- Deszczówka zamienia się w wody gruntowe, które naturalnie mają kwaśny odczyn. Rozpuszczają więc wapienne skały i zaczynają tworzyć zapadliska - wyjaśnia zjawisko powstawania lejów krasowych geolog Gerry Black. Do ich formowania dochodzi bardzo często na Florydzie, której podłoże budują właśnie wapienie.
Po wypadku, do jakiego doszło w ostatnich dniach na Florydzie, gdzie mężczyzna - wraz ze swoją sypialnią - zapadł się pod ziemię, wielu ludzi zastanawia się, czym są leje krasowe.
Geolodzy podkreślają, że te formacje często bardzo się pomiędzy sobą różnią. Najgłębszy lej krasowy na świecie leży na południowym zachodzie Chin. Dno Xiaozhai Tienkeng, bo tak nazywa się lej, znajduje się 662 m pod ziemią. Z kolei Kattara, głęboka na 133 m depresja w północno-zachodnim Egipcie, ma powierzchnię aż 18 tys. km kw. Większość lejów krasowych jest jednak zdecydowanie mniejsza i płytsza.
Odpowiedzialne krasowienie
Zazwyczaj powstają one w wyniku tzw. krasowienia. Ten proces ma miejsce, kiedy kwaśna woda zaczyna rozpuszczać podziemną warstwę skał. Najczęściej zbudowaną z rozpuszczalnej skały węglowej, takiej jak wapień lub kreda. Ponieważ pod powierzchnią Florydy znajdują się prawie same wapienie, ten amerykański stan jest podatny na tworzenie się lejów krasowych.
A skąd bierze się odpowiedzialna za krasowienie kwaśna woda? To deszcz, który przesiąka przez glebę, a swój późniejszy kwaśny odczyn zawdzięcza absorpcji dwutlenku węgla i reakcjom z gnijącą roślinnością.
Sygnał - pęknięte fundamenty
Kiedy już skalna warstwa się rozpuści, gleba znajdująca się np. nad wapieniem zapada się, ponieważ nie ma wsparcia. Wtedy powstaje jama. Jej utworzenie się trwa od kilku minut do kilku godzin. Jak zaznaczają badacze, taką sytuacje czasami da się przewidzieć. Sygnały, że ziemia pod domem zaczyna się zapadać, to np. niedomykające się okna i drzwi, pęknięcia w fundamentach, a także ruchy ziemi.
- Najczęściej jednak dowody powierzchniowe są niezauważalne - mówi BBC Vanessa Banks z British Geological Survey.
I w miastach, i na wsiach
Banks zaznacza, że czasem to sami ludzie przyczyniają się do powstania lejów krasowych. Budując piwnice, odsączają wodę. To destabilizuje glebę, ponieważ wymywa z niej ziarna piasku. Te ziarna są zaś spoiwem, dzięki któremu gleba jest zwięzła i bardziej odporna.
Badaczka podkreśla też, że pod ciężarem budynków często zapadają się obszary miejskie. Z drugiej strony także na wsiach dochodzi do formowania się lejów krasowych. To dlatego, że miast nie buduje się na obszarach, które geolodzy określają jako ryzykowne.
Autor: map//kdj,rs / Źródło: BBC, CNN