie nawet 14 stopni. Jak długo potrwa ocieplenie

Źródło:
tvnmeteo.pl

W związku z groźbą powodzi ewakuowano część mieszkańców w hrabstwie Sonoma w pobliżu rzeki Russian River w Kalifornii. Sytuację w stanie pogarszają obfite opady śniegu i osuwiska błotne. Trudna sytuacja jest też w stanie Waszyngton. W Seattle tysiące ludzi pozostają bez prądu.

Rzeka atmosferyczna. Drogi pod wodą, mieszkańcy ewakuowani

Rzeka atmosferyczna. Drogi pod wodą, mieszkańcy ewakuowani

Źródło:
PAP, Reuters, CNN, tvnmeteo.pl

Pogoda na dziś. Sobota 23.11 w całym kraju zapowiada się pochmurno. Pojawią się opady śniegu, które w części kraju mogą być obfite. Na termometrach zobaczymy od 1 do 4 stopni Celsjusza.

Pogoda na dziś - sobota 23.11. Będzie zimno, dosypie trochę śniegu

Pogoda na dziś - sobota 23.11. Będzie zimno, dosypie trochę śniegu

Źródło:
tvnmeteo.pl

Intensywne opady śniegu spowodowały paraliż komunikacyjny w środkowej i północnej Francji. W okolicach Paryża doszło do karambolu z udziałem kilku pojazdów, ponad 30 osób zostało rannych. Ogromne korki powstały także na kilku autostradach - w jednym miejscu utknęło ponad dwa tysiące samochodów ciężarowych.

Ponad dwa tysiące ciężarówek utknęło w korku

Ponad dwa tysiące ciężarówek utknęło w korku

Źródło:
Le Monde

Ulewy spowodowały utrudnienia komunikacyjne na Cyprze. W nocy z czwartku na piątek w rejonie miasta Limassol doszło do podtopień i osuwisk, których skutki były sprzątane cały dzień. W weekend meteorolodzy prognozują kolejne intensywne opady deszczu.

Ulewy w cypryjskim kurorcie. Część dróg zalało, część zablokowały osuwiska

Ulewy w cypryjskim kurorcie. Część dróg zalało, część zablokowały osuwiska

Źródło:
KNEWS Kathimerini, Cyprus Mail

Zima zawitała także na Węgry. Biało zrobiło się w prawie całym kraju, a miejscami spadło ponad 20 centymetrów śniegu. W nocy z czwartku na piątek w części kraju obowiązywały ostrzeżenia meteorologiczne. Od rana występowały poważne utrudnienia komunikacyjne.

W nocy napadało 20 centymetrów śniegu. Paraliż na węgierskich drogach

W nocy napadało 20 centymetrów śniegu. Paraliż na węgierskich drogach

Źródło:
Daily News Hungary, index.hu

Śnieżna aura utrzymuje się nad Polską. Od piątkowego poranka w wielu regionach pada śnieg, który ma szansę utrzymać się jeszcze przez chwilę. Wiele osób, w tym Reporterzy24, zdecydowało się spędzić czas na świeżym powietrzu.

"Jest pięknie, bardzo się cieszę"

"Jest pięknie, bardzo się cieszę"

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl, Kontakt24

Pingwin cesarski Gus, który na początku miesiąca przypłynął do Australii, wrócił na wolność. Ptak znalazł się ponad 3000 kilometrów od domu - na wolności gatunek ten występuje jedynie na Antarktydzie. Wyczerpane i niedożywione zwierzę odzyskało siły pod okiem specjalistów.

Pionier wśród pingwinów wrócił na wolność. "To było wspaniałe uczucie"

Pionier wśród pingwinów wrócił na wolność. "To było wspaniałe uczucie"

Źródło:
ABC News Australia, DBCA

Paraliż komunikacyjny, przerwy w dostawie energii elektrycznej oraz w działaniu sieci komórkowych to skutki śnieżyc, które w czwartek przeszły przez Finlandię. Prądu zostało pozbawionych nawet 80 tysięcy odbiorców.

Atak zimy. 80 tysięcy odbiorców bez prądu, nie jeżdżą pociągi

Atak zimy. 80 tysięcy odbiorców bez prądu, nie jeżdżą pociągi

Źródło:
PAP

Wielka Pacyficzna Plama Śmieci gromadzi w rosnącym tempie nieduże, centymetrowej wielkości kawałki plastiku pochodzące z różnych części świata. Rośnie zagrożenie dla miejscowego ekosystemu i potencjalnie - dla globalnego systemu obiegu węgla.

Masa plastikowych odpadów w rejonie Pacyficznej Plamy Śmieci wzrosła prawie pięciokrotnie

Masa plastikowych odpadów w rejonie Pacyficznej Plamy Śmieci wzrosła prawie pięciokrotnie

Źródło:
PAP, theoceancleanup.com, iopscience.iop.org

Intensywne opady śniegu spowodowały w czwartek duże opóźnienia na paryskim lotnisku Roissy-Charles-de-Gaulle. Przewoźników poproszono o odwołanie 10 procent zaplanowanych na czwartek połączeń - poinformowała agencja AFP.

Duże utrudnienia na paryskim lotnisku. Przez śnieg

Duże utrudnienia na paryskim lotnisku. Przez śnieg

Źródło:
PAP, meteofrance.com, tvnmeteo.pl

W nocy ze środy na czwartek doszło do kolejnej erupcji wulkanu na półwyspie Reykjanes w południowo-zachodniej Islandii. Wybuch poprzedziła seria niewielkich trzęsień ziemi. W związku z erupcją wprowadzono stan alarmowy i ewakuowano około 60 osób z miejscowości Grindavik.

Czerwona łuna widoczna z Reykjaviku

Czerwona łuna widoczna z Reykjaviku

Źródło:
PAP, Iceland News, Time

Mieszkańcy północno-zachodnich regionów USA oraz części Kanady od wtorku zmagają się z niebezpiecznymi warunkami związanymi z uderzeniem potężnej bomby cyklonowej. Żywioł niesie za sobą wichury oraz ekstremalne ulewy i jest oceniany jako jeden z najsilniejszych od lat. Najnowsze informacje mówią o dwóch ofiarach śmiertelnych.

"Bałem się, że zostanę uderzony latającymi odłamkami"

"Bałem się, że zostanę uderzony latającymi odłamkami"

Źródło:
Reuters, CNN, NBC News, PAP

W północnej Hiszpanii potwierdzono pojawienie się szerszenia Vespa soror. Jeśli ten inwazyjny gatunek zacznie występować powszechnie, może zagrozić miejscowym owadom - ostrzegają naukowcy.

W Europie odkryto nowy gatunek szerszenia. Może zagrozić rodzimym owadom

W Europie odkryto nowy gatunek szerszenia. Może zagrozić rodzimym owadom

Źródło:
PAP, Ecology and Evolution

84 procent huraganów, które pojawiły się na Oceanie Atlantyckim w latach 2019-2023, zostało wzmocnionych przez zmianę klimatu - wynika z najnowszych badań naukowców.

"Jako ludzkość zostawiliśmy swoje odciski palców na każdym z tych huraganów"

"Jako ludzkość zostawiliśmy swoje odciski palców na każdym z tych huraganów"

Źródło:
Nature

Największa rakieta świata Starship odbyła we wtorek szósty lot testowy. Booster statku, czyli pierwszy stopień rakiety, nie został jednak przechwycony przez mechaniczne ramiona wieży startowej, tak jak planowano.

Megarakieta poleciała, ale nie wszystko się udało. Pojawił się nietypowy gość

Megarakieta poleciała, ale nie wszystko się udało. Pojawił się nietypowy gość

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, SpaceX, tvnmeteo.pl

Tygrys syberyjski zaatakował rolnika w jednej z wiosek na północnym wschodzie Chin. Mężczyzna został ugryziony w rękę. To niejedyna niebezpieczna sytuacja z udziałem tych zwierząt, do jakiej doszło w tej okolicy. Władze wystosowały ostrzeżenie dla mieszkańców.

Tygrys ugryzł mężczyznę, władze ostrzegają mieszkańców

Tygrys ugryzł mężczyznę, władze ostrzegają mieszkańców

Źródło:
Reuters, Global Times, chinadaily.com

We wtorek nad ranem na niebie można było dostrzec księżycowe halo. To rzadkie i efektowne zjawisko zarejestrowano między innymi w Wielkopolsce. Na Kontakt24 otrzymaliśmy wyjątkowe zdjęcia.

Świetlisty krąg otoczył Księżyc

Świetlisty krąg otoczył Księżyc

Źródło:
Kontakt24, tvnmeteo.pl

Co najmniej osiem osób zginęło w wyniku przejścia tajfunu Man-yi nad Filipinami. W trakcie ubiegłego weekendu żywioł uderzył w ląd dwukrotnie, niosąc potężne ulewy i porywisty wiatr. W wielu regionach rozpoczęło się wielkie sprzątanie i liczenie strat. Lokalne władze zaapelowały o pomoc dla poszkodowanych mieszkańców.

"Nie pozbierali się po poprzednich kataklizmach, kiedy uderzył supertajfun"

"Nie pozbierali się po poprzednich kataklizmach, kiedy uderzył supertajfun"

Źródło:
Reuters

Nagrania samotnego delfina pływającego w Morzu Bałtyckim wprawiły w zdumienie naukowców. Słychać na nich, jak ssak wydaje z siebie tysiące różnych dźwięków. Wśród ekspertów pojawiła się teoria, że z powodu odosobnienia mógł on rozmawiać sam ze sobą. Inni uważają, że była to próba skomunikowania się z innymi delfinami.

Samotny delfin w Bałtyku wydawał z siebie tysiące dźwięków

Samotny delfin w Bałtyku wydawał z siebie tysiące dźwięków

Źródło:
Livescience

Dwie osoby zginęły, a ponad 100 tysięcy mieszkańców zostało poszkodowanych w wyniku przejścia burzy tropikalnej Sara przez Honduras. Wiele miejsc jest odciętych od świata po ulewach. Na najbliższe dni zapowiadane są kolejne opady deszczu.

Takich opadów dawno tu nie było. Nie żyją dwie osoby

Takich opadów dawno tu nie było. Nie żyją dwie osoby

Źródło:
CNN Espanol, Diario1, EFE

W Ekwadorze wprowadzono 60-dniowy stan wyjątkowy. W kraju szaleją pożary, brakuje wody i panuje susza. W listopadzie ogień strawił ponad 10 tysięcy hektarów roślinności. Mieszkańcy borykają się też z częstymi przerwami w dostępie do energii elektrycznej.

Pożary, susza, brak prądu. Ogłosili 60-dniowy stan wyjątkowy

Pożary, susza, brak prądu. Ogłosili 60-dniowy stan wyjątkowy

Źródło:
PAP, Reuters

Do nietypowego zdarzenia doszło na lotnisku w Ponta Delgada na Azorach. Po pokładzie jednego z samolotów rozpierzchło się ponad 100 chomików. Maszyna przez pięć dni nie mogła wylecieć do stolicy Portugalii.

Ponad 100 chomików uziemiło samolot na Azorach

Ponad 100 chomików uziemiło samolot na Azorach

Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl

Naukowcom po raz pierwszy udało się eksperymentalnie udowodnić społeczne uczenie się u zwierząt niebędących ludźmi, wynikające ze zmiany środowiska. Najnowsze badania ekspertów z Instytutu Maxa Plancka wykazały, że sikorki bogatki po migracji błyskawicznie poznawały nowe zachowania od lokalnej, dopiero co poznanej społeczności.

Sprawili, że ptaki nauczyły się nowych zachowań. Bez tego by się to nie udało

Sprawili, że ptaki nauczyły się nowych zachowań. Bez tego by się to nie udało

Źródło:
ScienceDaily

Ocean wyrzucił na brzeg w Kalifornii rzadką rybę - przedstawicielkę występującego w głębinach gatunku z rodziny Regalecidae, nazywaną "rybą zagłady". Czemu zawdzięcza reputację "przepowiadacza" naturalnych katastrof?

"Ryba zagłady" znaleziona na brzegu oceanu

"Ryba zagłady" znaleziona na brzegu oceanu

Źródło:
NBC News, CBS News tvn24.pl

Naukowcy przedstawili pierwsze szczegółowe wyniki badań próbek z niewidocznej strony Księżyca dostarczonych przez chińską sondę Chang'e 6. Analiza ich składu wskazała, że między trzema a czterema miliardami lat temu trwała tam aktywność wulkaniczna. To kluczowe informacje dla zrozumienia wyraźnych różnic między półkulami Srebrnego Globu.

Co się dzieje na niewidocznej stronie Księżyca? Zbadano pierwsze próbki

Co się dzieje na niewidocznej stronie Księżyca? Zbadano pierwsze próbki

Źródło:
PAP, CNN, tvnmeteo.pl