"Duch Mekongu" powrócił po prawie 20 latach. "Nie jest za późno"

Aaptosyax grypus, bo tak brzmi łacińska nazwa karpia, jest niezwykle rzadkim okazem, charakteryzującym się dużym rozmiarem (do nawet 130 cm), masą wynoszącą około 30 kilogramów oraz zakrzywioną szczęką. Od czasu jego formalnej identyfikacji w 1991 roku udokumentowano mniej niż 30 osobników.

Po raz ostatni karp był widziany w 2005 roku, a naukowcy obawiali się o jego wyginięcie. Nadzieję na jego przetrwanie dał prawdopodobny połów "Ducha Mekongu" w 2020 roku, jednak ryba została sprzedana, co nie pozwoliło przyjrzeć się jej naukowcom. W 2023 roku w Kambodży zostały złowione dwa okazy "Ducha Mekongu".

W najnowszym badaniu opublikowanym w czasopiśmie "Biological Conservation", naukowcy zwracają uwagę na pilną potrzebę ochrony siedliska karpia, czyli rzeki Mekong. Jej wody są domem dla tysięcy gatunków ryb, z których aż 25 procent jest unikalnych dla tego środowiska.

- Ekosystem Mekongu jest najbardziej urodzajną rzeką na Ziemi, produkującą ponad dwa miliony ton ryb rocznie o wartości ponad 10 miliardów dolarów - mówi Bunyeth Chan, badacz z Uniwersytetu Svay Rieng w Kambodży, główny autor artykułu.

Według Chheana Chhuta, naukowca z Instytutu Badań i Rozwoju Rybołówstwa Śródlądowego w Phnom Penh w Kambodży, współautora badania, Aaptosyax grypus zniknął z rzeki na dziesięciolecia. - Olbrzymi endemiczny karp jest symbolem Mekongu - podkreśla Chhuta.

Zeb Hogan, również jeden z autorów badania, poświęcił całe życie badaniu ryb w dorzeczu Mekongu, a gatunek Aaptosyax grypus widział tylko raz na początku XXI wieku.

- Szukałem go od tamtej pory, byłem nim zafascynowany, ponieważ jest to bardzo niezwykła ryba - mówi Hogan. - Myślałem, że prawdopodobnie wyginęła, więc gdy usłyszałem, że została ponownie odnaleziona, pomyślałem tylko: czekałem na tę wiadomość 20 lat. To oznacza, że ​​nie jest za późno - dodaje badacz.

Eksperci podkreślają, że endemiczny karp, podobnie jak inne duże słodkowodne ryby w Mekongu, narażony jest na szereg zagrożeń. Wśród nich wymienia się między innymi degradację środowiska, przełowienie, budowę tam czy zmiany klimatyczne prowadzące do częstszego występowania susz i powodzi.

- Liczba Aaptosyax jest bardzo niska i nie wiemy, ile populacji pozostało ani czy są one ze sobą powiązane - podkreśla Zeb Hogan.

Pozytywną informacją jest to, że "Duch Mekongu" został zauważony poza główną strefą występowania tego gatunku. Może to sugerować, że jego populacja obejmuje większy zasięg geograficzny, niż wcześniej sądzono. - Ponowne odkrycie oznacza, że ​​dzięki skoordynowanym działaniom międzynarodowym nadal możliwe będzie uratowanie gatunku przed zapomnieniem - dodaje Zeb Hogan.

Aby lepiej zrozumieć zachowania karpia, specjaliści chcą wykorzystać analizę DNA środowiskowego, dzięki której możliwe będzie wykrycie tego gatunku poprzez materiał genetyczny zawarty w próbkach wody.

Zespół naukowców wzywa do opracowania kompleksowej i wieloaspektowej strategii ochrony wód Mekongu. Jej elementem ma być między innymi wykorzystanie wiedzy lokalnej społeczności.

- Rybacy posiadają nieocenioną wiedzę ekologiczną i mogą odegrać kluczową rolę w identyfikacji kluczowych siedlisk i ustanawianiu stref ochrony - mówi Sébastien Brosse z Université Paul Sabatier we Francji, kolejny z autorów badania.

Mekong jest nazywana rybią "superautostradą", jego środowisko jest domem dla około 1100 gatunków. Wśród nich znajdują się między innymi zagrożone wyginięciem olbrzymi sum mekoński i słodkowodna płaszczka.

- Różnorodność biologiczna Mekongu jest naprawdę wyjątkowa i musimy zintensyfikować nasze wysiłki, aby ją badać i chronić - apeluje Heng Kong, współautor badania i dyrektor Inland Fisheries Research Institute w Kambodży.

W wyniku ponownego odkrycia Kambodżańska Administracja Rybołówstwa dodała olbrzymiego karpia do swojej listy gatunków chronionych.