Dobiegający końca rok obfitował w epokowe wydarzenia naukowe. Fizycy znaleźli ślady "boskiej" cząstki Higgsa, zakończył się 30-letni program lotów amerykańskich wahadłowców, przyznano Nobla nieżyjącemu badaczowi. Również polscy uczeni przyczynili się do tego, że bilans wygląda tak imponująco.
Oto podsumowanie 12 miesięcy 2011 roku, w którym w nauce wiele się działo. Najgorętszym miesiącem był wrzesień, ale warto prześledzić pełne zestawienie.
Styczeń: 250 mln lat temu Ziemia prawie wymarła
W styczniu naukowcy z międzynarodowego programu badawczego poszukującego planet krążących wokół innych gwiazd niż Słońce SuperWASP ogłosili, że udało im się odnaleźć planetę pozasłoneczną o temperaturze ok. 3200 stopni Celsjusza. To nowy rekord wśród wszystkich znanych badaczom egzoplanet.
Kanadyjscy badacze z kolei ustalili, że około 250 mln lat temu doszło do największego wymierania w dziejach Ziemi. Wtedy to z powierzchni Ziemi zniknęło 95 proc. organizmów lądowych i 70 proc. organizmów morskich. Jego przyczyną były intensywne zjawiska wulkaniczne.
Luty: ocalą żbiki, zapładniając koty domowe
Uczeni z wrocławskiego Uniwersytetu Przyrodniczego oznajmili, że pracują nad zapłodnieniem in vitro u kota domowego. Badania mają w przyszłości pomóc w ocaleniu polskich żbików i rysi.
Marzec: otwarto NCN
W Krakowie otwarto Narodowe Centrum Nauki, organizujące konkursy na granty badawcze. Jego dyrektorem został prof. Andrzej Jajszczyk, specjalista w dziedzinie telekomunikacji z Akademii Górniczo Hutniczej.
Kwiecień: 50 lat od lotu Gagarina
12 kwietnia minęło 50 lat od debiutu człowieka w kosmosie. Pierwszym kosmonautą był Jurij Gagarin. Kierował on statkiem kosmicznym Wostok 1, którym okrążył Ziemię jeden raz.
Na pustyni Atacama w Chile, w ramach projektu "Pi of the Sky" prof. Bohdana Paczyńskiego, otwarto nowe polskie obserwatorium astronomiczne. Zaangażowani w projekt warszawscy naukowcy liczą, że zebrane dane pomogą m.in. w poszukiwaniu śladów powstawania czarnych dziur.
Maj: Polacy odkryli nowa kategorię planet
Uczniowie z Torunia i z Sierpca, na fotografiach wykonanych przez hawajski teleskop Pan-STARRS 1, znaleźli dwie nieznane wcześniej planetoidy. Odkryć dokonano dzięki międzynarodowemu programowi International Astronomical Search Collaboration (IASC).
Międzynarodowy zespół astronomów, w tym Polaków z projektu OGLE, odkrył nową kategorię planet pozasłonecznych - obiektów o masie Jowisza swobodnie poruszających się w przestrzeni. Istnienie tego typu planet dotąd było wyłącznie teoretyczne.
Czerwiec: asteroida nazwana imieniem Polaka
Łazik marsjański Magma2, zbudowany na Politechnice Białostockiej, zwyciężył w prestiżowych, międzynarodowych zawodach University Rover Challenge (URC) w USA. Dwa inne polskie łaziki zajęły czwarte i szóste miejsce.
Asteroida o numerze 114025 otrzymała nową nazwę "Krzesinski" na cześć polskiego astronoma Jerzego Krzesińskiego. Uczony jest pracownikiem Katedry Astronomii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie oraz Obserwatorium Apache Point amerykańskiego Uniwersytetu Stanu Nowy Meksyk.
Lipiec: koniec lotów amerykańskich wahadłowców
W Amazonii natrafiono na plemię indiańskie, liczące około 200 członków, które nie miało kontaktu ze współczesną cywilizacją. Narodowa Fundacja ds. Indian szacuje, że Amazonię zamieszkuje jeszcze 68 takich plemion.
21 lipca amerykański prom kosmiczny Atlantis wylądował na Przylądku Canaveral na Florydzie kończąc 135. i ostatni lot w 30-letniej historii amerykańskich wahadłowców.
Sierpień: wiemy, ile gatunków żyje na Ziemi
- Na Ziemi żyje 8,7 miliona gatunków. Na odkrycie wciąż czeka aż 86 proc. gatunków lądowych i 91 proc. morskich - ogłosili w "PLoS ONE" naukowcy. Były to pierwsze tak precyzyjne szacunki.
Wrzesień: neutrina szybsze od światła
Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) w Świerku rozpoczęło swoją dzialalność. Powstało ono z połączenia Instytutu Energii Atomowej POLATOM, który zajmował się przede wszystkim technologiami jądrowymi i Instytutu Problemów Jądrowych, w którym prowadzono m.in. badania podstawowe w dziedzinie fizyki jądrowej. Nowy ośrodek ma się zająć m.in. szkoleniem specjalistów oraz opracowywaniem technologii i procedur bezpieczeństwa w elektrowniach jądrowych.
Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) poinformowało o odkryciu ponad 50 planet wokół innych gwiazd, w tym 16 nazywanych superziemiami. Odkrycie było możliwe dzięki użyciu niezwykle precyzyjnego spektrografu HARPS.
Naukowcy odkryli planetę pozasłoneczną, która obiega nie jedną, ale dwie gwiazdy. - Kiedy dzień na planecie Kepler-16b dobiega końca, przychodzi czas na podwójny zachód słońca - podał dziennik "Science".
Pierwszy polski satelita naukowy oficjalnie otrzymał imię Lem, które wcześniej w głosowaniu wybrali internauci. Uroczystość nadania imienia satelicie odbyła się w Centrum Badań Kosmicznych (CBK) PAN w Warszawie.
W doświadczeniach prowadzonych w ośrodku badawczym CERN elementarne cząstki zwane neutrinami pędziły szybciej niż światło. Zbici z tropu autorzy eksperymentu zaapelowali do innych fizyków o pomoc w wyjaśnieniu dziwnego wyniku.
Październik: Nobel dla nieżyjącego
Laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii 2011 za odkrycia dotyczące funkcjonowania układu odpornościowego zostali Amerykanin Bruce Beutler, Francuz Jules Hoffmann oraz, pośmiertnie, pochodzący z Kanady Ralph Steinman.
Nagrodę Nobla z fizyki za odkrycie przyspieszonego rozszerzania się Wszechświata na podstawie obserwacji odległych supernowych otrzymali Amerykanin Saul Perlmutter oraz Brian P. Schmidt z Australii i Adam G. Riess z USA.
Laureatem Nagrody Nobla z chemii został izraelski naukowiec Daniel Shechtman. Uhonorowano go za odkrycie kwazikryształów. Kwazikryształy to forma ciała stałego, w której atomy układają się w pozornie regularną, alenie w powtarzającą się strukturę. To uniemożliwia wyróżnienie ich komórek elementarnych.
Badania europejskiej sondy Venus Express wskazały, że podobnie jak Ziemia, planeta Wenus także posiada warstwę ozonową w atmosferze.
Astronomowie z Pennsylvania State University i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu odkryli trzy kolejne planety poza Układem Słonecznym. Nowe planety mają masy zbliżone do masy Jowisza i są tzw. gazowymi olbrzymami.
Listopad: ruszyła misja na Marsa
8 listopada Ziemię, w odległości nieznacznie mniejszej od dystansu Ziemia-Księżyc, minęła asteroida 2005 YU55. Asteroida o średnicy 400 metrów jest zaliczana do grupy "potencjalnie niebezpiecznych obiektów". Przelot był jej największym zbliżeniem z Ziemią w ciągu ostatnich 200 lat.
Zakończono międzynarodowy eksperyment Mars500, czyli symulowaną wyprawę na Marsa. Przez 520 dni sześcioosobowa załoga była zamknięta w izolowanym kompleksie w Moskwie. Wykonywała tam swoją wirtualną misję.
Międzynarodowy zespół fizyków realizujących eksperyment ICARUS, wykazał, że neutrina z eksperymentu OPERA nie mogły być jednak szybsze od światła.
NASA wysłała kolejną misję na Czerwoną Planetę. Misja Mars Science Laboratory z łazikiem Curiosity wyniesiono w kosmos za pomocą rakiety Atlas V. Start nastąpił z Cape Canaveral Air Force Station na Florydzie.
Grudzień: druga Ziemia i bozon Higgsa
Naukowcy z amerykańskiej agencji kosmicznej NASA potwierdzili odkrycie planety w "strefie warunków sprzyjających powstaniu życia". Planetę odkryto dzięki teleskopowi Keplera.
Naukowcy z ośrodka badawczego CERN ogłosili, że wyniki eksperymentów ATLAS i CMS sugerują, iż cząstka Higgsa istnieje. Jeśli odkrycie się potwierdzi, będzie przemawiało za słusznością dotychczasowych teorii fizyki cząstek, sformułowanych w tzw. Modelu Standardowym.
Autor: map//ŁUD / Źródło: PAP, TVN Meteo